تحلیل امضاء قرارداد اقتصادی ترکیه با عراق

سند شماره (20)

تاریخ: 12 مهر ماه 1357 - 4 اکتبر 1978

طبقه بندی: محرمانه

از: سفارت آمریکا در آنکارا

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

رونوشت: سفارت آمریکا - تهران

موضوع: قراردادهای تجاری دوجانبه

1- خلاصه: مدیر کل قرارداد تجاری وزارت بازرگانی به وابسته بازرگانی گفت که قراردادهای اخیر تجاری منعقده توسط ترکیه نشانگر تغییرات اساسی در سیاست تجاری کشور نیست، بلکه نیاز کشور را در تلاش برای تأمین واردات حیاتی به خصوص در زمینه مواد نفتی و تضمین بازارهای صادراتی نشان می دهد. وی انعقاد قراردادهای اضافی را در رابطه با معاهده های تجاری منعقده با کشورهای اوپک و نیز انعقاد قراردادهای تجاری تهاتری دیگر را پیش بینی نمی کند. (پایان خلاصه)

2- وابسته بازرگانی با مدیر کل قراردادهای تجاری، اردوگان کوکوراوغلو در وزارت بازرگانی ملاقات کرد تا پیرامون قراردادهای تجاری اخیرا منعقد شده توسط ترکیه بحث و تبادل نظر نماید.گفتگو با بحث پیرامون پروتکل قرارداد تجاری تهاتری این کشور با شوروی که در تاریخ 7 مهرماه 1357 در آنکارا امضاء شده بود، آغاز گردید. کوکوراوغلو گفت که این پروتکل دنباله قرارداد موجود این کشور با شوروی می باشد. (تنها قرارداد دیگر رسمی تهاتری ترکیه با آلبانی منعقد شده است.) ترکیه در نظر دارد بخش عمده نیاز نفتی خود را از شوروی در ازای محصولات کشاورزی و صنعتی تأمین نماید. وی گفت قیمت کالاهایی که باید در ازاء نفت به شوروی صادر گردد قیمت آنها در بازارهای جهانی در هنگام انعقاد قرارداد، خواهد بود.

3- کوکوراوغلو در ادامه موضوع تأمین محصولات نفتی مورد نیاز گفت: «از طریق انعقاد قراردادهای تحکیم قروض ویژه با چند کشور اوپک (عراق، ایران و لیبی) ترکیه نه تنها خواهد توانست نفت کافی تأمین نماید، بلکه بازارهای مربوط به صادرات ترکیه نیز تضمین شده است. وی یاد آور شد که درگذشته جهت تأمین بازار برای صادرات خود ترکیه با مشکلات روبرو بوده است. این کالاها به قیمت مرسوم در بازارهای جهانی در هنگام انعقاد قرارداد، به طور تهاتری صادر خواهد گشت.

4- کورکوراوغلو گفت که ترکیه به هیچ وجه این قراردادهای دوجانبه تجاری ویژه را دوست ندارد،

ص: 135

لیکن در حال حاضر چاره دیگری نیز جز پذیرفتن آنها ندارد. او فکر نمی کند که ترکیه قراردادهای دیگری در رابطه با بازپرداخت قروض نفتی و یا تهاتری با کشورهای اوپک منعقد سازد. وقتی که از وی سؤال شد که دلیل آن چیست، وی گفت که صدور اعتبارهای جدید از طرف کشورهای اعتبار دهنده به دنبال برنامه ریزی درباره قروض، این امکان را محدود ساخته است.

5- در هنگام صحبت پیرامون معاهده تجاری ترکیه با جمهوری خلق چین، کوکورواغلو گفت که بازدید اخیر هیئت تجاری چین از ترکیه منجر به انعقاد یک پروتکل جدید علاوه بر تجارت آزاد بین دو کشور گردید. اهداف تجاری آمده در پروتکل تجاری مشابه 35 پروتکلی است که این کشور منعقد ساخته است یعنی اهداف نشانگر تعهد نیست، بلکه نشانگر میزان دلخواه تجارت می باشد.

6- اظهار نظر: بیانات کوکوراوغلو با نظرات وزیر بازرگانی کوپرولولر مطابقت دارد، چون وی به یک مجله یانکی گفته بود که قراردادهای منعقد تجاری ترکیه و کشورهای سوسیالیست نشانگر قطع رابطه با غرب نیست، بنابر این غرب نباید نگران باشد. وزیر تأکید نموده بود که ترکیه به این دلیل این قراردادها را منعقد ساخته است تا بتواند به بازارهای جدید راه پیدا کند. وی گفت این گونه قراردادها با کشورهای خاورمیانه ای و آفریقایی و نیز با کشورهای سوسیالیست به همین منظور منعقد گردیده است.

7- کوکوراوغلو در بحث پیرامون قراردادهای تجاری و به خصوص قراردادهایی که مطبوعات آنها را به عنوان «معاملات پایاپای» عنوان کرده بودند بسیار صریح و بی پرده سخن می گفت. وی تلاش می کرد به کشورهای غربی و صندوق بین المللی پول اطمینان دهد که این اقدامات برای برآورد سریع نیازهای اضطراری صورت گرفته است. وی در گفته های خود شدیداً تأکید می کرد که ترکیه در این زمینه وارد قراردادهای دیگری نخواهد شد.

8- با وجود ناپسند بودن این قراردادها، فقدان اعتبار اضافی از طرف منابع «بازار آزاد» ممکن استترکیه را وادار به پذیرش آنها سازد. قطعا ملل عرضه کننده نفت نیز از ترکیه خواهند خواست که در ازاء نفت آنها وجه نقد و یا تضمین پرداخت ارائه نماید. خطر دیگر این است که ترکیه ممکن است متوجه شود که این قراردادها راه بهتری برای تأمین حداکثر صادرات بوده، و از رقابت در بازارهای جهانی برای این کشور بهتر است.