گزارش فعالیت های کمکی کمونیستی در کشورهای غیر کمونیست در حال توسعه در سال 1978

دریافت کننده و تدارک منابع مورد نیاز تسلط و نقش برتر خود را حفظ کرده بود (طبقه بندی نشده).

تصویر 1. کشورهای کمونیستی:

قراردادهای اقتصادی و نظامی با کشورهای رو به رشد

تعهدهای سالانه کشورهای کمونیستی در روند خود سیر نزولی و صعودی داشت و علت آن نیز: (الف) تغییرات سریع اوضاع سیاسی کشورهای دریافت کننده کمک که بر روحیه کمک دهنده و دریافت دارنده کمک تأثیر می گذارد و در رابطه با کمک های نظامی منجر به شرایط بسیار حیاتی پیرامون عملیات اضطراری و عرضه دوباره می گردد؛ (ب) مدت زمان درازی چه جهت اجرای کمک های اقتصادی و جذب تجهیزات نظامی در فهرست موجودی های کشورهای در حال توسعه لازم است؛ (ج) مذاکرات دراز مدت مورد نیاز جهت تکمیل قراردادهای اقتصادی و نظامی و فقدان هماهنگی سالانه بعدی در اضافه این قراردادها و (د) فشارهای اقتصادی و سیاسی درونی کشورهای کمونیستی که بر میزان و نحوه توزیع تعهدات و تحویل کمک ها تأثیر می بخشد.(خیلی محرمانه).

گرچه افت های پیشین فروش های تسلیحاتی شوروی موقتی به حساب می آمد، ولی کاهش های کنونی ممکن است ناشی از عوامل سیاسی و اقتصادی بوده و تأثیر عظیم و دراز مدتی داشته باشد. اگر این مطلب مصداق داشته باشد، در آینده شوروی از نظر نفوذ سیاسی و نظامی خود در بعضی از کشورها و از نظر توانایی خود در تحصیل ارز معتبر دچار مشکلاتی خواهد شد. افت ناگهانی فروش های شوروی به مشتریان مهم خود در خاورمیانه موجب 65 درصد کاهش فروش در سال 1978 گردید.

ایران، عراق و سوریه که جمع خریدهای سالانه آنها تقریبا معادل 1/5 میلیارد دلار در سال های

ص: 538

77-1973 بود، در سال 1978 نتوانستند قرارداد جدیدی را منعقد سازند، فروش های این کشور به الجزیره، هند و لیبی نیز خیلی کمتر از قبل بود. خریدهای تسلیحاتی عظیم اتیوپی و افغانستان نیز که جمعا بالغ بر یک میلیارد دلار شده بود نتوانست خسارات وارده را جبران نماید. (سرّی)

سیر نزولی فروش تسلیحاتی شوروی در سال 1978 و عدم موفقیت آنها در بالا بردن این میزان فروش در شش ماهه اول سال 1979 به (الف) دسترسی روزافزون مشتریان مهم سلاح های شوروی به منابع مالی سازمان کشورهای صادرکننده نفت که از طریق آنها می توانند بسیاری از نیاز خود را از غرب تأمین نماید (این مشتریان اغلب ترجیح می دهند تجهیزات غربی خریداری نمایند چون قابلیت اعتماد امکان تعمیر و تأمین قطعات یدکی آنها بسیار است). (ب) گرایش روزافزون مشتریان تسلیحاتی مهم شوروی به تغییر منابع خریدهای خود، آن چنان که هند، عراق و سوریه نیز در همین اواخر سفارشات تسلیحاتی چشمگیری را به غرب داده اند و (ج) از دست رفتن بعضی از مشتریان بنا به دلایل سیاسی که مصر و ایران از آن جمله می باشند، بستگی دارد. بنابراین در طول دو سال پس از اواسط سال 1977، کشورهای در حال توسعه جهت تأمین حدود 4 میلیارد دلار سلاح های خود به سازندگان غربی روی آورده اند، در حالی که همین مقدار قبلاً می توانست نصیب شوروی بشود. (سرّی)

در سال 1978 نیز برای دومین سال فروش های نظامی شوروی به اتیوپی 40 درصد فروش کلی نظامی این کشور را تشکیل می داد. 40 درصد دیگر نصیب افغانستان، هند و الجزیره گردید و یازده درصد باقیمانده نیز نصیب یمن جنوبی و لیبی گردید.(سرّی).

با احتساب درخواست خریدهای عظیم اتیوپی از مسکو، میزان تحویل تسلیحات نظامی شوروی به 3/8 میلیارد دلار در سال 1978 رسید. این فروش ها که بخش اعظم کسری تجارت شوروی با کشورهای در حال توسعه را جبران می کرد، تقریبا معادل 10 درصد از ارز معتبر اکتسابی شوروی به حساب می آمد.

اولین فروش ها به کشورهای در حال توسعه شامل جت های جنگنده میگ - 25 به الجزایر و لیبی، هواپیمای باری 76 - IL، و هلیکوپترهای می - 24 به الجزایر، عراق و سوریه بود. (سرّی).

در سال 1978 تعداد پرسنل نظامی کمونیستی در کشورهای در حال توسعه 60 درصد افزایش و به سطح 52000 نفر رسید که بخش اعظم آن ناشی از اضافه شدن 16000 نفر کوبایی به پرسنل موجود در کشورهای آفریقایی مادون صحرا می باشد. (طبقه بندی نشده) برخلاف برنامه نظامی، دو اعتبار عظیم شوروی که شامل 2 میلیارد دلار به مراکش و 1/3 میلیارد دلار به ترکیه است، تعهدات اقتصادی شوروی در سال 1978 را به سطح بی سابقه 3/7 میلیارد دلار رسانید. کمک اقتصادی ارائه شده از طرف کشورهای اروپای شرقی به سطح 1/5 میلیارد دلار رسید که آلمان شرقی رتبه اول را به دست آورده است. چینی ها نیز الگوی کمک اقتصادی اخیر خود را دنبال کردند و کمتر از 200 میلیون دلار کمک ارائه نمودند و بیشتر بر روی پروژه های کارگری متمرکز شدند که در این زمینه رکورد بیسابقه ای را به دست آورده اند. (سرّی)

ملاحظات سودجویانه در برنامه های کمک اقتصادی شوروی و اروپای شرقی در سال 1978 بسیاربه چشم می خورد. فاحش ترین نمونه آن اعتبارهای صادره از طرف شوروی جهت گسترش معادن فسفات مراکش است تا شوروی بتواند در ازای این اعتبار به مدت 30 سال، سالانه 10 میلیون تن فسفات از این کشور دریافت دارد و این در زمانی است که بهره برداری از معادن خود شوروی بسیار گران تر و پر دردسرتر

ص: 539

است. کمک 1/3 میلیارد دلاری شوروی به ترکیه نیز به منظور گسترش کارخانه های فولاد و آلومینیوم و احداث نیروگاه ها و یک پالایشگاه جدید ارائه شده است. هر دو اعتبار عظیم مزبور براساس «چهار چوب» مورد توافق (غیر اجباری و مجاز به دریافت قروض اضافی مورد نیاز) اعطا شده که نمونه کمک های چند سال گذشته شوروی به کشورهای در حال توسعه می باشد. قرارداد مربوط به گسترش فسفات نیز نشانگر حرکت اخیر شوروی در تکمیل تولیدات داخلی از قبیل بوکسیت، آلومینیوم، نفت، گاز، سنگ آهن و قلع می باشد. (سرّی)

برای اروپای شرقی و تا حدود کمتر از آن برای شوروی خدمات غیرنظامی فنی در سال های 1980 نخواهد توانست منبع خوبی در تحصیل ارز معتبر به حساب آید. در سال 1978 تقریبا حدود 108000 تکنیسین کمونیست در جهان سوم به سر می بردند در حالی که تعداد آنها در سال 1970 حدود 24000 نفر بود، 40 درصد این تکنیسین ها متعلق به کشورهای اروپای شرقی است. تکنیسین های کمونیست در مناطق نفت خیز متمرکز شده بودند و تعدادی از آنها نیز براساس پیمان های تجاری به عنوان مدیر، پزشک و کارگران ساختمانی به کار مشغول گردیده بودند. در سال 1978 این تکنیسین ها 500 میلیون دلار نصیب اروپای شرقی و تقریبا 150 میلیون دلار نصیب شوروی کردند. (طبقه بندی نشده)

فهرست مطالب

نگرش کلی

مقدمه

برنامه کمک های نظامی: کاهش فروش، افزایش محموله ها

ارزش سلاح های کمونیستی

الگوها در سال 1978

عواید بازرگانی برنامه

خدمات فنی نظامی در سطح جدید

برنامه کمک های اقتصادی: در نقطه اوج

شوروی: رکورد سال در ارائه کمک ها

اروپای شرقی: به دنبال سودهای بازرگانی

برنامه کمک ها: منابع حاصله برای شوروی

خدمات فنی: وسیله جذب ارز

آموزش فنی: تلاشی روزافزون

دانشجویان آکادمیک: سرمایه گذاری کم خرج

ضمیمه

بخش های کشوری

آفریقای شمالی

آفریقای مادون صحرا

آسیای شرقی

ص: 540

آمریکای لاتین

اروپا

خاورمیانه

آسیای جنوبی

جداول

1- معاملات نظامی کمونیستی با کشورهای در حال توسعه در سال 1978

2- شوروی: فروش و تحویل سلاح به کشورهای در حال توسعه به قیمت صادراتی شوروی و هزینه تولید آمریکا

3- پرسنل نظامی کمونیستی در کشورهای در حال توسعه در سال 1978

4- پرسنل نظامی کشورهای در حال توسعه که در کشورهای کمونیستی در سال 1978 مشغول آموزش هستند.

5- کمک اقتصادی کمونیستی به کشورهای در حال توسعه در سال 1978

6- تکنیسین های اقتصادی کمونیستی در کشورهای در حال توسعه در سال 1978

7- دانشجویان آکادمیک کشورهای در حال توسعه که در کشورهای کمونیستی از دسامبر 1978 مشغول آموزش می باشند.

تصاویر

1- کشورهای کمونیستی: قراردادهای نظامی و اقتصادی با کشورهای در حال توسعه.

2- قراردادهای نظامی کمونیستی و تحویل آنها به کشورهای در حال توسعه.

3- شوروی: سهم ارز معتبر در کل فروش نظامی به کشورهای در حال توسعه.

4- قراردادهای اقتصادی کمونیستی و تحویل آنها به کشورهای در حال توسعه.

5- شوروی: کمک به صنایع فلزی و معدنی کشورهای در حال توسعه به صورت بخشی از کمک کلی

6- آفریقا: قراردادهای کمونیستی با کشورهای در حال توسعه، سال 1978

7- آسیای شرقی: قراردادهای کمونیستی با کشورهای در حال توسعه، سال 1978

8- آمریکا لاتین: قراردادهای کمونیستی با کشورهای در حال توسعه، سال 1978

9- خاورمیانه: قراردادهای کمونیستی با کشورهای در حال توسعه، سال 1978

10- آسیای جنوبی: قراردادهای کمونیستی با کشورهای در حال توسعه، سال 1978

جدول 7

                                                  جمع                شوروی             اروپای شرقی           چین

جمع                                        45265              26445                    18560                260

شمال آفریقا                            3575                 2035                      1520                  20

آفریقای مادون صحرا              19975               11600                    8235                  140

شرق آسیا                               35                      25                           10                   000

اروپا                                        20                      10                            5                        5

آمریکای لاتین                         4650                 2760                      1890                  000

خاورمیانه                               12155               6615                      5525                   15

جنوب آسیا                             4855                  3400                     1375                   80

این جدول سرّی و غیر قابل رویت برای بیگانگان است.

ص: 557

یافت، و تعداد مشاورین فنی کمونیستی تقریبا دو برابر گردید. بخش اعظم افزایش در لیبی که چهارمین مشتری بزرگ سلاح های شوروی است و بعد از اتیوپی از نظر حضور فنی شوروی دومین کشور است، صورت گرفته است. علاقه مسکو به گسترش روابط تجاری با آفریقای شمالی نشانگر قرارداد 2 میلیارد دلاری فسفات با مراکش است. (طبقه بندی نشده).

الجزایر

قرارداد 235 میلیون دلاری این کشور با شوروی جهت دریافت پیشرفته ترین جت جنگنده مسکو یعنی میگ 25 شاخص روابط الجزیره با جهان کمونیستی در سال 1978 است. رهبریت جدید الجزایر که پس از رئیس جمهور فقید بومدین قدرت را به دست گرفت مواضع پیشین رادیکال خود را در رابطه با امور آفریقای شمالی و خاورمیانه تأیید نمود و با صدور اجازه استفاده از بندر مرز الکبیر Mersel-Kebir توسط کشتی ها و اسکادران شوروی در مدیترانه گامی دیگر به شوروی نزدیکتر گردید. میزان سلاح های تحویلی نشانگر توافق بی چون و چرای مسکو با الجزایر در مورد اختلافات این کشور با مراکش و موریتانی بر سر صحرای غربی است. میزان این تسلیحات تحویلی در سال 1978 به 390 میلیون دلار رسیده و شامل اولین فروندهای میگ 25، هلیکوپترهای می-24، نفربرهای زرهی، توپ های خودکششی، موشک های زمین به هوا، و ناوچه های رزمی اوزا-2 می باشد. (S NF NC).

انتقال جت های جنگنده میگ 21 و میگ 23، هلیکوپتر، سیستم های دفاع هوایی، تجهیزات نیروی زمینی، و اسکورت های نیروی دریایی ادامه یافت و 400 نظامی دیگر شوروی در سال 1978 به الجزایر روانه شدند که تعداد کل آنها در این کشور به 1000 نفر رسیده است. علی رغم افزایش یافتن پرسنل مستشاری، ناظران غربی در مورد توانایی الجزایر در استفاده مؤثر از این سلاح ها تردید داشته و پیش بینی می کنند که این کشور در زمینه این گونه خدمات یک وابستگی درازمدت به شوروی پیدا خواهد کرد.

(S NF NC).

الجزایر با بلغارستان نیز یک قرارداد 100میلیون دلاری جهت خرید مهمات امضاء کرد، که از جمله مهمترین قراردادهای نظامی صوفیه با یک کشور جهان سوم به شمار می آید.(S NF NC).

توجه روزافزون الجزایر به آموزش و تکنولوژی غربی و قبول وام های عمرانی غربی مقداری از نفوذ مسکو را در امور اقتصادی این کشور کاهش داده است. با این وصف شوروی هنوز هم فعالانه برنامه های خود را دنبال می کند. این کشور بر اساس اعتبار 290 میلیون دلاری صادره در سال 1977 مطالعات خود را جهت احداث یک مجتمع آلومینیم و یک مجتمع معدنی و فلزشناسی و احتمالا ایجاد یک کارخانه ذوب آهن دیگر آغاز کرده است، در حالی که شوروی میل ندارد در حال حاضر اقدام به احداث کارخانه ذوب آهن جدیدی بنماید. شوروی همچنین توافق کرده است که 22500 خانه مسکونی در الجزیره، اوران واسکیدا ساخته و در سال 1981 یک کارخانه تولید خانه های پیش ساخته نیز احداث نماید. در مورد گفتگوهای به عمل آمده بر اساس چهارچوبه قرارداد ژانویه 1976 که قرار بود یک مجتمع ماشین آلات سنگین برقی، یک سد و یک پروژه آبیاری، یک پالایشگاه احداث وانجام شود، اقدامات جدیدی تاکنون صورت نگرفته است.(طبقه بندی نشده).

در همین حال، کار مربوط به نصب دومین کوره محترقه در کارخانه ذوب آهن عنابه (Annaba) که

ص: 559

قریب به 45 در صید برنامه کمک 715 میلیون دلاری شوروی در الجزایر را تشکیل می دهد، ادامه دارد.

کمک عمرانی 525 میلیون دلاری اروپای شرقی نیز همانند کمک های شوروی دارای اهمیت بوده و گفته می شود که در بسیاری موارد الجزایر تکنولوژی اروپای شرقی را به تکنولوژی شوروی ترجیح می دهد.

کشورهای اروپای شرقی نیز وارد کارهایی مانند ساختن منازل مسکونی شده اند، که الجزایر در این باره یک برنامه ضربتی را در مد نظر قرار داده است. به طور مثال مجارستان توافق کرده است که محل سکونت یک کارخانه ساختمان سازی عمومی را که 500 خانه در عنابه خواهد ساخت طرح ریزی نماید و لهستان و الجزایر با تشکیل کنسرسیومی براساس برنامه های دولت الجزایر سالانه 100000 واحد مسکونی ایجاد خواهند کرد. در این رابطه ورشو مصالح ساختمانی، تجهیزات، و خدمات مهندسی لازم را در اختیار الجزایر قرار خواهد داد. مهمترین پروژه های دیگر لهستان عبارتند از یک کارخانه تولید اسید سولفویک و یک کارخانه 500000 تنی سیمان، بنا به گزارش ها شرکت های لهستانی در مورد قرارداد 750 میلیون دلاری کشتی سازی مرز الکبیر مشغول به کار بوده و هم اکنون این کشور یک کارخانه کشتی سازی ما در ایجاد کرده که دو سال قبل وارد مرحله تولید شده است. چکسلواکی و آلمان شرقی بر روی کارخانه های فولادسازی و بلغارستان در ساختن سد و پروژه های آبیاری مشغول به کار بوده اند (طبقه بندی نشده).

تعداد پرسنل اقتصادی کمونیستی در الجزایر به 11750 نفر رسید که 6000 نفر آنها روسی و مهمترین نیروی پرسنلی شوروی در جهان سوم به شمار می آیند. حدود 5500 پرسنل اروپای شرقی در الجزایر و در سمت های اداری به صورت معلم و پزشک مشغول به کار بودند. کوبایی ها نیز برای اولین بار به دیگر تکنیسین های کمونیستی پیوسته و 50 پرسنل پزشکی کوبایی براساس قرارداد منعقده در اواسط سال وارد این کشور گردیدند. حدود 300 نفر پرسنل چینی در بخش کشاورزی کار می کردند. با آموزش دیدن 50000 الجزایری در کارخانه های ساخت کمونیستی، کشورهای کمونیستی نقش مؤثری در آموزش نیروی کار فاقد مهارت الجزایر ایفا کرده و شکاف موجود در خدمات فنی را که در نتیجه خروج فرانسه در سال های 1960 به وجود آمده بود پرکردند (طبقه بندی نشده).

لیبی

اختلاف پیشین میان لیبی و شوروی از بین رفته است چون واقعیت های سیاسی - اقتصادی همکاری های بیشتری را ایجاب می کند. این رابطه تاکنون به (الف) قراردادهای تسلیحاتی 3/6 میلیارد دلاری منعقده با کشورهای کمونیستی، که گسترده ترین نیروی آتش را در خارج از پیمان ورشو در اختیار تریپولی نهاده، و (ب) خدمات فنی اروپای شرقی در اجزاء قراردادهای تجاری، که لیبی برای مناقصه های اروپای شرقی ارجحیت بیشتری قائل است، بستگی دارد. (S NF NC) خرید تسلیحات کمونیستی توسط لیبی در ازای ارز معتبر دارای یک شاخص مهم یعنی افزایش پیچیدگی تسلیحاتی و قیمت های گزاف است. گرچه فروش شوروی در سال 1981 به سطح 81 میلیون دلار (قیمت حداقل 5 فروند هواپیمای باری 76 - IL) تنزل نمود، ولی نقل و انتقالات واقعی برابر با 800 میلیون دلار بود. تجهیزات جدیدی که در رژه روز ملی ماه سپتامبر به نمایش گذاشته شد عبارت بود از جت های جنگنده میگ25، سیستم های موشکی دفاع هوایی سام - 9، موشک های فراگ - 7 و جت آموزشی ال - 39 ساخت چکسلواکی. دیگر تجهیزات تحویل داده شده در سال 1978 شامل دو زیر دریایی اف -

ص: 560

کلاس روسی، یک وسیله زمین نشین لهستانی به نام پکنکنی ال اس تی، و انواع موشک، هواپیما، و تجهیزات نیروی زمینی، بود. تریپولی با کره شمالی، لهستان، رومانی و یوگسلاوی نیز قراردادهایی با ارزش کلی 169 میلیون دلار منعقد ساخته است. (S NF NC) تعداد پرسنل فنی شوروی در سال 1978 به سطح 1300 نفر رسید که اکثر آنها در گروه مستشاری نظامی شوروی در زمینه های آموزشی، تاکتیکی و کارهای تعمیر و نگهداری به کار مشغول بوده اند (S NF NC) تعداد پرسنل فنی شوروی در سال 1978 به سطح 1300 نفر رسید که اکثر آنها در گروه مستشاری نظامی شوروی در زمینه های آموزشی تاکتیکی و کارهای تعمیر و نگهداری به کار مشغول بوده اند.

(S NF NC) تعداد پرسنل اروپای شرقی که در زمینه قراردادهای عمرانی لیبی به کار مشغول بودند در سال 1978 معادل 22000 نفر گردید. این رقم دربرگیرنده نیمی از پرسنل اروپای شرقی مستقر در خارج و 10 درصد نیروی کار لیبی بود. البته این رقم افزایش بیشتری خواهد یافت چون آژانس های لیبی مجبورند پاسخگوی دستورات قذافی در اعطای قراردادهای عمرانی به کشورهای کمونیستی باشند.

در سال 1978، دولت های اروپای شرقی قراردادهای زیر را با لیبی منعقد ساختند:

* یک قرارداد بلغاری 80 میلیون دلاری جهت نصب تسهیلات در شش بیمارستان و نیز یک قرارداد هفت ساله دیگر جهت برقراری همکاری فنی بیشتر در زمینه کشاورزی، حمل و نقل، پروژه های صنعتی و دو برابر شدن حضور فنی که در سال 1978 به سطح 10000 نفر رسیده است.

* یک معاهده 10 ساله با آلمان شرقی پیرامون همکاری های سیاسی، اقتصادی و علمی که شرایط آنها مشخص نشده است.

* انعقاد یک پروتکل فنی با لهستان جهت ایجاد 440 مزرعه در لیبی، علاوه بر 130 مزرعه ای که لهستانی ها تا به حال ایجاد کرده اند و جهت افزایش مشارکت لهستان در برنامه ریزی، طراحی و اجرای طرح های شهرسازی. (طبقه بندی نشده)

قراردادهای میلیارد دلاری مطروحه در توافق اقتصادی لیبی و شوروی در سال 1976، قرار است موارد زیر را در برگیرد؛ (الف) احداث یک نیروگاه هسته ای 300 مگاواتی؛ (ب) یک برنامه عمرانی برای صنعت گاز تا سال 2000؛ (ج) استخراج نفت و اورانیوم؛ (د) احداث یک رآکتور تحقیقاتی 400 میلیون دلاری در تجورا (Tajura) (ه) احداث یک خط لوله گازی 650 کیلومتری و (و) یک کارخانه آهن و فولاد 5 میلیون تنی. (طبقه بندی نشده).

هم اکنون شوروی کار مربوط به رآکتور را آغاز کرده و قرارداد مربوط به احداث خط لوله گازی نیز منعقد شده است. تکنیسین های شوروی تحقیقات مربوط به استخراج اورانیوم را آغاز کرده اند و قرار بود که قبل از پایان سال حدود 100 تکنیسین روسی در رابطه با انجام اکتشافات نفتی وارد این کشور شوند.

(S NF NC).

در سال 1978، چین در مورد برقراری روابط دیپلماتیک با لیبی به توافق رسید. این امر به دنبال اولین قرارداد همکاری اقتصادی و فنی پدید آمد. کوبا نیز براساس یک قرارداد منعقده توافق کرد که 300 نفر پزشک به لیبی ارسال دارد که لیبی در ازای آن با احتساب هزینه های حمل و نقل سالانه یک میلیون دلار ارز معتبر پرداخت خواهد کرد. دو طرف مزبور پیرامون احداث یک کارخانه قند 200000 تنی توسط

ص: 561

کوبا در لیبی مذاکره کردند که قرار است پس از احداث، کوبا شکر خام را در اختیار این کارخانه بگذارد.

(S NF NC).

ذخائر نفتی لیبی همیشه مورد توجه کمونیست ها بوده است. به استثناء دوره دو ساله اواسط سال های 1970 که لیبی یکی از مهمترین صادرکنندگان نفت به اروپای شرقی به شمار می آمد، اختلاف موجود بر سر قیمت ها مانع از انعقاد یک قرارداد بزرگ و جدید می شد، ولی در سال 1978 بلغارستان توافق کرد که در ازای دریافت نفت خدمات ارائه کند و بنا به گزارش ها چکسلواکی نیز توافق کرد که در ازای کالاهای صنعتی سالانه 20 میلیون بشکه نفت از لیبی خریداری نماید، بنا به گزارش ها و براساس یکی از قراردادهای امضاء شده در سال 1976، لیبی در سال 1978 معادل 60 میلیون بشکه نفت خام را یک ساله به قیمت هر بشکه بین 8 تا 10 دلار به شوروی فروخت. دیگر منابع گزارش داده اند که شوروی در سال 1977 خرید 20000 بشکه نفت در روز را به جای پرداخت ارزش تجهیزات نظامی تقبل کرده و در سال 1978 نیز در ازای ارز معتبر روزانه 4000 بشکه نفت از این کشور خریداری خواهد کرد. نفت لیبی در پالایشگاه های کارائیب، احتمالاً برای کوبا تصفیه می گردد.(S NF NC).

موریتانی

جمهوری خلق چین به عنوان مهمترین کمک دهنده موریتانی، توانست روابط خود را با دولت جدید موریتانی که پس از کودتای ژوئیه 1978 به قدرت رسید بهبود بخشد. موقعیت شوروی در این کشور نیز احتمالاً به خاطر مسئله صحرای غربی و فعالیت های ماهیگیری شوروی ضعیف شده است. رومانی که تنهاکشور اروپای شرقی دارای منافع در موریتانی اگر کمک 500 میلیون دلاری غربی و کمک های عمده فرانسوی را که کمک های 85 میلیون دلاری چین را کوچک جلوه گر می سازد در نظر نگیریم، باید بگوئیم که چین محبوب ترین کمک دهنده موریتانی است. چینی ها نیروگاه نوآکچوت را احداث و با سر و صدای زیاد در ماه نوامبر افتتاح کردند که می تواند 25 درصد نیاز شهری را برطرف کرده و مانع قطع برق چون گذشته بشود. کار چین در این کشور با احداث بندر نوآکچوت در آب های عمیق موریتانی به ارزش 55 میلیون دلار آغاز و با چند پروژه کشاورزی و طبی ادامه یافته است. (طبقه بندی نشده).

اقدامات کمکی شوروی همیشه با برخوردی مؤدبانه مواجه بوده، لیکن در مورد آنها اقداماتی آنچنانی به عمل نمی آمده است. دولت جدید تمام قراردادهای ماهیگیری از قبیل قرارداد شوروی را لغو کرد. چون کشورهای خارجی در آب های موریتانی به ماهیگیری بیش از حد مشغول بوده اند. پروژه های کمکی عمرانی مسکو شامل ارائه کشتی های ماهیگیری و کارخانه شیلات و انجام تحقیقات زمین شناسی و معدنی و جستجو برای منابع طبیعی از قبیل نفت و اورانیوم می باشد. مسکو امیدوار است که بار دیگر امتیازات سودآور صنعت ماهیگیری موریتانی را به دست آورد.(S NF NC).

موریتانی نگران این است که شوروی از مرکز تحقیقاتی اقیانوس شناسی NOUADHIBOUجهت خرابه کاری علیه این کشور استفاده کند. براساس قراردادی که قبلاً با دولت پیشین منعقد شده بود، شوروی می بایست نیروی انسانی لازم برای این مرکز را جهت انجام تحقیقات و مطالعات فراهم سازد. در حال حاضر موریتانی برای راه اندازی این پروژه به کشورهای دیگر روی آورده است.(S NF NC).

قرارداد 2 میلیارد دلاری 30 ساله شوروی در رابطه با گسترش منابع فسفات مثقاله (Meskala) در جنوب

ص: 562

مراکش که توسط شاه حسن دوم پادشاه مراکش تحت عنوان «قرارداد قرن» منعقد شده بود، مهمترین قرارداد مسکو در رابطه با یک پروژه خاص در جهان سوم بوده و اولین قرارداد شوروی در زمینه وارد کردن فسفات می باشد. یک قرارداد 20 میلیون دلاری اولیه جهت مطالعه امکانات و طراحی جنبه های مختلف پروژه اختصاص یافته که احداث راه آهن، شبکه جاده ای و تسهیلات بندری و انبارسازی و عملیات استخراج معادن را شامل می گردد. بیش از 100 پرسنل روسی جهت انجام مطالعات مربوطه به محل پروژه وارد شده اند. ناظران غربی به نحو خوش بینانه ای اظهار داشته اند که بیش از 20 درصد تجهیزات مورد نیاز باید در بازارهای ارز معتبر خریداری گردد و مسکو نیز سعی خواهد کرد وام های قابل تبدیل به ارز معتبر را در اختیار این کشور قرار دهد.(سرّی).

بخش اعظم بازده 10 میلیون تنی مثقاله به شوروی صادر خواهد شد، تا وام 2 میلیارد دلاری تأسیساتی پرداخت شده و علاوه بر این مقداری از آن نیز در ازای کالاهای روسی صادر خواهد شد. این معامله تجاری، شوروی و مراکش را در فهرست تجاری این کشور با کشورهای آفریقایی در مقام اول قرار خواهد داد. تجارت تقریبا متعادل کنونی شوروی و مراکش که تنها به وسیله قرارداد پایاپای نفت و مرکبات پشتیبانی می گردد، شوروی را به عنوان اصلی ترین منبع نفتی رباط درآورده است. (طبقه بندی نشده).

شوروی و مراکش در ماه آوریل یک شرکت ماهیگیری مشترک افتتاح کردند که شوروی در ازای یک سهم 49 درصدی فنون و اکثر تجهیزات لازم را فراهم آورد. تنها معامله نظامی بزرگ مراکش با شوروی یک قرارداد 25 میلیون دلاری در سال 1974 مربوط به دفاع هوایی و نیروی زمینی بود که هرگز به طور کامل به مرحله اجرا در نیامده است (سرّی).

اعتبار 90 میلیون دلاری مراکش از چکسلواکی، لهستان و رومانی به منظور گسترش فروش تجیهزات این کشورهای اروپای شرقی صادر گردیده بود تا از طریق آن بر کسری تجاری ناشی از ادامه خریدهای عظیم فسفات فائق آیند. فقط وام 14 میلیون دلاری لهستان به یک پروژه خاص یعنی گسترش ظرفیت کارخانه فسفات در صافی (Safi) به 500000 تن اختصاص یافته است.

گسترش این کارخانه، که چهارمین کارخانه اینگونه ای ساخته شده توسط لهستان در مراکش است، سطح بازده اسید سولفوریک این کارخانه های لهستانی را به 2 میلیون تن در سال افزایش خواهد داد. کار احداث این کارخانه در سال 1982 به پایان خواهد رسید و لهستان در ازای آن فسفات دریافت خواهد نمود. در سال 1978، مجارستان کار نصب جرثقیل های بندری در آقادیر (Agadir) را به پایان رساند. این کار به دنبال نصب همین اسباب و آلات در بندر کنیترا آغازگشته بود. مراکش از خدمات فنی اروپای شرقی در این کشور راضی است و تعداد پرسنل اروپای شرقی در مراکش در سطح 1500 نفر ثابت باقی مانده است. (طبقه بندی نشده).

تونس

تونس قراردادهای اقتصادی و نظامی جدیدی با کشورهای کمونیستی در سال 1978 امضاء کرد. که وابستگی تونس را به غرب و به خصوص آمریکا دستخوش تغییر ننمود. قرارداد 12 میلیون دلاری نظامی چین در رابطه با ارائه تفنگ های اتوماتیک، مسلسل دستی، نارنجک، و اقلام سررشته داری به قرارداد 9

ص: 563

میلیون دلاری پیشین چین در مورد اعطای دو قایق گشتی نوع شانگهای - 2 و تجهیزات نیروی زمینی اضافه شد. (S NF NC).

در همین حال، چین و شوروی به کمک های خود در پروژه های عمرانی آبی که هزینه های مربوطه از طریق اعتبارهای پیشین، تأمین می گردد ادامه داده اند. در اواسط سال، متخصصین شوروی طرح های مهندسی 55 میلیون دلاری اعتبار سال 1976 احداث یک سد در رودخانه جومین را براساس اعتبار 55 میلیون دلاری سال 1976 به پایان رسانیدند و چین نیز تکنیسین های خود را به این کشور فرستاد تا احداث کانال مجردا - کاپ بن (Medjerda - Cap Bon) را براساس یکی از قراردادهای 90 میلیون دلاری چین آغاز نمایند. (طبقه بندی نشده).

کشورهای اروپای شرقی بسیار فعال تر بودند و کمک های جدیدی در سال 1978 ارائه نمودند که شامل 525 تکنیسین که اکثر آنها معلم و پزشک بودند، می گردد. تلاش های جدید آنها عبارت است از (الف) اعتبار 20 میلیون دلاری آلمان شرقی جهت احداث راه آهن؛ (ب) یک قرارداد 22 میلیون دلاری مجارستانی در رابطه با ورود قطارهای دیزلی که هزینه مالی آن از اعتبار 35 میلیون دلاری صادره در سال 1977 تأمین خواهد گشت.(S NF NC).

چاد را به دنبال داشت و حمله شورشیان کاتانگا تحت حمایت کمونیستی به زئیر (شبا 2) سبب شد که آفریقا کوبا و شوروی را مسئول مداخله در این قاره بداند. (سرّی)

در همین حال بعضی از مشتریان قدیمی اقداماتی در جهت کاهش حضور شوروی انجام دادند. به طور مثال، گینه در اواخر سال 1978 اکثر مستشاران روسی و کوبایی را اخراج کرده و تهدید نمود که اجازه استفاده شوروی از بندر کوناکری را لغو خواهد کرد. این موضوع به دنبال لغو حقوق شوروی در استفاده از حوزه هوایی کوناکری جهت پروازهای شناسایی دور برد پدیدار شد. از دست رفتن تسهیلات گینه و سومالی در سال 1977 سبب شد که شوروی از دولت اتیوپی بخواهد که در ازای کمک های نظامی بیشتر استفاده از تأسیسات بندری جنوب آساب (Assab) را منحصرا به شوروی بدهد. (S NF).

برنامه اقتصادی مسکو در آفریقای مادون صحرا در سال 1978 علیرغم درخواست های مداوم افزایش کمک های چندان چشمگیر نبوده است. کمک های جدید تنها معادل 10 میلیون دلار (به هفت کشور) بوده است. شوروی با استفاده از اعتبارهای باقیمانده از قرارداد 1959 کمک جدیدی به اتیوپی ننموده و پروژه جدیدی را نیز مورد گفتگو قرار نداد. گزارش هایی درباره کمک جدید 3-2 میلیارد دلاری داده شده به اتیوپی براساس توافق اقتصادی و فنی سپتامبر رسیده که مورد تأیید ما نیست.(S NF).

از طرف دیگر، کشورهای اروپای شرقی با قراردادهای 515 میلیون دلاری جدید، به کمک های کلی خود به این کشورها 50 درصد افزودند. اتیوپی در رابطه با برنامه های عمرانی زیربنایی از کشورهای اروپای شرقی 300 میلیون دلار کمک دریافت نمود. علاوه براین کشورهای اروپای شرقی 75 میلیون دلار به آنگولا، 45 میلیون دلار به غنا و مقادیر کمتری به چند کشور دیگر آفریقایی کمک کرده اند.(S NF).

چین که در اوائل سال های 1970 یکی از محبوب ترین کمک دهندگان کشورهای آفریقایی شده بود، به خاطر تمرکز پکن بر طرح های عمرانی خود، در سال 1978 تنها 50 میلیون دلار کمک اقتصادی جدید به این کشورها داد. پکن در برنامه های در حال انجام خود سرعتی به وجود آورد و 85 درصد 22000 تکنیسین خود در کشورهای در حال توسعه در آفریقای مادون صحرا را در مورد پروژه های عمرانی کشاورزی، شاهراه ها، و پروژه های راه آهن به کار گرفت. (طبقه بندی نشده)

در مباحث ذیل، ابتدا کشورهای آفریقایی دریافت کننده مهمترین کمک های کمونیستی به ترتیب الفبا مطرح شده و سپس کشورهای دارای اهمیت کمتر نیز به ترتیب حروف الفبا مطرح گردیده اند. (طبقه بندی نشده).

آنگولا

علیرغم تلاش های عمده کمونیستی در ارائه تجهیزات و نیروی انسانی به بنیه دفاعی نهضت آزادی بخش خلق آنگولا، چریک های ضد دولتی در سال 1978 تلفات سنگینی به نیروهای دولتی وارد کردند، آنگولایی ها از عدم توانایی کمونیست ها در کنترل شورش و اعاده نظم اقتصادی اظهار نارضایتی نموده اند. با وجود اینکه لوآندا (پایتخت آنگولا - م) درصدد فرصت برای برقراری روابط اقتصادی و فنی مجدد با غرب بود. ملل اروپای شرقی سعی می کردند روابط اقتصادی صمیمانه تری را برقرار سازند. (طبقه بندی نشده).

ص: 565

قراردادهای جدید تسلیحاتی کمونیستی در سال 1978 کاهش یافت، چون آنگولا به زمان بیشتری جهت جذب تجهیزات دریافتی کمونیستی به ارزش 480 میلیون دلار داشته است. دو سوم کمک های 75 میلیون دلاری سال 1978 از طرف کشورهای اروپای شرقی در رابطه با تجهیزات غیر مرگبار از قبیل کامیون از آلمان شرقی و لهستان، یونیفورم از رومانی و تجهیزات مخابراتی از مجارستان ارائه شده بود.

ارسال هواپیماهای باری 40- YAK و 26- AN به ارزش 26 میلیون دلار تنها تجهیزات نظامی فروخته شده به آنگولا توسط مسکو به حساب می آید. ارسال تسلیحات 115 میلیون دلاری در سال 1978 هواپیماهای باری و رزمی، تجهیزات نیروی دریایی روسی، و هلیکوپترها و کامیون های اروپای شرقی را در بر می گرفت. (سرّی).

تعداد مستشاران نظامی شوروی در آنگولا دو برابر تعداد آنها در زمان جنگ و معادل 1000 نفر در سال 1978 بود. افسران شوروی هنوز هم موقعیت های مهمی را در فرماندهی نظامی و ساخت کنترل آنگولا در اشغال دارند. تعداد مستشاران آلمان شرقی که در حال حاضر بیش از 300 نفر است عملیات امنیتی و اطلاعاتی آنگولا را بهبود بخشیده اند. حضور نظامی کوبا نیز در این کشور با 20000 کوبایی حفظ شده است. (سرّی).

کشورهای کمونیست اروپای شرقی و کوبا حضور اقتصادی خود در آنگولا را در سال 1978 از طریق برنامه های خدمات فنی افزایش دادند، در حالی که افزایش این فعالیت ها در طول سال منجر به عقد قرارداد نسبتا بزرگ نگردید. رومانی تنها توانست یک قرارداد خاص (75 میلیون دلار جهت پروژه های عمرانی) منعقد سازد و دیگر قراردادها در مراحل مذاکراتی باقیمانده است. حدود 10000 تکنیسین کمونیستی درپاسخ به نیاز شدید دولت آنگولا برای اشغال 100000 موقعیت شغلی بدون سرپرست در نتیجه استقلال این کشور از سلطه پرتغال، به کار مشغول شده اند. (خیلی محرمانه).

با وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی میزان شکایات علیه کمونیست ها در سال 1978 فزونی گرفت. گر چه آنگولایی ها پرسنل شوروی و کوبا را به مدیریت نادرست در تجارت خارجی و سرقت کالاها (ماننده قهوه) متهم می کنند، ما شواهدی در دست نداریم که این مسئله در همه سطوح اتفاق افتاده باشد. علاوه بر این نمی دانیم که کمونیست ها شرایط سختی را برای ارائه خدمات فنی تعیین کرده باشند. پرسنل شوروی و اروپای شرقی ماهانه 1200 دلار و کوبایی ها 800 دلار دریافت می کنند که حداقل نیمی از آن به صورت ارز معتبر پرداخت می گردد. براساس قراردادهای منعقده در دسامبر 1978 حضور کوبا در این کشور گسترش بیشتری خواهد یافت.(S NF).

کشورهای اروپای شرقی با ارائه اعتبارات تجاری جهت خرید تجهیزات روابط بازرگانی خود با آنگولا را گسترش دادند. آلمان شرقی در رابطه با کارخانه ها و ماشین آلات کامل یک اعتبار پنج تا هفت ساله صادر کرد و بلغارستان، چکسلواکی و لهستان نیز در ازای فروش وسائط نقلیه شرایط مشابهی را قائل شده اند.(S NF).

قراردادهای دیگر عبارتند از: (الف) پروتکل بلغارستان جهت کمک به کشاورزی و مدرنیزه سازی شهری، (ب) تعهد کوبا برای آموزش دادن 2500 تکنیسین آنگولائی در کوبا، (ج) تحویل شش کشتی ماهیگیری روسی به صورت هدیه؛ و (د) تعهد شوروی مبنی بر احداث یک مزرعه غله 400 هکتاری به صورت هدیه (طبقه بندی نشده).

ص: 566

برنامه اقتصادی بی اهمیت شوروی در آنگولا مشابه تلاش های توأم با بی تفاوتی شوروی در دیگر کشورهای آفریقایی است که در آن نشانه ای از علاقه به عمران صنایع حیاتی بخش عمومی وجود ندارد.

تنها در رابطه با صنعت ماهیگیری آنگولا، که به کشتی های روسی اجازه صید در آبهای آنگولا را می دهد، و ارائه تجهیزات مدارس آموزشی، کمک هایی داده شده است. (طبقه بندی نشده)

اتیوپی

یک سال و اندی بعد تغییر جهت حمایت شوروی از سومالی به اتیوپی، هنوز هم مهمترین عامل موجود در روابط شوروی و اتیوپی برنامه کمک نظامی مسکو و افزایش وابستگی اتیوپی به کشورهای کمونیستی از نظر حمایت فنی است. برخلاف شایعات مربوط به انعقاد قراردادهای عظیم اقتصادی، آدیس آبابا کمک اقتصادی جدیدی از شوروی دریافت نکرده، گرچه اروپای شرقی 300 میلیون دلار کمک جدید به این کشور پیشنهاد نموده است. برنامه اقتصادی مسکو هنوز هم از اعتبار 100 میلیون دلاری صادره در سال 1959 ناشی می گردد.(S NF NC).

تأمین تسلیحاتی سه ساله مسکو برای اتیوپی سه برابر میزان سلاح هایی است که شوروی در طول 13 سال در اختیار سومالی کشور همجوار اتیوپی قرارداده بود. تا پایان سال 1978، اتیوپی 2 میلیارد دلار کمک نظامی از شوروی و 66 میلیون دلار از اروپای شرقی دریافت کرده بود. در ازای این کمک، اتیوپی یک قرارداد دو جانبه دوستی بیست ساله با مسکو در ماه نوامبر امضاء کرد و به شوروی حق انحصاری استفاده از بنادری را که قرار است در شمال آساب بسازد اعطا نمود.(S NF NC).

تقریبا تمام کمک های نظامی شوروی قبل و در طول حملات موفقیت آمیز اتیوپی در بیرون راندن نیروهای سومالی از اوگادن و در اوائل سال مزبور ارائه گردید. با وجود اینکه ما در برآوردهایمان قراردادهای جدید تسلیحاتی شوروی از آوریل 1978 را وارد ننموده ایم، ولی فکر می کنیم که در نیمه دوم سال قراردادهای جدیدی امضاء شده است، تا اتیوپی بتواند از تجهیزات غربی چشم پوشیده و به تسلیحات و تاکتیک های روسی دست یابد. قراردادهای قبلی رژیم منگیستو را از سقوط حتمی نجات داد، لیکن میزان حمایت فنی و لجستیکی آنقدر کافی نبود که بتواند یک نیروی مبارز تجهیز شده توسط شوروی را برای مدتی دراز روی پای خود نگهدارد. حتی در غیاب قراردادهای موجود بین شوروی و اتیوپی پس از آوریل سال 1979 نیز سیاست شوروی در قبال اتیوپی تغییر نکرد. الگوی تداوم تأمین سلاح بدون شک مشابه کارهایی است که در رابطه با بعضی از مشتریان خاورمیانه ای مسکو انجام شده، یعنی تجهیزات بیشتری روانه شده، آموزش فنی بیشتری ارائه شده و تسلیحات مدرن تری به زرادخانه اتیوپی اضافه شده و خواهد شد.(S NF).

ارسال سلاح چه از طریق دریا و چه از راه هوا که در چهار ماهه اول سال 1978 به اتیوپی انجام گرفت، کل یک میلیارد دلار سلاح ارسالی در این سال را در بر می گیرد. اتیوپی اولین کشور آفریقایی مادون صحرا بود که در سال گذشته جنگنده میگ 23 را دریافت می کرد و علاوه بر این سلاح ها و تجهیزات زیر را نیز دریافت نمود که عبارتند از: (الف) پایگاه های موشکی هدایت شونده دفاع هوایی سام - 2 و سام- 3 که به سرعت در اطراف آساب و آدیس آبابا مستقر گردید، (ب) 20 فروند هلیکوپتر می - 24؛ (ج) یک دوجین هواپیمای باری 12- AN (به صورت وام) و (د) هزاران وسیله حمل و نقل روسی جهت حمایت

ص: 567

عظیم لجستیکی در یک جنگ دو جبهه ای. تحویل تسلیحات سنگین زمینی متناسب تیپ های مکانیزه کوبایی نیز به صورت همه جانبه انجام گرفت. این تجهیزات عبارت بودند از 250 دستگاه تانک متوسط، بیش از 500 دستگاه نفربر زرهی، 360 دستگاه توپ کالیبر بزرگ و چند دوجین دیگر از سلاح های ضد هوایی کنترل شونده توسط راداری به نام 23/4-(ZSU S).(NF).

تحویل جت های جنگنده، تجهیزات نیروی دریایی و تسلیحات سنگین مکانیزه زمینی دیگری نیز براساس یک قرارداد 800 میلیون دلاری به این کشور صورت خواهد گرفت. بیشتر سلاح های روسی ارائه شده به اتیوپی 50 درصد کمتر از قیمت معمول به این کشور داده می شود، ولی بررسی مقدماتی حاکی از آن است که قیمت بعضی از اقلام خیلی بیشتر از قیمت فروش آنها به دیگر مشتریان شوروی در کشورهای در حال توسعه در سال های اخیر است. گرچه در ازای بعضی از تجهیزات باید پول نقد پرداخت شود. ولی بخش اعظم پرداخت ها به صورت ارز معتبر و در اقساط 10 ساله پرداخت خواهد شد (که لیبی نیز پرداخت مقادیری از آن را تقبل کرده است).(S NF).

علاوه بر ارسال سلاح، شوروی ها قراردادهایی برای توسعه و مدرنیزه کردن تسهیلات نظامی اتیوپی و تسریع آموزش نیروهای مسلح این کشور منعقد ساخته اند. در اوائل سال 1978، حدود 16500 پرسنل کوبایی و 1600 پرسنل روسی به آموزش اتیوپیایی ها در کاربرد سلاح های مدرن و هدایت لجستیکی و مخابراتی نظامی در اوگادن و اریتره مشغول بودند، علاوه بر این، 900 نفر افسر و افراد مشمول به شوروی روانه شدند تا دوره های تعلیم عملیات و تعمیر و نگهداری هواپیماها، سیستم های دفاع هوایی، ناوهای دریایی، و تجهیزات پشتیبانی مربوطه را فرا گیرند. افسران اتیوپیائی در مدارس فرماندهی شوروی نیز در حال طی دوره های آموزشی هستند.(S NF).

در همین حال، تکنیسین های روسی تعدادی از فرودگاه های قدیمی را به پایگاه های دارای سیستم دفاعی خوب جت های جنگنده تبدیل نموده و تعدادی از آنها نیز در گسترش و توسعه تسهیلات بندری آساب و ساختمان پایگاه های آموزشی نظامی در خولت (Kholette) نظارت می کردند. ساختمان یک مرکز دریایی در آساب جهت استفاده انحصاری شوروی در آینده نزدیک آغاز خواهد شد. گرچه این مرکز در رابطه با عملیات ناوگان شوروی ضرورت چندانی ندارد، ولی حضور و حیثیت شوروی را در مناطق استراتژیک تنگه دریای سرخ افزایش خواهد داد و میزان کارایی عملیات دریایی شوروی را نیز بالا خواهد برد. کشتی های یدک کش شوروی یک اسکله شناور را (که ابتدا در آب های سومالی و پس از آن در آب های یمن جنوبی مستقر شده بود) به آب های اتیوپی وارد نمودند.(S NF).

شایعات مبتنی بر اینکه قرارداد کمک فنی و اقتصادی منعقده در سپتامبر 1978 حدود 3-2 میلیارد دلار اعتبار را در برمی گرفته، خالی از اعتبار است. این توافق نیز از نظر محتوای اصلی مشابه قراردادهای دیگری است که در چند سال گذشته توسط مسکو منعقد گردیده است. قرارداد اقتصادی سپتامبر تنها خواستار تشکیل یک کمیسیون مشترک جهت نظارت بر فعالیت های اقتصادی موجود شوروی و بررسی امکانات گسترش در مناطق جدید شده است. میزان کمک هر پروژه مطالعه شده جداگانه خواهد بود. 80 میلیون دلار باقیمانده از اعتبار 100 میلیونی سال 1959 نیز قبل از آنکه شوروی قراردادهای جدید سنگین تری را منعقد سازد استفاده خواهد شد. در همین حال مسکو درباره پروژه های کمکی جدید پیشنهاداتی ننموده و از پاسخ به درخواست اتیوپی جهت تأسیس یک کارخانه ذوب آهن و پروژه های

ص: 568

صنایع سنگین دیگر نیز اجتناب ورزیده است.

در مقابل آن شوروی به اتیوپی توصیه کرده است که فعالیت های خود را در امور کشاورزی متمرکز نماید.

کمک های شوروی هم اکنون براساس پروتکل ماه مه 1977 به اتیوپی اجازه استفاده از اعتبار سال 1959 را می دهد که 15 میلیون دلار جهت ورود کالا، مقدار دیگری از آن جهت گسترش پالایشگاه روسی در آساب تا 75 درصد و نصب خط لوله و مخازن نفتی در مناطق مجاور به کار خواهد رفت. تعهدات جدید به منظور پروژه های آبیاری و کشاورزی که در دره آواش مورد بررسی است، حداقل به 300 میلیون دلار اعتبار نیاز خواهد داشت.(S NF NC).

کشورهای اروپای شرقی به تقاضای اتیوپی برای دریافت کمک پاسخ دادند: (الف) آلمان شرقی 200 میلیون دلار به منظور توسعه بندر آساب، احداث یک خط لوله نفتی و احتمالاً یک راه آهن در اختیار این کشور قرار داد: (ب) چکسلواکی 45 میلیون دلار کمک به این کشور داد؛ و (ج) بلغارستان، مجارستان و رومانی نیز در مجموع 55 میلیون دلار در اختیار اتیوپی قرار داده اند.(S NF NC) چین که قبلاً یکی از فعالترین کمک دهندگان اتیوپی به شمار می رفت. به خاطر حملات اتیوپی که به تحریک شوروی، علیه سیاست های چین در جهان سوم صورت می گرفت فعالیت های خود در این کشور را رها نمود.(S NF NC).

افزایش توجه کمونیست ها به اتیوپی در سال 1978 سبب دو برابر شدن پرسنل اقتصادی اروپای کمونیستی در این کشور شد. از 1400 تکنیسین، 400 نفر آنها را معلمین و پرسنل اداری روسی، 300 نفر را پرسنل آلمان شرقی و 500 کوبایی در بخش خدمات پزشکی تشکیل می دادند. (طبقه بندی نشده).

علاوه بر این اتیوپی در سال 1978 حدود 700 دانشجوی سال اول خود را به مراکز آموزشی آکادمیک شوروی فرستاد که جمع دانشجویان اتیوپی در دانشگاه های شوروی را به 1500 تن رساند.

کوبا نیز با ارائه 1260 بورس تحصیلی جدید به دانش آموزان مدارس ابتدایی و متوسطه اتیوپی جهت تحصیل در جزایر پانیز (PINES) برنامه شوروی را تکمیل نمود.(طبقه بندی نشده).

گینه

روزهای پرجنجال روابط شوروی و گینه احتمالاً سپری شده است. چون رئیس جمهور توره سعی دارد به نهضت غیر متعهدها بپیوندد و کمک بیشتری از غرب دریافت دارد. این وضع سیاسی جدید در سال 1978 بر برنامه های اقتصادی و نظامی تأثیر بسیار گذاشت:

* امتیاز سوخت گیری هواپیماهای 95 - TUشوروی و حق پرواز این کشور لغو گردید.

* دسترسی شوروی به اسکله کوناکری محدود گشت.

* پیشنهاد شوروی به منظور احداث یک اسکله شناور رد شد.

* تعدادی از پرسنل نظامی و اقتصادی شوروی اخراج گردیدند. (S NF).

ظاهرا شوروی از اخراج 60 تن از مستشاران نظامی خود از این کشور در ماه نوامبر شگفت زده شده بود. 100 تن از پرسنل کوبایی که شبه نظامیان گینه را آموزش داده و میگ های آنها را تعمیر کرده بودند نیز اخراج گشتند. در اوائل سال، کوناکری یک قرارداد 10 میلیون دلاری نظامی با شوروی امضاء کرده بود که

ص: 569

مهمترین بخش آن دربرگیرنده قرارداد ماه ژوئن جهت تحویل یک ناو اسکورت و دو قایق گشتی دست دوم از نوع شرشن بود (که گینه قبل از آن این نوع قایق ها را دریافت ننموده بود). با وجود اینکه مسکو چند فروند جت میگ - 17 به این کشور ارسال داشته و توافق کرده است که یک اردوگاه نظامی 6 میلیون دلاری برای گردان های تانک این کشور بسازد، ولی روابط آتی گینه و شوروی مشکوک به نظر می رسد و در حال حاضر کوناکری به فروشندگان تسلیحاتی دیگر روی آورده است.(S NF NC).

با اظهار نارضایتی کوناکری از 15 سال کمک غیر مؤثر شوروی و عدم توانایی مسکو در ارائه کمک های جدید در ازا برنامه های رو به اتمام برنامه های اقتصادی نیز رو به وخامت نهاده بود. تعدادی تکنیسین 10 درصد کاهش و به 450 نفر رسید که نشان دهنده امتناع گینه از تجدید قراردادهای 55 معلم در دانشگاه ها، دبیرستان ها و مدارس فنی گینه در سال تحصیلی 79-1978 بود و علت آن نیز عدم تسلط این معلمین به زبان فرانسه و فنون تدریس قدیمی شمرده شده است. چند تن از آنان نیز متهم به فعالیت های سیاسی و عملیات بازار سیاه شده بودند.(S NF NC) روابط اروپای شرقی که هیچ گاه مستحکم نبوده است، پس از اتخاذ سیاست ارز معتبر توسط گینه به عنوان تنها رسید بازپرداخت، متشنج تر گشت. تنها رومانی پیشنهاد کرد که حاضر است در سال 1978 در رابطه با یک پالایشگاه نفت در کوناکری و استخراج بوکسیت کمک عمرانی بدهد که منابع مالی آن نیز از طریق چند کشور ناشناس اوپک پرداخت خواهد شد. چین که تاریخی طولانی در ارائه کمک به گینه دارد.

ارائه کمک جدیدی را اعلام نکرده است. در حالی که از 83 میلیون دلار کمک داده شده به این کشور در گذشته مابه التفاوت چندانی (حدود 3 میلیون دلار) باقی نمانده است.(S NF NC)

مالی

کمک نظامی مهمترین عامل در روابط بین مالی و شوروی بوده است. گرچه با ماکو (پایتخت مالی - م) تمایل به کاهش وابستگی به تسلیحات شوروی نشان داده است. اعلام وزیر دفاع مالی در اکتبر سال 1978 که یکی از مهمترین حامیان تسلیحات نظامی شوروی به حساب می آمد، بر روابط بین دو کشور تأثیر منفی به جای خواهد گذاشت. (سرّی).

مالی هنوز هم فرودگاه های خود را (که اکثرا توسط شوروی ساخته شده است) در اختیار شوروی می گذارد، تا این کشور بتواند به عملیات خود در جنوب آفریقا ادامه دهد و در عوض تجهیزات نظامی دریافت می کند. در رژه سنتی روز استقلال در ماه سپتامبر، مالی 38 دستگاه موشک جدید سام، هواپیماهای میگ، تانک، و نفربرهای زرهی تحویلی به این کشور براساس قرارداد سال 1977 را به نمایش گذاشت. (سرّی).

با وجود اینکه تجهیزات مدرن مالی همسایگان آن را ترسانیده است، ولی ارسال 800 میلیون دلار تسلیحات نظامی در سال های 78-1974 توسط شوروی میزان کارایی رزمی مالی را بالا نبرده است.

بخش اعظم این تجهیزات در نقاط دور از مرز انبار شده و برای شناسایی و دفاع مناسب نمی باشند. فقدان منبع مالی مورد نیاز جهت خرید قطعات یدکی بسیاری از هواپیماها را فاقد آمادگی پرواز کرده و هواپیماهای دیگر را نیز غیر قابل تحریک خواهد کرد.(سرّی).

مالی ها نسبت به کافی نبودن کمک اقتصادی شوروی اظهار نارضایتی کرده اند. تلاش مسکو نیز به

ص: 570

گسترش معدن طلای کالانا و ارسال پزشک و معلم به این کشور معطوف شده که بسیاری از آنها در مقایسه با پرسنل چینی و فرانسوی فاقد کارایی لازم به حساب می آیند. (طبقه بندی نشده).

چین که تمام تعهدات 100 میلیون دلاری خود را در رابطه با کشاورزی و پروژه های صنعتی برق مالی انجام داده، طرح های جدیدی را جهت اجرای برنامه های خود در دهه آتی پی ریزی می کند. (طبقه بندی نشده).

موزامبیک

وابستگی موزامبیک به کشورهای کمونیستی که از زمان ارائه حمایت نظامی قبل از دستیابی به استقلال از سلطه پرتقالی ها آغاز شده بود. با اتکای روزافزون این کشور به تسلیحات کمونیستی در برپاداشتن تأسیسات نظامی خود افزایش بیشتری یافته است. کمک اقتصادی کشورهای کمونیستی که در بخش خدمات فنی متمرکز بوده چندان رضایت بخش نبوده است. (طبقه بندی نشده).

ارسال سلاح از شوروی و کشورهای اروپای شرقی به موزامبیک در سال 1978 معادل 84 میلیون دلار بود، لیکن قراردادهای جدید تنها 11 میلیون دلار ارزش دارد. شوروی اولین موشک اندازهای زمین به هوای سام - 3 و تجهیزات مربوط به دفاع مرزی را در اختیار این کشور قرار داد. زرادخانه کمونیستی 100 میلیون دلاری موزامبیک که از سال 1975 تشکیل گردید، موزامبیک را قادر به برقراری امنیت در مرزهای خود نساخته است. نیروهای رودزیایی هرگاه بخواهند به حمله علیه اردوگاه های چریکی در موزامبیک دست می زنند. اگر سیستم های موشکی سام-3 وارد عمل شود جای توپ های ضد هوایی و موشک های دستی سام - 7 را خواهد گرفت و در حفاظت فرودگاه های موزامبیک در برابر حملات رودزیا بهبودی پدید خواهد آورد. به علت عدم آشنایی موزامبیکی ها، تکنیسین های روسی تا مدت ها موشک های سام- 3 را به کار خواهند برد. تعداد تکنیسین های روسی در موزامبیک در سال 1978 معادل 230 نفر بود.

ماپوتو (پایتخت موزامبیک - م) از شوروی و اروپای شرقی هلیکوپتر، تانک، توپخانه، و انواع سلاح های سبک دریافت کرده است. (S NF NC).

کوبایی ها در برنامه های آموزش و تعمیر و نگهداری شوروی در موزامبیک نقش بسیار مؤثری داشته اند. با ورود 400 نظامی کوبایی از آنگولا و اتیوپی به موزامبیک حضور کوبا در این کشور در ماه اکتبر به شدت افزایش گسیل شده اند، به سلاح های ضدهوایی مجهز هستند. حدود 400 کوبایی دیگر در موزامبیک نقش مستشار و تکنیسین را ایفا می کردند. (سرّی).

کشورهای کمونیستی از سال 1975 بیش از 160 میلیون دلار اعتبار اقتصادی به این کشور داده اند، لیکن هنوز هم این برنامه بر کمک فنی به جای تحویل تجهیزات و مواد متمرکز است، تقریبا 1300 تکنیسین اقتصادی کمونیستی، که اکثر آنها ارز معتبر دریافت می دارند، در سال 1978 به موزامبیک وارد گردیدند. میانگین بازپرداخت حدود 10 میلیون دلار در سال بوده است. چین با حدود 60 میلیون دلار اعتبار، یکی از مهمترین کمک دهندگان موزامبیک بوده است، لیکن براساس قرارداد اعتباری سال 1975 پروژه ای پیشنهاد نشده است. (خیلی محرمانه).

بعضی از فعالیت های کمونیستی سبب نقصان در کشاورزی درخشان این کشور شده است. بلغارستان و شوروی با هم در سال جاری به کار بر روی پروژه عمرانی حوضچه لیمپوپو پرداخته اند. بلغارستان در نظر

ص: 571

دارد احداث سدهای ماسینگر و ماپایی را به پایان رسانیده و یک نیروگاه 40 مگاواتی بر روی سد ماسینگر و در حوضچه لیمپوپو بسازد. براساس قرارداد سال 1977 بلغارستان شاهراه بین ماپوتو - کابودلگادو را احداث خواهد کرد. مسکو نیز به تحقیقات زمین شناسی و تجهیزات مدارس فنی ادامه داد.

آلمان شرقی نیز مطالعات خود را بر روی پروژه هایی از قبیل عمران کشاورزی، اکتشاف معادن، ماهیگیری، ایجاد خطوط نیروی فشار قوی، احداث یک کارخانه نساجی، و کارخانه مونتاژ کامیون که قرار است بر اساس قرارداد سال 1977 در پیش گرفته شود، آغاز کرده است. مجارستان نیز احتمالا براساس همین قرارداد سال 1977 حدود 50 دستگاه اتوبوس به ماپوتو تحویل داده است. (طبقه بندی نشده).

نیجریه

روابط نیجریه با دولت های اروپای شرقی به دنبال قرارداد منعقده جدید همکاری در سال 1978 گرمتر شد، در حالی که پس از واقعه شبا - 2 روابط این کشور با شوروی و کوبا سردتر شده است.(طبقه بندی نشده).

روابط نظامی شوروی با نیجریه که ناشی از حمایت مسکو در طول شورش بیافرائی ها در سال 1967 بوده است، در سال های اخیر به خاطر نگرانی لاگوس (پایتخت نیجریه - م) در مورد سیاست های شوروی در آفریقا رو به سردی نهاده است. از زمان فروش 75 میلیون دلاری هواپیماهای شوروی که بزرگترین خرید نیجریه به حساب می آمد، شوروی تنها توانسته است موشک های سام - 7 و قطعات یدکی مورد نیاز نیروهای مسلح نیجریه را به این کشور بفروشد. با وجود اینکه پایگاه های نظامی نیجریه غرب زده است، ولی این کشور همچنان به تسلیحات نظامی کمونیستی علاقه نشان می دهد. گفتگوهای این کشور با لهستان و یوگسلاوی سبب شد که این کشورها پیشنهاد ارسال تانک بنمایند که قبلا از آمریکا دریافت می گردید. (S NF).

علیرغم کاهش حضور نظامی شوروی، حضور غیر نظامی آن به 1100 نفر رسید که اکثر آنها را تکنیسین های مشغول به کار در پروژه 137 میلیون دلاری خط لوله نفتی تشکیل می دهند. قرار بود این خط لوله 800 کیلومتری تا پایان سال 1978 احداث گردد، لیکن بنا به گزارش ها شوروی حدود 8 تا 10 ماه تأخیر داشته و توانسته است که تنها بخش اول این خط لوله را در سال 1978 تحویل دهد. (S) (NF).

طرح ها و برنامه های مربوط به احداث کارخانه ذوب آهن آجائوکوتا، که مهمترین پروژه شوروی در نیجریه است، در ماه نوامبر به پایان رسید. دو طرف مزبور در مورد هزینه احداث به توافق نرسیده اند، چون شوروی 900 میلیون دلار را در نظر دارد، ولی نیجریه گفته است که حاضر نیست بیش از 600 میلیون دلار بپردازد. (سرّی).

کشورهای اروپای شرق برخلاف شوروی با امضاء چند قرارداد حیثیت خود را در نیجریه افزایش داده اند:

*بلغارستان یک قرارداد همکاری اقتصادی را امضاء کرد که براساس آن یک کمیسیون مشترک جهت مطالعه و بررسی پروژه های کشاورزی، تهیه مواد غذایی و مسکن تشکیل گردید.

*براساس یک قرارداد منعقده در ماه سپتامبر چکسلواکی توافق کرد که معلم و دیگر متخصصین را در

ص: 572

اختیار این کشور قرار دهد.

*مجارستان طول عمر اعتبار 26 میلیون دلاری سال 1974 خود را در رابطه با تجهیزات بیمارستانی که در مورد 25 درصد آن قراردادهایی امضاء شده، افزایش داد.

*لهستان 300 متخصص به نیجریه خواهد فرستاد و سالانه 300 دانشجوی نیجریه ای را در دانشگاه ها و آموزشگاه های فنی خود براساس یک قرارداد دو ساله منعقده در ماه مارس، خواهد پذیرفت.

*لهستان و رومانی قراردادهایی برای معامله پایاپای کالاها و خدمات خود در ازای نفت نیجریه امضاء کردند که نیجریه دیگر تمایل چندانی به اجراء آن نشان نداده است. (طبقه بندی نشده).

ورشو در مورد همکاری در رابطه با کشتی سازی، عمران بنادر، معادن و کشاورزی با نیجریه یعنی بزرگترین مشتری خود در آفریقای مادون صحرا مذاکره نمود و یک کمیسیون مشترک جهت بررسی امکانات پروژه ها تشکیل گردید. رومانی بر برنامه ایجاد یک خط کشتیرانی و ماهیگیری مشترک متمرکز شده و مشارکت در چند پروژه از قبیل (الف) یک پالایشگاه نفت، (ب) کارخانه های پتروشیمی، (ج) پروژه های کشاورزی، (د) کارخانه سیمان سازی، و (ه) برق رسانی به روستاها را پیشنهاد نمود. مهمترین کار رومانی تا به حال احداث یک کارخانه چوب 35 میلیون دلاری بود، ولی لهستان در رابطه با معادن زغال سنگ مشغول به کار بوده است. (خیلی محرمانه).

سومالی

یک سال پس از لغو پیمان دوستی شوروی و سومالی، تلاش رئیس جمهور زیاد (زیاد باره - م) جهت دستیابی به منابع تسلیحاتی دیگر به جایی نرسید. تعدادی از عرضه کنندگان غربی اظهار داشتند که به محض عادی شدن اوضاع اوگادن، تجهیزات لازم را به سومالی خواهند فروخت. در همین حال، کمک های کوچکی از طرف (الف) عربستان سعودی، که معادل 15 میلیون دلار سلاح سبک و مهمات از فروشندگان تجاری مجارستان و لهستان در سال گذشته برای سومالی خریداری نمود؛ و (ب)مصر، قطعات یدکی مورد نیاز را از انبارهای روسی خود برای دفاع هوایی و تجهیز نیروی زمینی سومالی ارسال داشت. صورت گرفت. سعودی ها و دیگر شیخ نشین های خاورمیانه هزینه مورد نیاز برای این اقلام خریداری شده را ارائه کرده و بنادر و فرودگاه های خود را به صورت کانال انتقال سلاح به سومالی در اختیار این کشور قراردادند، با این وصف نیروی هوایی سومالی به علت کمبود قطعات یدکی قادر به پرواز نمی باشد. (خیلی محرمانه).

در آوریل 1978، رئیس جمهور زیاد به پکن سفر کرد تا شخصا درخواست دریافت کمک اضطراری اقتصادی و نظامی بنماید. چینی ها پیشنهاد کمک آموزشی و فنی دادند و تنها پس از سفر رئیس جمهور زیاد مقادیری تجهیزات نظامی به موگادیشو ارسال داشتند. تجهیزات ارسالی شامل چند نوع وسیله نقلیه نظامی ناشناس، توپخانه، توپ های ضد هوایی، سلاح های سبک مقادیر قابل توجهی مهمات و قطعات یدکی مورد نیاز نفربرهای زرهی روسی بود. احتمالاً هنگام سفر دو هیئت عالیرتبه چینی به سومالی در ماه های ژوئیه و نوامبر نیز قراردادهای دیگری جهت ارسال کمک های دیگر نظامی چین منعقد شده است. (سرّی).

چین به حضور 3000 نفری خود ادامه داده است، گرچه نمی تواند جای خالی 1000 تکنیسین روسی

ص: 573

و اروپای شرقی اخراجی را بگیرد، لیکن با ارائه یک کمک 18 میلیون دلاری توافق کرده است که پروژه های ناتمام شوروی را به پایان برساند. همچنین براساس یک قرارداد 109 میلیون دلاری سال 1971 توافق کرده است که یک شاهراه 20 میلیون دلاری بین بوراما و جیبوتی احداث نماید. این شاهراه به یکی از جاده هایی که توسط اعراب بین هارگی سا (Hargaisa) و بوراما ساخته شده متصل خواهد ش د.

کارگران جاده سازی نیز از پروژه جاده بلت اوئن - بورائو که در ماه اوت تکمیل گردیده بود به این نقطه منتقل گشته اند. رومانی که تنها کشور اروپای شرقی فعال در این کشور است، طی امضای یک پروتکل توافق کرده است که در رابطه با کشاورزی، جنگل داری، و ماهیگیری با سومالی همکاری نماید. 100 میلیون دلار کمک جدیدی که از طرف اعراب به سومالی داده شده برابر است با 60 درصد کمکی که شوروی از نظر اقتصادی در طول 15 سال به این کشور داده است.(S NF NC).

کار شوروی بر روی پروژه های 60 میلیون دلاری نه تنها متوقف گشت، بلکه سومالی 370 دانشجوی این کشور را از دانشگاه های شوروی فراخواند و ادعا کرد که شوروی هزینه زندگی آنها را قطع کرده است.(S NF).

تانزانیا

قراردادهای تسلیحاتی 275 میلیون دلاری مهمترین عامل در روابط شوروی و تانزانیا به حساب می آید. علیرغم سوءظن دارالسلام نسبت به انگیزه های شوروی، مسکو تنها منبع تأمین کننده سلاح های مورد نیاز تانزانیا در مقابله با اوگاندا و حمایت از موزامبیک در برابر حملات رودزیا بوده است. (خیلی محرمانه).

گرچه در سال 1978 قرارداد نظامی جدید امضاء نشده، ولی بر اساس توافق 1977 قراردادهایی در رابطه با (الف) دریافت 20 سیستم موشک ضد هوایی برد متوسط سام - 6، که مسکو تنها به این کشور در آفریقای مادون صحرا داده است؛ (ب) 18 دستگاه موشک انداز 21- BM (ج) موشک های زمین به هوای سام - 7: (د) توپخانه؛ و (ه) تجهیزات مخابراتی، منعقد گردیده است.(S NF NC).

تانزانیا مقداری سلاح سبک وقایق نفربر از چند کشور اروپای شرقی خریداری نمود و پکن نیز 4 میلیون دلار سلاح سبک و تجهیزات دیگر به این کشور داده است. چین علاوه بر این توافق کرده است که یک کارخانه مخصوص ساختن این سلاح ها را در تانزانیا احداث نماید.(S NF NC).

شوروی که هرگز در عمران تانزانیا فعالیت چندانی نداشت، براساس اعتبار سال 1977 قراردادهایی جهت احداث چند مزرعه دولتی در روویومو (Ruvumu) و مورگورو امضاء کرد و در زمینه احداث یک سد و یک نیروگاه نیز به کندی در حال انجام کار است. با سیر نزولی برنامه اقتصادی 15 ساله شوروی، چین هنوز هم با استفاده از شهرت خود در ایجاد راه آهن تان - زام به کار مشغول است. علیرغم سردی روابط ناشی از حمایت چین از رژیم غیر مردمی مویوتو در طول حمله شبا حدود یک هزار نفر از تکنیسین های چینی در زمینه پروژه های کشاورزی و معادن به کار مشغول بودند. در ماه سپتامبر پروتکلی در رابطه با توافق 75 میلیون دلاری سال 1974 چین امضاء شد تا یک معدن 300000 تنی زغال سنگ و نیروگاه مربوط به آن توسعه یافته و یک ساختمان محل تجمع حزبی نیز بنا گردد. با این وصف، چین از احداث یک خط آهن بین آروشا و موسوما امتناع ورزیده است. (S) (NF).

ص: 574

در بخش اقتصادی کشورهای اروپای شرقی فعال تر شده بودند و با ارائه 30 میلیون دلار اعتبار در سال 1978 کل تعهدات خود را به 50 میلیون دلار رسانیدند. اعتبار مشترک آلمان شرقی و لهستان در پروژه نساجی ام بیا (Mbeya) 20 میلیون دلار بود، ولی مجارستان فقط 10 میلیون دلار جهت خرید تجهیزات و ماشین آلات در اختیار این کشور قرار داده است. کوبا که حدود پنج سال است که به حضور خود در تانزانیا ادامه می دهد. با امضاء پروتکلی در سال 1974 توافق کرد که در زمینه ماهیگیری، کشاورزی و بهداشت عمومی تانزانیا را یاری دهد. در سال 1978 بیش از 200 کوبایی در پروژه های تانزانیا کار می کردند که معادل یک پنجم بیش از تعداد کارمندان شوروی و اروپای شرقی می باشد.(S NF NC).

زئیر

افزایش تضاد شبا (که به نظر زئیر به تحریک شوروی، آلمان شرقی و کوبائی ها رخ داده بود) در روابط بین کینشازا و قدرت های کمونیستی در سال 1978 تأثیر بخشید. (طبقه بندی نشده).

چین که سعی داشت از عدم اعتماد زئیر به مسکو و اروپای شرقی بهره برداری کند، تنها کشور کمونیستی حامی دولت رئیس جمهور موبوتو در برابر جدایی طلبان کاتانگا بود. در طول این حمله معادل 6 میلیون دلار سلاح سبک و دیگر کمک ها به زئیر داده شد که دو قایق توپدار شانگ های و 20 دستگاه تانک متوسط را دربر می گرفت. چین علاوه بر این توافق کرد که 18 توپخانه، مهمات، کامیون و قطعات یدکی مورد نیاز قایق های گشتی چینی به زئیر بدهد و پرسنل زئیر را در چین در مورد توپخانه، عملیات قایق های گشتی، و فنون ضد شورشی آموزش دهد.(S NF).

چین در بخش اقتصادی براساس یک اعتبار 100 میلیون دلاری کار مربوط به احداث یک کارخانه قند و تصفیه خانه آن را سرعت بخشید و در مورد ساختمان مجتمع های ورزشی نیز مذاکراتی انجام داده است، دیگر فعالیت های کمونیستی محدود به شرکت های تجاری مشترک بوده است. ولی رومانی در ماه اوت یک قرارداد اقتصادی امضاء کرد که بر اساس آن باید پاسخگوی تقاضای کمک زئیر در رابطه با پروژه های کشاورزی، ماهیگیری، جنگل داری، معادن و داروسازی، به ارزش 150 میلیون دلار در برنامه پنج ساله بعدی آن کشور باشد (85-1981).(S NF NC).

زامبیا

رئیس جمهور کوآندا هنوز هم در رابطه با تسلیحات شوروی در جنوب آفریقا مظنون است، ولی در غیاب حمایت غرب، او مجبور شده است پیشنهاد مسکو را برای بالا بردن بنیه دفاعی زامبیا در برابر حملات رودزیایی ها مورد بررسی قرار دهد. با وجود اینکه زامبیا کمک های چین را به کمک های شوروی ترجیح می دهد، پکن نمی تواند در کوتاه مدت انواع مختلف سلاح های مدرن را در اختیار این کشور قرار دهد. زامبیا براساس یک قرارداد منعقده در سال 1977 تنها توانست 12 فروند اف-6 (یا میگ 19) از چین تحویل بگیرد. بنا به گزارش های رسیده شوروی در اوائل نوامبر به عنوان قسمتی از قرارداد 200 میلیون دلاری جهت بازسازی نیروهای دفاعی زامبیا مشابه و طبق مدل نیروهای شوروی، ارائه جت های جنگنده میگ، موشک های ضدهوایی و تانک را به این کشور پیشنهاد کرده است. زامبیا حتی با وجود اعتبارات صادره نیز نخواهد توانست قیمت این تجهیزات را بازپرداخت نماید و رئیس جمهور کوآندا نیز تا

ص: 575

کنون از پذیرش تعداد زیادی از پرسنل شوروی امتناع ورزیده است تا این وضع پیش نیاید. ولی در نهایت زامبیا مجبور به پذیرش بعضی از تجهیزات روسی جهت بهبود وضع دفاعی زامبیا در برابر حملات مرزی رودزیا خواهد شد. (S NF NC) در همین حال، مسکو حدود 2 میلیون دلار سلاح شامل توپخانه و نفربرهای زرهی را براساس قراردادهای گذشته به زامبیا تحویل داد. در حال حاضر حدود 100 نفر کوبایی در زامبیا با شورشیان زیمابوه و با نامیبیایی همکاری می کنند. انتقال تعداد زیادی از کوبایی ها از آنگولا به زامیبیا برای آموزش دادن زاپو هنوز تأیید نشده و در شرایط کنونی رئیس جمهور کوآندا نیز این مسئله را تأیید نمی کند.(S NF).

بنا به درخواست مقامات راه آهن تان-زام در سال 1978 پرسنل چین به زامبیا بازگردانده شدند، چون پرسنل محلی نتوانسته بودند با موفقیت به کار خود ادامه دهند. این راه آهن (که بزرگترین پروژه چین در جهان سوم به حساب می آید) رسما در سال 1976 به تانزانیا و زامبیا سپرده شده بود، لیکن قرار بود که 1000 تکنیسین چینی به مدت دو سال در این راه آهن به کار مشغول باشند، اما با پایان یافتن دورهای آموزشی پرسنل، افراد چینی به کشور خود بازگشتند. در سال 1978 و براساس یک اعتبار 51 میلیون دلاری چین در رابطه با کشاورزی و معادن کمک هایی به زامبیا داد. (طبقه بندی نشده).

مسکو طبق اعتبار 6 میلیون دلاری خود، اکثر تجهیزات سفارش شده را به این کشور تحویل داد و کشورهای اروپای شرقی نیز در عمران زامبیا فعال تر شده اند. رومانی نیز براساس یک اعتبار 50 میلیون دلاری صادره در سال 1972 برنامه های خود را جهت احداث یک سردخانه، کارخانه مونتاژ تراکتور، کارخانه نساجی، کارخانه سرامیک، و یا کارخانه کفش سازی اعلام کرده است. چکسلواکی در رابطه با عمران صنعتی 12 میلیون دلار وام به زامبیا داده است. (طبقه بندی نشده).

دیگر کشورهای آفریقای مادون صحرا

بنین. رژیم تندرو رئیس جمهوری کرکو در بنین تلاش نمود که شهرت مارکسیست را استحکام بخشیده، در سال 1978 قدرت نظامی بنین را تقویت نموده، و از حق استفاده از بنادر و فرودگاه های خود که از اواسط سال های 1970 به مسکو داده شده بود، جهت گسترش یافتن فعالیت های شوروی در غرب آفریقا بهره برداری نماید. گرچه شوروی ممکن است با تقاضای بنین مبنی بر جایگزین ساختن ناوهای اژدرافکن به جای ناوهای نامرغوب روسی ساخت کره شمالی موافقت نماید، ولی قرارداد تسلیحاتی جدیدی منعقد نشده است. شوروی یک هواپیمای باری 26- ANو 2- ANبه ارزش 3 میلیون دلار به بنین ارسال داشته است.(S NF).

چین هنوز هم یکی از فعال ترین کمک دهندگان اقتصادی بنین به شمار می آید و حدود 225 چینی بر روی پروژه های کشاورزی و یک استادیوم مشغول به کار بوده اند، گرچه قراردادهای اقتصادی جدیدی در ماه ژوئن با آلمان شرقی و در ماه سپتامبر با بلغارستان، چکسلواکی، مجارستان و لهستان امضاء گردید، لیکن این قراردادها پروژه خاصی را به همراه نداشته است. شوروی توافق کرد که تجهیزات مربوط به یک مزرعه نمونه را براساس توافق 1974 به این کشور بدهد، رومانی نیز پیرامون کمک به کشاورزی، صنعت برق، معادن و نفت با این کشور مذاکره کرده است.(طبقه بندی نشده).

بوتسوانا. روابط کمکی دو ساله بوتسوانا با چین، که تا سال 1978 بر اعطای تجهیزات کوچک نظامی برای نیروهای دفاعی بوتسوانا استوار بود، با دریافت مقدار زیادی سلاح محکمتر شد، چون پکن براساس قرارداد 1976 معادل 16/6 میلیارد دلار اعتبار به این کشور اختصاص داد. در پایان سال،

ص: 576

بوتسوانا به پیشنهاد ارسال پزشکان چینی توجه نشان داد، لیکن انتظار نمی رود که به پیشنهاد ارسال معلمین شوروی به بوتسوانا علاقه ای نشان دهد. (طبقه بندی نشده).

بوروندی. علیرغم چند پیشنهاد جدید کمونیستی جهت گسترش معادن بوروندی، الگوی کمک کمونیستی به بوروندی در سال 1978 تغییری نکرده است. چین، مهمترین کمونیست کمک دهنده به بوروندی، کار تکنیسین های خود را بر روی پروژه مجتمع نساجی و نیروگاه آبی ادامه داده است، لیکن عملیات مربوط به احداث جاده بین بوجومبورا - روتو (Rutovo) به علت اختلافات مربوط به خدمات فنی معوق مانده است. (خیلی محرمانه)

رومانی در ماه نوامبر پروتکلی در زمینه پروژه های اضافی کشاورزی، صنعتی، گسترش معادن و نیروگاه ها امضاء کرد که مکمل عملیات مشترک موجود بود: (الف) یک عملیات معدنی، که عملیات آن در ماه سپتامبر آغاز شد، (ب) یک شرکت کشاورزی که در زمینی به مساحت 10000 هکتار در سال 1978 غلات و پنبه کشت نمود. (طبقه بندی نشده).

در همین حال، به علت اختلافات موجود در مورد نحوه پرداخت جهت پی جویی روی، سرب، تنگستن، مس، مولیبدن، و قلع، یک تیم روسی جای تیم رومانی را خواهد گرفت. در پایان سال، بوروندی یکی از پیشنهادات کوبا را مورد بررسی قرار داده است که احتمالاً براساس قرارداد همکاری اقتصادی سال 1976 و در رابطه با گسترش منابع نیکل که بنا به اظهارات سازمان ملل بسیار وسیع است، مطرح شده بود. (C NF).

کامرون. کامرون به استفاده از 100 میلیون دلار اعتبار ارائه شده توسط چین در رابطه با خطوط انتقال نیروی سد لاگدو برای پروژه برق رسانی روستایی ادامه داده است.(طبقه بندی نشده).

کیپ ورد. به خاطر تصمیم رئیس جمهور پریرا (Pereira) جهت ایجاد تأسیسات نظامی کیپ ورد با تجهیزات و آموزش های روسی جدا از ارتش گینه بیسائو. حضور مسکو در کیپ ورد در سال 1978 افزایش چشمگیری یافت. در سال 1978 کیپ ورد حدود 2 میلیون دلار تجهیزات نظامی از مسکو خریداری نمود و براساس توافق سال 1976 حدود نیمی از این مبلغ را به صورت (کامیون، سلاح های سبک، و مهمات) از مسکو دریافت نمود. مسئله با اهمیت دیگر این است که در ماه مارس شوروی اولین گروه مستشاران نظامی خود را برای آموزش و تعمیر و نگهداری هواپیماها به این جزیره ارسال نمود. در ماه سپتامبر تعداد مستشاران این کشور به 50 نفر رسید و حدود 250 نفر از پرسنل کیپ ورد جهت گذراندن دوره های آموزشی رهسپار شوروی شدند. حدود 15 پرسنل کوبایی و اروپای شرقی نیز در کیپ ورد مشغول به کار بوده اند. شوروی که امیدوار بود امتیاز استفاده از بنادر و ماهیگیری را در این جزیره به دست آورد. توافق کرد که نیازهای نفتی کیپ ورد را (که سالانه 2/5 میلیون دلار است)، به دنبال صدور یک اعتبار 16 ساله در رابطه با محصولات نفتی در ماه سپتامبر، برآورده سازد. با این وصف کیپ ورد به دلیل عدم توانایی در تعمیر و نگهداری، پیشنهاد مسکو را در رابطه با احداث یک نیروگاه برق 530 کیلوواتی در میندلو نپذیرفت. کیپ ورد اولین کمک پیشنهادی ارائه شده از طرف چین را در رابطه با احداث یک

ص: 577

ساختمان به عنوان محل اجتماع دولت که بسیار مورد نیاز این کشور بود و کار آن در مارس 1979 آغاز خواهد شد، پذیرفته است. پکن در نظر دارد احتمالاً براساس یک قرارداد منعقده در سال 1977، 500000 دلار وام کشاورزی به این کشور بدهد.(S NF).

امپراطوری آفریقای مرکزی. روابط بین مسکو و امپراطوری آفریقای مرکزی به دنبال حمله شبا و سوءظن رئیس جمهور بوکاسا در مورد نقش کشورهای کمونیستی در این حملات، تیره تر شده است.

برنامه 8 میلیون دلاری نظامی نیز پس از آن که رئیس جمهور بوکاسا در سال 1977 یک تیم هلیکوپتر روسی را به علت اختلافات پرداخت حقوق اخراج کرد. با تأخیر و تعویق روبه رو شده است. مهمترین منبع کمک های اقتصادی و فنی امپراطوری آفریقای مرکزی فرانسه به حساب می آید و شوروی و چین نیز برنامه های خود را بر خدمات فنی متمرکز ساخته اند. در سال 1978 حدود 225 پرسنل روسی و 80 پرسنل چینی در امپراطوری آفریقای مرکزی به کار مشغول بودند.(S NF)

چاد. روابط شوروی و چاد در سال 1978 به علت استفاده از سلاح های روسی ارسالی لیبی توسط مسلمانان شورشی در حمله به چاد شمالی و عدم ارسالی قطعات یدکی و مهمات توسط شوروی برای نیروهای دولتی روبه وخامت نهاد. قرارداد جدید تسلیحاتی بین چاد و شوروی منعقد نگردید، ولی چاد براساس قرارداد سال 1976 مقادیر ناچیزی سلاح از این کشور دریافت نمود. در همین حال بیست نفر پرسنل نظامی روسی موجود در چاد در اوائل سال 1978 به پنج نفر در ماه اکتبر تقلیل یافت. چاد به غرب و به خصوص فرانسه که در عملیات ضدچریکی نقش بسیار فعال داشته، متکی شده است.(سرّی).

در سال گذشته هنگامی که مسکو هزینه پرسنل خود را بالا برد. چاد اظهار ناراحتی نمود، و علاوه بر این هنگامی که چاد از پرداخت هزینه های محلی 50 پزشک و معلم روسی امتناع ورزید، در ارائه برنامه کمک فنی ناچیز شوروی در این کشور اصطکاکمایی پدید آمد؛ در پایان سال حدود 30 نفر تکنیسین غیرنظامی روسی به خرج شوروی در چاد مشغول به کار بودند. چین، مورد توجه ترین کمک دهنده چاد، 360000 دلار کالاهای پزشکی را مجانا به این کشور داد و قول داد که برنامه احداث کارخانه برنج پاک کنی، احداث یک بیمارستان 150 تختخوابی و حفر چاه های آب را مورد بررسی قرار دهد، کار مربوط به احداث یک استادیوم و یک سد که پروژه های مربوط به قرارداد سال 1973 می باشد در سال 1979 آغاز خواهد گردید. (خیلی محرمانه).

کوموروس.کوموروس پیشنهاد کمک شوروی را در ازای استفاده از فرودگاه هاهایا (Hahaya) در جزیره گراند کومور و استفاده از یک لنگرگاه در دماغه آنجوان را رد کرد. (خیلی محرمانه).

کنگو. چینی ها بر روی پروژه های مهم خود یعنی سد بوئنرا و برق رسانی روستایی و شوروی در رابطه با اکتشافات زمین شناسی به کار مشغول هستند. کوبا در اواخر سال 1978 اولین دامداری نمونه را در کنگو ایجاد کرد و در نظر دارد 14 دامداری دیگر بسازد. فعالیت ها بر بهبود یافتن وضع نژاد دام های محلی استوار است و کوبا هم اکنون چند نوع دام گوشتی و شیرده را به این پروژه هدیه کرده است. در اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی اوائل سال 1978، رومانی یک قرارداد همکاری اقتصادی جامع امضاء نمود. کنگو از فعالیت های کشاورزی رومانی به علت بازده ناچیز محصول ناراضی بوده است. این کشور همچنین در مورد پیشرفت ناچیز ساختمان کارخانه الیاف ترکیبی که رومانی برای آن 20 میلیون دلار تجهیزات وارد کرده اظهار نارضایتی نموده است. (خیلی محرمانه).

ص: 578

جیبوتی. شوروی و جیبوتی در 3 آوریل 1978 در سطح سفارت روابط دیپلماتیک برقرار کردند.

(طبقه بندی نشده).

گینه استوایی. در سال 1978، گینه استوایی براساس قرارداد 9 میلیون دلاری خود یک فروند هواپیمای باری 40 - YAK از روسیه تحویل گرفت. با کاهش تجهیزات ارسالی شوروی، تعداد پرسنل مستشار کوبایی در حمایت از برنامه های شوروی (از 260 نفر در سال 1977) به 40 نفر در سال 1978 تقلیل پیدا کرد. از طرف دیگر مستشاران اقتصادی کمونیستی هنوز در این کشور به کار مشغول هستند.

حدود 500 نفر پرسنل روسی در رابطه با برنامه ماهیگیری وسیع مسکو در خارج از بندر لوبا مشغول فعالیت بوده اند. حدود 100 نفر از پرسنل آموزشی، پزشکی و ساختمانی کوبایی نیز در گینه به سر می بردند. چین تنها کشور کمونیستی که کمک های بزرگی به این کشور کرده است (با 24 میلیون دلار کمک) 2000 نفر از پرسنل خود را در رابطه با پروژه های زیربنایی در این کشور به کار گماشته است.

(S NF NC).

غنا. کودتای بدون خونریزی که یک دولت دارای گرایشات غربی را در ماه ژوئیه در غنا بر سر کار آورد، بر برنامه های اقتصادی کمونیستی تأثیر نگذاشت، لیکن معاملات نظامی کمونیستی ظاهرا کنار گذاشته شده است. مهمترین، قرارداد کمونیستی آکرا در سال 1978 یک اعتبار 42 میلیون دلاری با آلمان شرقی در رابطه با دریافت ماشین آلات و تجهیزات بود که مهمترین قرارداد این کشور با اروپای شرقی به شمار می رود. بلغارستان در رابطه با کشاورزی، ماهیگیری و صنعت برق اعتبارهایی خواهد داد و مجارستان نیز قراردادهایی جهت وارد کردن جرثقیل های بندری با این کشور منعقد ساخته است. چین که هنوز هم یکی از کشورهای کمونیست فعال در غنا به حساب می آید، به کار خود بر روی پروژه آبیاری 13 میلیون دلاری عفیفه (Afife)ادامه داده و تکنیسین های چینی نیز به غنا آمده اند تا پیرامون احداث یک کارخانه شیشه سازی، مزرعه نیشکر و پالایشگاه، احتمالاً با استفاده از اعتبار 22 میلیون دلاری قرار داد سال 1964 به مطالعه و بررسی بپردازند. پکن، پیرامون احداث یک آسیای برنج کوبی، کارخانه تولید سرامیک پیشنهاد کمک داده است و احداث یک کارخانه نخ ریسی را برای یک شرکت خصوصی غنا نیز به پایان رسانده است، گذشته از ادامه کار در مورد کارخانه تولید پانل های بتنی، روس ها برنامه های خود را توسعه ندادند، چون غنا از پرداخت ارز مستقیم در قبال خدمات فنی شوروی برای بازسازی پروژه های زمان نکرومه امتناع ورزیده است.(S NF NC).

غنا برای اولین بار در سال 1978 پس از سرنگونی نکرومه، اولین هیئت نمایندگی کوبایی را به این کشور پذیرفت. در این ملاقات پیرامون تجارت نیشکر و چوب مذاکراتی انجام گرفت و کوبا ارسال متخصصین خود را برای بالا بردن ظرفیت تولیدی کارخانه های شکر ساخت لهستان و چکسلواکی مورد بررسی قرار خواهد داد. (طبقه بندی نشده).

گابن. با وجود روابط غیرخصمانه گابن با دیگر کشورهای کمونیستی، رهبریت متمایل به غرب این کشور از برقراری روابط خود با شوروی و کوبا به خاطر فعالیت هایشان علیه ثبات آفریقا سرباز زده است.

چین با یک قرارداد 25 میلیون دلاری تنها کشور کمونیستی است که توانسته حضور کمکی خود در گابن را حفظ نماید. بنا به گزارش های رسیده این کشور پیرامون مشارکت چین در احداث خط آهن گابن مذاکره کرده است. ولی تا به حال در مورد اعتبار 290 میلیون دلاری رومانی جهت احداث بخشی از راه آهن

ص: 579

سرتاسری گابن اقدامی به عمل نیاورده است. رومانی قبول کرده است که اعتبار صادره اش در مدت بیست سال با کالاهایی از قبیل مواد نفتی، سنگ آهن و دیگر فلزات بازپرداخت شود. (خیلی محرمانه).

گینه بیسائو. افزایش کمک اقتصادی غربی نفوذ کشورهای کمونیستی و به خصوص شوروی را در گینه بیسائو کاهش داده، ولی روابط نظامی همچنان به قوت خود باقی مانده است. (طبقه بندی نشده).

گینه بیسائو در سال 1978 حدود 2 میلیون دلار تجهیزات نظامی از شوروی دریافت کرد، که 3 هلیکوپتر میگ - 4 را نیز در برمی گیرد. تنها قرارداد اقتصادی منعقده با شوروی در رابطه با یک قرارداد ماهیگیری بود که موجبات نارضایتی این کشور را فراهم نمود. بنابه گفته رئیس جمهور این کشور، مسکو نه تنها ماهی کافی به بازارهای محلی این کشور وارد نکرد، بلکه ماهیگیران محلی را نیز آموزش نداد و حتی به بیسائو اجازه نداد که منافع حاصله از سرمایه گذاری خود را به دست بیاورد. (سرّی).

در سال 1978 آموزش های آکادمیک کمونیستی مهمترین برنامه آنها به شمار می رفت. از 235 دانشجویی که به بیسائو بازگشته اند به استثناء 30 نفر از آنها بقیه در کشورهای کمونیستی آموزش دیده اند و دوسوم دانشجویان مشغول به تحصیل این کشور در خارج از نهادهای کمونیستی بسر می برند. (خیلی محرمانه).

کنیا. مرگ جوموکنیاتا رهبر دیرین کنیا در ماه اوت در روحیه توأم با تردید کنیا در رابطه با کشورهای کمونیستی تغییری پدید نیاورد. با وجود اینکه کنیا رسما از اختلافات اتیوپی در مورد اوگادن حمایت می کند و علت آن نیز ادعای مشابه سومالی در مورد قلمرو کنیاست، ولی نایروبی درگیری و مداخله شوروی در ایتوپی را محکوم کرده است. کنیا به پیشنهاد کمک 6/7 میلیون دلاری مسکو جهت بازسازی بیمارستان ماثار (Mathare) و یا گسترش بیمارستان ساخت شوروی در نایروبی پاسخ مثبت نداده است.

در سال 1978 کنیا سرانجام پیشنهاد کمک گسترش فلوریت در دره کریورا که از طرف شوروی مطرح شده بود را رد کرد. نایروبی پیشنهاد چین را در مورد احداث یک استادیوم و پروژه تولید برنج مورد بررسی قرار داده است. (خیلی محرمانه).

لسوتو. لسوتو در پایان سال 1978 و به دنبال بازدید یک هیئت نمایندگی کوبا در اواسط سال مزبور آماده به رسمیت شناختن کوبا شده بود. (طبقه بندی نشده).

لیبریا. چین مهمترین عامل خیر در ابتکار لیبریا برای بهبود روابط خود با کشورهای کمونیستی و بالا بردن اعتبار عدم تعهد لیبریا بوده است. حدود 200 پرسنل چینی در لیبریا بر روی پروژه قبلی قند ملی چین در این کشور مشغول به کار هستند. در طول سفر رئیس جمهور تولبرت به چین در ماه ژوئن، چین توافق کرد که 23 میلیون دلار اعتبار برای سه ایستگاه رادیو، محصولات کشاورزی و احداث یک استادیوم در اختیار این کشور قرار دهد. چین همچنین توافق کرده است که در کارخانه قندی که پکن در سال 1977 از تایوان تحویل گرفت، یک کارخانه الکل سازی احداث نماید. برخلاف دیگر قراردادهای چین، لیبریا هزینه های محلی را تأمین خواهد کرد و چین نیز طرح ها، تجهیزات و بعضی از مصالح ساختمانی را به این کشور خواهد داد. (خیلی محرمانه).

ماداگاسکار. شرقی گرایی در سال 1978 با امضاء یک قرارداد نظامی 55 میلیون دلاری با روسیه مشخص گردید که بزرگترین قرارداد این کشور با یک کشور عرضه کننده تجهیزات نظامی به حساب می آید، و طی همین قرارداد 12 جت میگ - 21، آموزش، و کمک فنی درون کشوری را دریافت خواهد

ص: 580

کرد. آنتاناناریو در سال 1977 قرارداد مشابهی را در ازای دسترسی یک جانبه شوروی به بندر دیگوسوآرز (Diego Suarez) امضاء کرد. لیکن این قرارداد به علت ترس از افزایش حضور شوروی لغو گردید. در سال 1978 کره شمالی (تنها تأمین کننده دیگر کمونیستی) به ماداگاسکار و برای پایگاه دیگوسوآرز چهار میگ - 17 قرض داد و حدود یک میلیون دلار تجهیزات از قبیل 18 دستگاه توپ ضدهوایی به این کشور تحویل داد. (S NF).

علاوه بر این مسکو 6 میلیون دلار کمک اقتصادی جدید در اختیار این کشور قرارداد که نیمی از آن مربوط به ارسال هواپیمای باری 40 - YAK و 200 دستگاه تراکتور بوده و در اواخر سال مزبور به این کشور تحویل گردید. تکنیسین های شوروی براساس اعتبار صادره در سال 1974 پیرامون احداث یک کارخانه سیمان سازی، تولید آرد و ایستگاه پخش رادیویی مطالعات و بررسی های خود را آغاز کرده اند.

(طبقه بندی نشده).

چین که هنوز هم مهمترین کمک دهنده ماداگاسکار به حساب می آید، در مورد پروژه های بزرگ فعالیت خود را کمتر کرد تا عدم تأیید خود را از برقراری نزدیک روابط این کشور با شوروی نشان داده باشد. معذلک، چین به ارسال تجهیزات برای بازسازی جاده تاماتاوه - مورامانگا که مهمترین پروژه این کشور براساس اعتبار 55 میلیون دلاری سال 1975 می باشد، ادامه داده است. یک تیم پزشکی چینی نیز در اواسط سال برای کار در مرکز پزشکی ساخته شده توسط چین وارد واتوماندری گردید. (طبقه بندی نشده).

رومانی پیرامون پروژه هایی مذاکرات خود را آغاز کرد که اگر به منصه اجرا درآید، این کشور را در زمره مهمترین کمک دهندگان ماداگاسکار در خواهد آورد. این مذاکرات در برگیرنده گسترش پالایشگاه نفت تاماتاوه جهت ایجاد تنوع در بازده، بهره برداری از منبع سنگ آهن سوآلالا (Soalala)، ایجاد یک مجتمع کشاورزی 5000 تا 10000 هکتاری، یک کارخانه مونتاژ وسیله نقلیه، یک کارخانه ذوب آهن در مورامانگا، بهبود وضع جاده ها و ایجاد نیروگاه های حرارتی می باشد.(S NF).

موریس. شوروی علیرغم آثار و علائم بهبود روابط، در سال 1978 نتوانست روابط بهتری با موریس برقرار سازد. قراردادهای شوروی با شرکت خصوصی موریس جهت تعمیر کشتی های ماهیگیری شوروی (در ازای ارز معتبر) دارای کارایی عملیاتی نبود؛ موریس در سال گذشته قراردادهای ماهیگیری خود با شوروی را ملغی اعلام کرد چون شوروی ماهی کافی به بازارهای محلی عرضه نکرده و نیازهای آموزشی را نیز تأمین نساخته بود. موریس شوروی را متهم به غارت و چپاول در سواحل صیهاد و مالها (Sayhade - Malha) که طبق ادعای موریس از آب های این کشور بشمار می آید متهم کرده است. لیکن کشتی های موریس به معاملات تجاری خود با کشتی های تجاری روسی ادامه داده اند. (خیلی محرمانه).

چین به علت سه برابر شدن هزینه های برآورده شده، کار مربوط به احداث یک فرودگاه براساس توافق سال 1977 را آغاز نکرده است. از زمانی که پیشنهاد 30 میلیون دلاری چین مطرح شده بود، تورم هزینه های برآورد شده را به 70 تا 100 میلیون دلار افزایش داده که امکان ساخت این فرودگاه را با هزینه اولیه پیشنهادی غیر ممکن می سازد.(خیلی محرمانه).

روآندا. روآندا و چین در ژوئن سال 1978 یک قرارداد اقتصادی و فنی جدید امضاء نموده و خواستار انجام مطالعات و بررسی های پیرامون احداث یک بیمارستان، یک استادیوم ورزشی، یک کارخانه

ص: 581

آردسازی، یک کارخانه تولیدکننده سرامیک شدند. این پروژه ها به منابع مالی بیشتری نیاز خواهد داشت، چون از 22 میلیون دلار اعتبار سال 1972 تقریبا چیزی باقی نمانده است. چین در ماه ژوئیه یک نمایشگاه تجاری و اقتصادی در گیگالی برپا کرد که اولین نمایشگاه خارجی برگزار شده در روآندا به حساب می آید. (طبقه بندی نشده)

سی شلز. چین و شوروی جهت نفوذ در سی شلز که به خاطر قرار گرفتن در ساحل شرقی آفریقا دارای موقعیت استراتژیک است، به رقابت پرداخته اند. در سال 1978، سی شلز اولین محموله های تسلیحاتی کمونیستی را به دست آورد: (الف) 200/000 دلار سلاح سبک، مهمات، وسیله نقلیه، و وسایل مخابراتی از چین؛ و (ب) 2 میلیون دلار تجهیزات روسی از قبیل 6 دستگاه نفربر زرهی 2- BRDM، 3 فروند قایق گشتی نیروی دریایی، و تعدادی موشک انداز قابل حمل آرپی جی - 7. با وجود اینکه مستشاران نظامی کمونیستی هنوز به این جزیره وارد نشده اند، ولی وجود آنها جهت آموزش عملیاتی و تعمیر و نگهداری تجهیزات مدرن تر ضروری خواهد بود.(S NF).

سنگال. علیرغم مخالفت رئیس جمهور سینگهور (Singhor) با فعالیت های شوروی در آفریقا، روابط چین و اروپای شرقی با سنگال در سال 1978 گرم و صمیمانه بود. سنگال علیه حضور نظامی شوروی و کوبا در آفریقا مبارزاتی را آغاز نمود، لیکن اعطای 120000 دلار گندم را از طرف چین در زمان خشکسالی بی وقفه قبول کرد. این کشور با لهستان نیز براساس قرارداد سال 1976 پروتکلی را در ارتباط با تولید مواد شیمیایی (به خصوص کود فسفاته)، تهیه مواد غذایی، انرژی و صنعت برق امضاء نمود. ورشو با یک شرکت محلی جهت افزایش تجارت در رابطه با تجهیزات صنعت شیمیایی و مواد خام با سنگال شریک شده است. در ماه اکتبر بلغارستان نیز توافق کرد که در رابطه با کشاورزی، معادن و تحقیقات زمین شناسی به این کشور کمک نماید، و رومانی نیز پروتکلی را در ارتباط با همکاری در زمینه کشاورزی، نیروی برق، صنایع و معادن امضاء نمود. (طبقه بندی نشده).

سیرالئون. چین هنوز هم مهمترین کمک دهنده کمونیست به سیرالئون بوده و قرارداد اعتباری 40 میلیون دلاری این کشور موجب احداث یک استادیوم، دوپل و 13 ایستگاه کشاورزی گردیده است.

شرکت ملی تجاری، یعنی تنها واردکننده کالاهای چینی، اخیرا گسترش یافته و کالاهای مردمی ارزان قیمت بیشتری از چین خریدار خواهد کرد. تنها پروژه بزرگ چین در سیئرالئون یک شرکت ماهیگیری مشترک است و مسکو بار دیگر به فری تاون فشار وارد آورده است تا یک قرارداد ماهیگیری ده ساله شامل احداث یک اسکله و تأسیسات ساحلی را امضاء نماید. (طبقه بندی نشده).

سائوتومه و پرنسیپ. کمک کمونیستی به سائوتومه و پرنسیب (که بیشتر از طرف چین ارائه می گردد) خیلی بیشتر از کمک منابع دیگر بوده، و نفوذ کمونیست ها در آنجا نیز بسیار زیاد است. در سال 1978، چین 17/6 میلیون دلار کمک عمرانی به این کشور داد تا قرارداد دسامبر 1975 در رابطه با کشت برنج، گسترش نیروگاه های آبی، و کمک های پزشکی به مرحله اجرا درآید. برنامه کمک فنی کوبا نیز 140 پزشک، معلم و کارگر ساختمانی از طرف مسکو به سائوتومه ارسال داشته است. براساس همین برنامه کوبا احداث دو ساختمان آپارتمانی را در سال 1978 به پایان رسانید. (طبقه بندی نشده).

سودان. روابط شوروی و سودان که به دنبال اخراج مستشاران نظامی روسی از این کشور در سال 1977 تیره شده بود، حتی پس از برقراری روابط دیپلماتیک نیز دچار بهبود نشده است. نفوذ شوروی در

ص: 582

سودان ناشی از یک برنامه نظامی 87 میلیون دلاری بود؛ در حال حاضر سودان ظاهرا از دیگر کشورهای کمونیستی قطعات یدکی مورد نیاز خود را خود خریداری می نماید. لهستان در سال 1978 ارائه معادل یک میلیون دلار هلیکوپترهای طرح روسی و نیروگاه های مخصوص تانک تی - 55 را به سودان پیشنهاد کرد؛ لیکن معلوم نیست که سودان این پیشنهاد را پذیرفته باشد. نمیری هنوز هم از همکاری شوروی در اتیوپی و کمک نظامی لیبی به مخالفین سودان ابراز تنفر و انزجار می کند.(S NF) کمک های جدید کمونیستی در سال 1978 عمدتا از طرف چکسلواکی براساس یک اعتبار 24 میلیون دلاری جدید در رابطه با مسکن و دیگر تجهیزات مطرح گردید. چین و آلمان شرقی مقدار کمی کمک به این کشور ارائه کردند و لهستان توافق کرد که براساس اعتبار صادره در سال 1977 معادل 12 میلیون دلار تجهیزات برقی به این کشور داده و براساس یک قرارداد تجاری یک تعمیرگاه کشتی 3 میلیون دلاری در خارطوم بنا نماید. (خیلی محرمانه).

علیرغم اعتبار 160 میلیون دلاری اخیر اروپای شرقی، چین هنوز هم یکی از مؤثرترین کمک دهندگان سودان است. تکنیسین های چین دومین مرحله احداث کارخانه نساجی هاساهیسا (Hasahaisa) را در ماه ژوئن به پایان رسانیده و تدارکات مربوط به ساختن یک کارخانه پارچه بافی مربوط به کارخانه نساجی را آغاز کرده اند. پروژه های گسترش ماهیگیری چینی در دریاچه ان - نوبا (An - Nubah) که براساس یک قرارداد 40 میلیون دلاری انجام می شود، در حال اتمام است. کمک های ارائه شده در این زمینه شامل 40 قایق ماهیگیری و دو سردخانه می باشد. (طبقه بندی نشده).

توگو. علیرغم ترس از اقدامات خرابه کارانه شوروی در آفریقا، توگو دانشجویان خود را به شوروی می فرستد، و در ماه ژوئن نیز یک قرارداد اقتصادی امضاء نمود که به پروژه های عمرانی شوروی در توگو منجر خواهد گشت. کشورهای اروپای شرقی نیز بیش از گذشته فعالیت داشتند؛ مجارستان در رابطه با تجهیزات معادن فسفات یک قرارداد 10 میلیون دلاری امضاء کرد و لهستان نیز در نظر داشت با مشارکت چند کشور غربی یک کارخانه تولید کود فسفاته به ارزش 300-250 میلیون دلار در توگو بنا نهد. چین نیز با استفاده از قرارداد 45 میلیون دلاری سال 1972 احداث سد و مجتمع آبیاری 6 میلیون دلاری رودخانه سیو را آغاز کرد.

این پروژه به محض اتمام در سال 1980 خواهد توانست 660 هکتار شالیزار را آبیاری نماید. پروژه مشابه کره شمالی بر روی رودخانه مونز نیز به علت کمبود آب در فصول خشک با موفقیت روبه رو نمی باشد. (طبقه بندی نشده)

اوگاندا. علیرغم کمبود خلبانان واجد شرایط، اوگاندا در سال 1978 پنج فروند میگ - 21 و سه فروند میگ 17- به ارزش 14 میلیون دلار و براساس قرارداد سال 1977 از شوروی تحویل گرفت.

مسکو همچنین از طریق هوا در اوائل سال جاری مقادیری تجهیزات فنی به کامپالا ارسال کرد. در حالی که تقاضای امین را در رابطه با دریافت سلاح و خلبانان میگ- 21 در مبارزه علیه تانزانیا نپذیرفته بود. در بخش اقتصادی نیز قرارداد مسکو در رابطه با اکتشافات معدنی خیلی کمتر از قرارداد 35 میلیون دلاری چین جهت احداث یک کارخانه نساجی بود. ارزش قرارداد، هزینه نصب را در بر نمی گیرد و شرایط نیز برخلاف دیگر اعتبارات چین بسیار سخت است، یعنی 25 درصد آن اول باید پرداخت شود و بقیه آن در طول 9 سال و با نرخ بهره 5 درصد بازپرداخت گردد.(S NF NC).

ص: 583

ولتای علیا. یک اعتبار 48 میلیون دلاری چین که در سال 1973 صادر گشت، مهمترین کمک کمونیستی به ولتای علیا به حساب می آید. چین در سال 1978 دومین پروژه برنج خود در بانفورا را به این کشور تحویل، و حدود 200000 دلار کمک در مبارزه علیه خشکسالی در اختیار این کشور قرارداد.

شوروی که هیچ گاه کمک آنچنانی به ولتای علیا نمی کرد، مقداری دارو و شش دستگاه کامیون 5 تنی به ولتای علیا داد تا مواد لازم را در سال 1978 به قربانیان خشکسالی برساند. (طبقه بندی نشده).

ص: 584

تصویر 7-آسیای شرقی

قراردادهای کشورهای کمونیستی با کشورهای رو به رشد - 1978

میلیون دلاری سال 1971 در این کشور بسازد. (طبقه بندی نشده).

فیجی . یک تیم چینی بررسی یک کمک 20 میلیون دلاری را که شامل کمک در زمینه تولید کارهای دستی، نیروی برق آبی، کشت برنج و بهبود وضع روستاها می شود آغاز نموده است.(خیلی محرمانه)

اندونزی. علیرغم سرد شدن روابط سیاسی، 10 مهندس و زمین شناس روسی به اندونزی فرستاده شده بودند تا براساس قرارداد 2/3 میلیون دلاری مارس 1978 پیرامون احداث یک نیروگاه 100 میلیون دلاری در آمریکا (Mrica) و جاده مرکزی به مطالعه و بررسی بپردازند. مسکو تأمین هزینه مورد نیاز نیروگاه 800 مگاواتی را به عهده گرفته و احداث یک نیروگاه دیگر نیز مورد بررسی است.(سرّی).

اندونزی پیشنهاد 50 میلیون دلار اعتبار رومانی را برای گسترش صنعت نفت که باز پرداخت آن می بایست بصورت طلا و با نرخ بهره 6درصد و در مدت 10 سال انجام شود را نپذیرفت. جاکارتا (پایتخت اندونزی - م) پیشنهاد 100 میلیون دلاری مجارستان را در رابطه با احداث ریخته گری، مرکز شکل بخشی فلزات (Forging) و قالبسازی مربوط به مجتمع موتور ماشین را نپذیرفت، لیکن نسبت به پیشنهاد لهستان در رابطه با ارائه تکنولوژی زغال سنگ، پتروشیمی، و ماهیگیری اظهار علاقه نمود. (S NF NC).

با وجود تلاش جاکارتا در گسترش روابط خود با اروپای شرقی، اندونزی از برقراری روابط تجاری مستقیم با چین امتناع ورزید، چون پکن از تبعیدشدگان کمونیست این کشور حمایت می کند و اندونزی نگران آن است که مبادا پکن بخواهد از این طریق وارد جامعه چینی اندونزی بشود. احتمالاً اندونزی به خرید برنج چینی که سالانه معادل 150 میلیون دلار است از طریق واسطه های آسیایی خود ادامه خواهد داد. (خیلی محرمانه).

یوگسلاوی تنها کشور کمونیستی است که کمک نظامی در اختیار اندونزی قرار می دهد. جاکارتا در سال 1978 یک ناو جنگی آموزشی و مهمات از بلگراد خریداری نمود و در مورد احداث یک کارخانه اسلحه سازی به کمک یوگسلاوی اظهار علاقه نمود. (سرّی).

مالزی. مالزی علیرغم چند اختلاف برطرف نشده روابط خود را با چین بهبود بخشید. خرید محصولات کشاورزی مالزی توسط چین تعادل بیشتری را در روابط تجاری بین دو کشور ایجاد کرد، ولی در روابط بین مالزی و اروپای شرقی به علت وابستگی شدید آنها به مواد خام مالزی عدم موازنه بسیاری قابل رؤیت است. (طبقه بندی نشده)

در طول سال مزبور کوالالمپور (پایتخت مالزی - م) تصمیم دو ساله خود را علیه سرمایه گذاری شوروی در زمینه سد تمبلینگ Tembing علنا اعلام نمود. گرچه مطبوعات دلیل آن را تنها عوامل محیطی ذکر کرده اند، ولی دولت از حضور یک نیروی عظیم روسی در مناطق دور افتاده اظهار نگرانی کرده است.

(طبقه بندی نشده).

پاپوآ گینه جدید. چین با امضاء یک قرارداد سه ساله متعهد شد که سالانه 20000 تن مس کنستانتره به ارزش 22 میلیون دلار از پاپوآ گینه جدید خریداری نماید که دو برابر خرید سالانه چین در سال های 77-1975 می باشد. (خیلی محرمانه).

فیلیپین. علاقه فلیپین به افزایش تنوع بخشیدن به روابط تجاری خود با کشورهای کمونیستی به دنبال کاهش قیمت شکر که موجب کسری موازنه 100 میلیون دلاری در تجارت بین شوروی و مانیل گردید، بشدت ضعیف شده است. درخشان ترین نقطه در این روابط تجاری قرارداد پنج ساله بین فیلیپین و چین

ص: 586

است که در آن چین نفت خود را به این کشور خواهد فروخت. در ازای 44 میلیون بشکه نفت خام شنگلی (به ارزش 500 میلیون دلار با قیمت های سال 1978) چین شکر، مس، کنستانتره و محصولات شیمیایی و کشاورزی از این کشور دریافت خواهد کرد.(خیلی محرمانه).

آلمان شرقی نیز برای سال 1979 پروتکلی را امضاء کرد تا در ازای دریافت 20 میلیون دلار کالای فیلیپینی، 26 میلیون دلار مواد شیمیایی، کود و کالاهای مصرفی به فیلیپین بفروشد. برای تأمین هزینه مالی مورد نیاز واردات فیلیپین، آلمان شرقی 30 میلیون دلار اعتبار به این کشور داد. مانیل توافق کرد که یک شرکت ماهیگیری مشترک با لهستان به وجود آورد که بتواند کشتی های ماهیگیری لهستان را برای مدتی طولانی اجاره نماید. در مورد مراحل دیگر و نیز ایجاد مراکز پشتیبانی لازم مذاکراتی به عمل آمده است. این امر به دنبال بیش از چهار سال مذاکره فیلیپین و شوروی جهت تشکیل یک عملیات مشترک ماهیگیری مشابه صورت گرفته است.

(طبقه بندی نشده).

سنگاپور. در سال 1978 در روابط تجاری بین سنگاپور، شوروی و اروپای شرقی تغییری پدید نیامد.

سنگاپور تقاضای لهستان برای استفاده از لنگرگاه های سنگاپور جهت تعمیرات و نیز ایجاد یک کارخانه مشترک را مورد بررسی قرار داده است. ناوهای نیروی دریایی شوروی برای اولین بار در میان کشتی های دیگر شوروی و براساس یک قرارداد 17 میلیون دلاری تعمیر کشتی در کشتی سازی دولتی کپل (Keppel) دیده شد. از اواسط سال های 1960 کشتی های غیر نظامی در سنگاپور تعمیر می گردید، چون براساس یکی از قوانین این کشور نیمی از محموله این کشتی ها می بایست در سنگاپور به فروش رسد.

قرارداد 46 میلیون دلاری چین برای دو دکل نفتی روابط چین با کشتی سازی های محلی را گسترش داد.

پکن مقداری از نفت خام شنگلی (Shengli) را به یکی از شرکت های هنگ کنگ فروخت تا در پالایشگاه های سنگاپور تصفیه گردد و این شرکت امیدوار است بتواند یک شرکت جدید برای تصفیه نفت خام چین در پالایشگاه سنگاپور به وجود آورد.(S NF).

تایلند. قراردادهای جدید تجاری و همکاری اقتصادی بین چین و تایلند در سال 1978 و پیمان مبادله وابسته های نظامی بین دو کشور احتمالاً روابط دو کشور را بهبود خواهد بخشید که به دنبال قراردادهای تجاری این گونه ای پس از به رسمیت شناختن دیپلماتیک در سال 1975 دچار رکود شده بود. در نتیجه قرارداد منعقده در ماه دسامبر، تایلند گندم و دیگر محصولات کشاورزی را در ازای 240/000 تن نفت دیزل و 600/000 تن نفت خام به چین صادر خواهد کرد و پکن نیز تکنیسین های خود را برای مطالعه فنون صنعتی و کشاورزی تایلندی به این کشور روانه خواهد کرد. به دنبال تصمیم دولت جدید تایلند در گسترش روابط تجاری با کشورهای کمونیستی، بانکوک با چکسلواکی، مجارستان و رومانی نیز قراردادهای تجاری منعقد ساخت. (خیلی محرمانه).

ص: 587 

تصویر 8

آسیای شرقی قراردادهای کشورهای کمونیستی با کشورهای رو به رشد - 1978

گرچه قراردادها مدت چند سال را دربرمی گیرد، ولی ظاهرا مسکو در زمینه تجهیزات نیرو از وضع بهتری برخوردار است. در سال 1978 شوروی پیرامون قراردادهای چند میلیارد دلاری پروژه های نیرو در آرژانتین و برزیل به مذاکره پرداخت، لیکن تنها کمک جدید آن به یک کشور آمریکای لاتین اعطای دو توربین به ارزش 15 میلیون دلار به نیروگاه آبی سالتو گراند بود که توسط آرژانتین و اوروگوئه ساخته می شود. مسکو تلاش نمود با ارسال نفت به برزیل در تجارت خود با این کشور تعادلی به وجود آورد و به مشتریان ونزوئلا در اروپای شرقی نفت ارسال نمود تا براساس یک قرارداد چهار جانبه ونزوئلا نیز مقدار نفت مورد نیاز کوبا را تأمین نماید. چین با اولین نفت ارسالی به نیمکره غربی، از نفت به عنوان عامل برقراری تعادل تجاری با برزیل بهره برداری نمود. پکن با چند کشور کوچک تر منطقه نیز پیشنهاد ارسال نفت را مطرح نموده است.(S NF).

کوبا با ارائه کمک به باربادوس، دومینیکا، جمهوری دومینیکن، گویان (Guyana)، جامائیکا، و پاناما فعالانه وارد بازار گردید و سعی کرد از طریق شرکت های خصوصی تحت کنترل کوبا در جزایر کارائیب مقدمات نفوذ بیشتری را فراهم آورد. (خیلی محرمانه).

آرژانتین. شوروی در سال 1978 فروش های خود به آرژانتین را تجدید نمود، تا کسری موازنه تجاری نیم میلیارد دلاری خود را کاهش دهد. مسکو که بار دیگر با تمرکز بر صنایع نیرو سعی دارد از وخامت روابط بین آمریکا و آرژانتین بر سر مسائل حقوق بشر بهره برداری نماید، تلاش می کند قراردادهایی در مورد پروژه آبی یا سیرتا و توربین های پارانا مدیو منعقد سازد. مسکو قرارداد طرح پروژه پارانا مدیو را که یک پروژه نیرورسانی و آبیاری 2/5 میلیارد دلاری است به دست آورد و در ماه اکتبر قراردادی را در مورد دو ژنراتور 310 مگاواتی نیروگاه حرارتی بوئنوس آیرس امضاء نمود. اعطای 2 توربین به تأسیسات سالتوگراند به منظور شیرین جلوه گر شدن کمک 80 میلیون دلاری شوروی به پروژه مشترک آرژانتین و اوروگوئه انجام شده بود. در همین حال شوروی بر اساس یک قرارداد 120 میلیون دلاری مربوط به سه نیروگاه، نصب توربین در نیروگاه لوجان دوکویو را به پایان رسانید.(S NF NC).

کشورهای اروپای شرقی نیز مانند شوروی نتوانسته اند کسری تجاری خود و آرژانتین را کاهش دهند و تلاش های مربوط به استفاده از 250 میلیون دلار اعتبار دست نخورده توسط آرژانتین نیز عقیم مانده است. به جای آن آرژانتین 30 میلیون دلار اعتبار به لهستان داد تا این کشور به وارد کردن کالاهای کشاورزی از آرژانتین بپردازد.

برزیل. برزیل بزرگترین کمک کمونیستی خود یعنی 200 میلیون دلار اعتبار از آلمان شرقی در سال 1978 پذیرفت، ولی در همان حال از تلاش شوروی در جهت گسترش روابط بین دو کشور اجتناب ورزید. این کمک همگام با قرارداد تجاری سه ساله بین برزیل و آلمان شرقی ارائه شده، قرار است در این رابطه موازنه ای پدید آورد که اکثر شرکای کمونیستی برزیل با آن دست به گریبان هستند. برزیل نیز در همین حال به کشورهای اروپای شرقی در رابطه با ورود کالاهای کشاورزی خود اعتبارهایی داده است.

(سرّی).

گرچه ارتقاء فروش شوروی محدود نیست، لیکن دولت نظامی نسبت به فعالیت هایی که باعث شود حضور شوروی در سال 1978 در برزیل بیش از 25 نفر تکنیسین های این کشور باشد معترض است. دولت در رابطه با اعتبار 500 میلیون دلاری شوروی جهت پروژه نیروی پورتو پریماورا که باعث حضور 250

ص: 589

تکنیسین روسی در برزیل می شد شدیدا مخالفت کرده است. علیرغم پیشنهاد مسکو برای تأمین 40 درصد هزینه مورد نیاز 1/3 میلیارد دلاری با شرایط باز پرداخت 8 تا 10 ساله با نرخ بهره 4/5 درصد، برزیل به دنبال سرمایه گذاری های غربی است. برزیل پیشنهاد مشابه شوروی را در مورد پروژه نیروی آبی اتیاپو رد کرد و در همان حال شوروی به خاطر تأخیر در نصب اولین توربین پروژه آبی سوبرادینهو براساس اعتبار سال 1975 مورد ملامت قرار گرفت.(S NF NC).

در همان حال، فروش 30/000 بشکه نفت خام شوروی با قیمت هر بشکه 13 دلار به گرمی پذیرفته شد. قبلاً نیز پیشنهادات این گونه ای سبب پایین آمدن کسری تجاری از 400 میلیون دلار در سال 1978 به 110 میلیون دلار در سال 1977 شده بود. (S NF NC).

مجارستان نیز که با همین گونه مشکلات تجاری دست به گریبان است. پیشنهاد کرد که حاضر است برای جبران کسری تجاری 180 میلیون دلاری خود در سال 1977 در برزیل کارخانه های داروسازی و آلومینیم سازی احداث نماید. بوداپست امیدوار است که قرارداد سه ساله 300 میلیون دلاری در سال 1978 در رابطه با وارد کردن مصنوعات و مواد خام برزیل در ازای تجهیزات مجارستانی بتواند تجارت بین دو کشور را متعادل تر سازد. لهستان نیز سعی کرده است با یک قرارداد سه ساله 500 میلیون دلاری که تجارت پایاپای سالانه زغال سنگ و سنگ آهن را در بر می گیرد کسری تجاری 100 میلیون دلاری خود را جبران نماید. (طبقه بندی نشده).

چین که کسری تجاری سال های 77-1974 آن تقریبا معادل 250 میلیون دلار است و علت آن نیز معاملات این جمهوری با شرکت های خصوصی برزیل بوده است، پس از برقراری روابط با برزیل با انعقاد یک قرارداد بین دولتین سعی کرده است این کسری را جبران نماید. این قرارداد که ارز معتبر را به عنوان یکی از شرایط خود گنجانیده است به دنبال قرارداد مبادله یک میلیون تن سنگ آهن در ازای 2/5 میلیون تن نفت خام چین به مدت دو سال از سال 1979 پدید آمد و مقادیر بیشتری را نیز در سه سال آتی در برخواهد گرفت. این اولین فروش نفتی چین در نیمکره غربی به حساب می آید. (طبقه بندی نشده).

پرو. گرچه برنامه نظامی 655 میلیون دلاری شوروی بر روابط بین شوروی و پرو در سال 1978 تأثیر منفی داشت، لیکن توافق مسکو بر برنامه ریزی دوباره فروش نظامی لیما سبب ادامه این همکاری ها شده است، ولی در حال حاضر در رابطه با تجهیزات نظامی سفارشات جدیدی ارائه نشده است. لیما با کشورهای عضو پیمان ورشو به عنوان عامل برهم زننده تعادل نفوذ غرب و سمبل عدم تعهد خود روابطی برقرار ساخته است. (سرّی).

از زمان آغاز خریدهای تسلیحاتی پرو از شوروی در سال 1973، سال 1978 اولین سالی است که پرو با شوروی معامله تسلیحاتی انجام نداده است. علت آن نیز فشار صندوق بین المللی پول جهت محدود شدن خریدهای تسلیحاتی لیما و نارضایتی پرو در رابطه با مقدار و کیفیت حمایت شوروی، آموزش و اقدامات مربوط به تعمیر و نگهداری بوده است. معذالک مسکو تمام تجهیزات مهم درخواستی پرو را به این کشور ارسال داشته که نتیجه آن ارائه 77 میلیون دلار تجهیزات در سال 1978 که 20 درصد محموله های سال 1977 را تشکیل می دهد، بوده است. (سرّی).

ارسال هواپیما دو سوم تجهیزات ارسالی 1978 مسکو را شامل می شد که عبارتند از دو فروند هواپیمای آموزشی 22- SU، 12 فروند هواپیمای باری 26- AN و سه هلیکوپتر 6-MI، دو دستگاه

ص: 590

وسیله نقلیه شناسائی آبی 2- BRDM نیز برای اولین بار به پرو تعلق گرفت. گزارشات مربوط به این ارتش این کشور تانک های متوسط تی - 62 را نیز تحویل گرفته است، مورد تأیید واقع نشده است.(S NF).

پرو با کمک 150 پرسنل نظامی شوروی به استقرار سیستم های موشکی زمین به هوا، سام - 3 که به سیستم های موشکی سام - 6 و سام - 7 اضافه شده بود و توپ ضدهوایی 4 - 23 -ZSU و 22- SU و 6-MI پرداخت. این تجهیزات و چند فروند جنگنده میراژ فرانسوی پرو را بر دشمنان هم مرز خود تفوق خواهد بخشید.(S NF).

مسکو در بهار سال 1980 توافق کرد که در مورد برنامه ریزی دوباره پرداخت قروض نظامی لیما که در سال های 80-1978 آغاز خواهد شد تجدید نظر نماید. مسکو پذیرفت که 98 میلیون دلاری را که موعد پرداخت آن سال های 89-1978 است و 51 میلیون دلاری را که باید در سال 1980 پرداخت شود تا سال 1985 به تعویق بیندازد. ولی لیما در ازای این مبالغ سالانه 8 میلیون دلار خواهد پرداخت. (طبقه بندی نشده).

روابط اقتصادی پرو با کشورهای کمونیستی پس از بحران اقتصادی 1976 یعنی زمانی که بر رژیم این کشور بنا به اصرار جامعه بانکی بین المللی یک برنامه انزواطلبی تحمیل گردید، بهبود چندانی نیافته است.

گرچه کشورهای کمونیستی خرید 15 درصد صادرات پرو را به خود اختصاص داده بودند، ولی بیش از 285 میلیون دلار کمک ارائه شده کمک جدیدی به این کشور نکردند و بسیاری از پروژه های عمرانی اوائل سال های 1970 نیز وارد مرحله فعالیت نشده اند. (خیلی محرمانه).

گرچه شوروی مطالعات اولیه پروژه نیروی آب و آبیاری اولموس را که یک پروژه یک میلیارد دلاری است و تکمیل آن 10 تا 15 سال به طول خواهد انجامید به پایان رسانیده است. ولی در رابطه با آغاز ساختمان پروژه اقداماتی به عمل نیاورده است. (طبقه بندی نشده).

دیگر کشورهای کمونیستی نیر در جبهه کمک اقتصادی سال آرامی را پشت سر گذارده اند.

چکسلواکی 10 میلیون دلار اعتبار به نیروگاه ایکویتوس اختصاص داد و مجارستان نیز براساس یک قرارداد 1/2 میلیون دلاری تجهیزات آموزشی در اختیار این کشور قرار داد، رومانی که سالانه 450000 تن سنگ آهن از پرو خریداری می کند پیشنهاد کرد که در رابطه با مس، نقره، سرب، روی و دیگر مواد معدنی روابط خود را گسترش بخشد. در سال 1978، بخارست یک قرارداد 6 میلیون دلاری در رابطه با تجهیزات راه آهن منعقد ساخت و اعلام کرد که حاضر است یک کارخانه 100000 تنی کربنات سدیم و تجهیزات ضروری صنایع فولاد را به این کشور بفروشد. بررسی های رومانی بر روی پروژه معدن مس آنتامینا که در سال 1978 به پایان رسید. در پایان سال منجر به انعقاد قرارداد دیگری نشد. (طبقه بندی نشده).

دیگر کشورهای آمریکا لاتین

بولیوی. بزرگترین کارخانه تبخیر قلع جهان که توسط شوروی در پوتوسی احداث می گردد، عامل اصلی روابط اقتصادی بولیوی و کشورهای کمونیست بوده است. برنامه های مربوط به کمک شوروی پیرامون احداث یک کارخانه دیگر در مارچامارکا رو به پیشرفت است. مسکو همچنین خرید قلع خود را که سالانه 40 میلیون دلار است افزایش خواهد داد و پس از آمریکا و انگلیس سومین مشتری بزرگ قلع

ص: 591

بولیوی خواهد شد. قرار است شوروی و آلمان غربی در مورد ساختن یک کارخانه ذوب سرب و نقره در بولیوی با استفاده از تکنولوژی شوروی به توافق برسند. یک قرارداد تجهیزاتی 10 میلیون دلاری براساس توافق سال 1976 کل معاملات انجام شده براساس این توافق را به 70 میلیون دلار رسانید.

(طبقه بندی نشده).

لهستان احداث یک کارخانه شیشه سازی 5 میلیون دلاری را بر اساس اعتبار صادره به پایان رسانید، و چکسلواکی پیشنهاد کرد که یک کارخانه مونتاژ موتور سیکلت و یک کارخانه ذوب 10 میلیون تنی فولاد و قراضه فلزات در این کشور احداث نماید. (طبقه بندی نشده).

کارائیب. باهاماس و آنتیل هلند. این گروه از جزایر از طریق یک واسطه سوئیسی از چین تقاضای خرید نفت خام کردند که به دنبال تجارب حاصله از اولین محموله نفت بفروش رسیده زمینه برای انعقاد قراردادهای طویل المدت فراهم خواهد گردید.(S NF).

باربادوس. به دنبال پیشنهاد کمک کوبا درزمینه تولید شکر، لبنیات، دامداری و ماهیگیری، احتمالاً باربادوس به کوبا اجاره افتتاح یک دفتر بازرگانی در بریج تاون را خواهد داد. چین نیز در طول سفر یک هیئت چهار نفره به این کشور پیشنهاد پروژه های کمکی داد. (خیلی محرمانه).

دومینیکا. این کشور پیشنهاد کمک کوبا را در رابطه با احداث یک کارخانه سیمان سازی، چاپخانه، مراکز پزشکی، ارائه بورس تحصیلی و آموزش پرسنل در زمینه ماهیگیری و کشاورزی نپذیرفت.

(S NF NC).

جمهوری دومینیکن. کوبا به این کشور پیشنهاد کرده است که حاضر است در تبدیل تفاله نیشکر به غذای دام کمک کند که خود جمهوری دومینیکن نیز در نظر دارد در صنعت شکر خود این تنوع را پدید آورد. (طبقه بندی نشده).

هائیتی. هائیتی در ازای برقراری روابط دیپلماتیک از چین کمک اقتصادی دریافت کرده است.

لهستان در میان کشورهای کمونیستی، در پرینس پورت حضور دارد.(S NF NC)

جامائیکا. کار بر روی پروژه 8/5 میلیون دلاری کارخانه نساجی الیاف پلی استر چینی در اولدهاربور جامائیکا در حال انجام است. دو سال قبل جامائیکا به علت وضع مادی نامساعد خود پیشنهاد 150 میلیون دلار اعتبار مجارستان را در رابطه با تأسیس یک کارخانه آلومینیم 600000 تنی نپذیرفت. ولی پذیرفت که 28 میلیون دلار به اعتبار تجاری سال 1977 اضافه شود که نیمی از آن به پروژه های عمرانی اختصاص یافته است و بقیه آن نیز به کالاهای مصرفی، تجهیزات پزشکی، داروسازی و نساجی اختصاص داده شده است. شرایط بازپرداخت 8 ساله بوده و نرخ بهره 7 تا 8 درصد را دربر می گیرد. یک تیم مجارستانی در اواسط سال به جامائیکا وارد شد تا پیرامون سرمایه گذاری های مشترک در رابطه با کارخانه دوچرخه سازی، کارخانه تهیه محصولات کشاورزی، پرورش ماهی و کشت سبزیجات بررسی نماید. کوبا برای ساختن 6 مدرسه 14 میلیون دلار به این کشور کمک خواهد کرد. علاوه بر 40 پزشک، 600 کوبائی دیگر نیز بر روی این پروژه کار خواهند کرد و در رابطه با پروژه های تأمین آب و کارخانه تهیه قطعات پیش ساخته در جامائیکا، هاوانا پرسنل فنی مورد لزوم را ارسال خواهد داشت. در اواخر سال 1978، جامائیکا پیشنهاد خرید 200000 تن آلومینیوم توسط شوروی را رد کرد، چون قیمت پیشنهادی مسکو بسیار نازل بوده است. (خیلی محرمانه).

ص: 592

آمریکای مرکزی

کاستاریکا. این کشور بخش استفاده نشده اعتبار پروژه اتوبوس شوروی را لغو نمود و طرح رومانی را در مورد استخراج بوکسیت براساس توافق 1977 نپذیرفت. با این وصف رومانی و کاستاریکا پروتکلی را در زمینه همکاری اکتشافات معدنی و مبادلات بازرگانی امضاء کرده اند؛ چکسلواکی ارائه، تجهیزات نیروگاه، ابزار آلات ماشین، کارخانه نساجی و مصالح ساختمانی را مطرح کرده؛ ولی کوبا نتوانست در سال 1978 با این کشور قرار داد تجاری منعقد سازد و به جای آن یک یادداشت تجاری امضاء کرد.

(طبقه بندی نشده).

گواتمالا. خرید 200000 عدل پنبه توسط چین در سال 1978 که یک سوم پنبه صادراتی گواتمالا را تشکیل می دهد. چین را به صورت بزرگترین خریدار پنبه از این کشور در آورده. چین مقدار مشابهی پنبه برای سال 1979 خریداری کرده است و مقامات گواتمالا احتمالاً به چین اجازه خواهند داد که یک دفتر بازرگانی در این کشور افتتاح نماید. (طبقه بندی نشده).

هندوراس. با اولین قرارداد تجاری خود با کوبا در طول 17 سال گذشته، هندوراس 2000 تن سیمان از این کشور خریداری کرد، چون کوبا بهترین قیمت و بهترین شرایط تحویل را ارائه کرده بود.(طبقه بندی نشده).

نیکاراگوئه. چین 150000 عدل پنبه که معادل یک سوم کل محصول پنبه نیکاراگوئه است از این کشور خریداری کرد.(خیلی محرمانه).

پاناما. یک کمیسیون اقتصادی پانامایی در چکسلواکی، آلمان شرقی، لهستان و شوروی قراردادهای تجاری منعقد نمود و کشورهای مزبور پیشنهاد ارائه کمک های عمرانی را مطرح کردند. کشورهای کمونیستی متقاضی خرید 10 میلیون دلار موز در سال شدند؛ چکسلواکی یک قرارداد همکاری فنی منعقد ساخت؛ و شوروی متعهد گردید که یک نیروگاه آبی 300 مگاواتی به ارزش 800 میلیون دلار در بوکاس دل تورو بسازد که طرح آن قبلاً توسط تکنیسین های روسی در سال 1977 مطالعه و بررسی شده بود.

کشورهای اروپای شرقی 100 بورس تحصیلی برای سال 79-1978 در اختیار دانشجویان این کشور گذاشتند و لهستان یک قرارداد فرهنگی پنجساله مبادله دانشجو امضاء کرد و در مورد ساختن یک کارخانه کشتی سازی در بند ماهیگیری جدیدی که در واکامونت در دست ساختمان است اظهار علاقه نمود. یک هیئت کوبایی در پاناما پیرامون گسترش همکاری های کشاورزی مذاکراتی به عمل آورد. (خیلی محرمانه)

شیلی. مذاکرات مجدد شیلی در رابطه با قروض دوران آلنده به اکثر کشورهای کمونیستی در سال 1977 منجر به افزایش تجارت این کشور با تمام کشورهای کمونیستی در سال 1978 گردید. بدین ترتیب، شیلی از زمان کودتای 1973 اولین قرارداد خود را با شوروی در زمینه فروش مقادیر کمی مولبیدن منعقد ساخت، چکسلواکی، لهستان و رومانی جهت خرید مقادیر کمی از محصولات شیلی قراردادهایی امضاء کردند و بانک بین المللی همکاری اقتصادی نیز بازپرداخت 50 میلیون دلار از قروض شش ساله شیلی را به عهده گرفت و بدین ترتیب این کشور 20 میلیون دلار به شوروی و 5 میلیون دلار به بلغارستان بدهکار است که پیرامون آنها نیز مذاکراتی انجام خواهد گرفت. روابط کمونیستی پیشین شیلی

ص: 593

قبلاً محدود به روابط آن کشور با چین و رومانی بود.(خیلی محرمانه).

در طول سال مزبور سانتیاگو (پایتخت شیلی - م) به دنبال برقراری روابط بیشتر با چین که تنها کشور ادامه دهنده برنامه کمک های خود پس از کودتاست، برآمد و در نظر داشت از چین تجهیزات نظامی دریافت دارد. در اواخر سال 1978، چین با امضاء یک قرارداد خواستار خرید 90/000 تن مس به ارزش سالانه 46 میلیون دلار در طول سه سال آتی گشت. وزیر خارجه شیلی در سال 1978 به پکن سفر کرد تا پیرامون مبادله نفت چین با مس، نیترات و سنگ آهن شیلی به مذاکره بپردازد. (S. NFNC)

کلمبیا. علیرغم بیانیه عمومی دولت جدید مبنی بر گسترش روابط این کشور با کمونیست ها در نزدیکی روابط کلمبیا با این کشورها در سال 1978 تغییری پدید نیامده است. طرح های احداث پروژه هیدروالکتریک او را (Urra) بر روی رودخانه آلتوسینو که بزرگترین پروژه نیروی ساخت شوروی در آمریکای لاتین می باشد، به پایان رسید و براساس اعتبار 200 میلیون دلاری سال 1975 ساخته خواهد شد. (خیلی محرمانه).

بوگوتا. (بنابه توصیه رومانی) به شورای کمک دو جانبه اقتصادی نخواهد پیوست، لیکن همیشه سعی داشته است روابط دو جانبه را گسترش بخشد. کلمبیا اعلام کرد که در نظر دارد در مورد احداث یک کارخانه کنسرو سبزیجات یک قرارداد مشترک با بلغارستان و در مورد احداث یک کارخانه ماشین آلات کشاورزی یک قرارداد با لهستان منعقد سازد و فروش قهوه به کشورهای اروپای شرقی را در ازای دریافت ماشین آلات جاده سازی و تجهیزات نیروگاهی افزایش دهد. تجارت 150 میلیون دلار در سال کلمبیا با کشورهای کمونیستی (که معمولاً به نفع کلمبیا است) به صورت تهاتری و ارز معتبر انجام می گیرد.

(خیلی محرمانه).

کوبا و چین نیز روابط خود را با دولت جدید بهبود بخشیده اند، قرارداد یک میلیون دلاری منعقده در اواسط سال 1978 اجازه می دهد که کشتی های کوبایی در کارتاجنا تعمیر شوند و قراردادهای جدید تجاری، فرهنگی و نساجی نیز در دست مطالعه است. قرار است چین و کلمبیا در اواسط سال 1979 روابط دیپلماتیک برقرار سازند.

اکوادور. دولت نظامی اکوادور از برقراری روابط با شوروی دوری می جوید، لیکن روابط خود با کوبا و اروپای شرقی را گسترش می دهد. حضور شوروی محدود به دو نفر تکنیسین روسی است که در سال 1978 جهت آموزش فنون ماهیگیری به پرسنل اکوادور وارد این کشور شده اند. در همین حال رومانی اولین قرارداد پنج ساله و باز پرداخت تجاری خود را با اکوادور منعقد ساخت و یک قرارداد همکاری فنی و اقتصادی دیگر نیز جای قرار دارد 1973 را خواهد گرفت. لهستان یک محموله 12 میلیون دلاری را به شرکت کشتی رانی دولتی تحویل داد و امیدوار است بتواند براساس قرارداد ماهیگیری قابل اجراء از سال 1979 تعدادی قایق ماهی گیری به این کشور بفروشد. در همین حال کوبا و اکوادور یک قرارداد تجارت مستقیم در ازای دلار کانادا منعقد ساختند، تا از طریق آن 20000 تن سیمان کوبایی با قهوه اکوادور مبادله گردد. (خیلی محرمانه)

گویان. گرچه گویان تنها حدود 70 میلیون دلار کمک اقتصادی از کشورهای کمونیستی دریافت کرده، ولی گرایش سیاسی آن به جهان کمونیستی نشانگر کاهش در روابط فیمابین نیست. در سال 1978، آلمان شرقی (الف) 6/5 میلیون دلار اعتبار کوتاه مدت به 30 میلیون دلار تعهدات پیشین خود افزود. (ب)

ص: 594

توافق کرد که کار مربوط به کارخانه روغن نباتی را سرعت بخشد و (ج) به ارسال تکنیسین های خود جهت بررسی پروژه بوکسیت تمایل نشان داد. پروتکلی که به دنبال توافق 1977 با شوروی امضاء گردید به گویان اجازه داد که از طریق یک اعتبار 10 ساله و با نرخ بهره 4/5 درصد تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز خود را از شوروی خریداری نماید. علاوه بر این گویان و شوروی مشترکا به ماهیگیری ماهیگیری خواهند پرداخت و شوروی نیز یک طرح 10ساله برای صنعت گویان خواهد ریخت. گرچه شوروی در رابطه با پروژه هیدروالکتریک رودخانه مارارونی علیا کمکی ارائه نکرده، ولی یک تیم روسی مطالعات مربوط به احداث یک کارخانه آلومینیم سازی 600/000 تنی و نیروگاه وابسته آن را آغاز کرده اند.

مسکو ظاهرا قبول کرده است که پس از تکمیل این کارخانه نیمی از بازده آن را خریداری نماید.

پروژه های چینی دچار مشکلاتی شده اند چون پیمانکاران محلی کار مربوط به پروژه 36 میلیون دلاری را کندتر کرده اند مجارستان براساس قرارداد تجاری 1977 خود توافق کرد که 10 میلیون دلار اعتبار یک ساله خود را کالای مصرفی و اعتبارهای 5 تا 7 ساله خود را کالاهای سرمایه ای به گویان بفروشد و گویان نیز سعی کرد برنج، شکر، دام و بوکسیت به این کشور بفروشد. در میان کشورهای کمونیست کوچک تر، کوبا تعهد کرد که یک مرکز پزشکی در دانشگاه کوبان ایجاد کند و در زمینه صنعت شکر و تسهیلات خبرپراکنی رادیوئی نیز کمک فنی ارائه کند و کره شمالی نیز شش پروتکل کشاورزی، تولید فیبر و سرامیک، ماهیگیری مشترک و کمک در بازسازی صنعت کشتی سازی چوبی گویان امضاء کرد. گویان مقادیر کمی کمک نظامی از کوبا، کره شمالی، و آلمان شرقی دریافت نمود.(S NF NC)

مکزیک. مکزیک سفر رئیس جمهور لویز پورتیلو به مسکو در ماه آوریل 1978 را که در آن شوروی پروتکل دوم معاهده تلاتلولکو (Tlatelolco) جهت ایجاد یک منطقه عاری از تسلیحات هسته ای در آمریکای لاتین) را امضاء کرد، یک گام بزرگ در سیاست خارجی تلقی کرده است. با این وصف مکزیک دارای گرایشات بازرگانی غربی است و با وجود اینکه شوروی در سال گذشته به مکزیک فشار آورد (تا براساس قرارداد اعتباری نامحدود سال 1976) ماشین آلات و تجهیزات از شوروی خریداری نماید، ولی قراردادی در این رابطه امضاء نگردید. قرارداد چهارجانبه نفتی بین این کشور، اسپانیا، کوبا و شوروی نیز امضاء نشد چون شوروی این قرارداد را با ونزوئلا منعقد ساخته بود، ولی در پایان سال مکزیک خواستار خرید هواپیمای باری 40- YAK برای استفاده در مناطق دور افتاده و ماشین آلات حفاری نفتی روسی گردید. کشورهای اروپایی شرقی در روابط خود پیشرفت چشمگیری داشتند:

* بلغارستان در رابطه با طرح، ساختمان، و مدیریت یک مجتمع کشاورزی در مکزیک براساس یک برنامه دو ساله قراردادهایی امضاء کرده است.

* در مورد احداث یک نیروگاه حرارتی در بندر لوبوس با چکسلواکی به توافق هایی دست یافته شد.

* مجارستان در مورد ایجاد یک شرکت مکزیکی مجارستانی برای تولید ماشین آلات سبک و کارهای صنعتی به مذاکره پرداخت.

* رومانی توافق کرد که از طریق افزایش صادرات مواد شیمیایی و ماشین آلات به مکزیک و با همکاری در بخش صنعت نفت، همکاری اقتصادی خود را افزایش دهد.(S NF NC).

سورینام. علیرغم فقدان اشتیاق سورینام، چین اولین نمایشگاه تجاری کمونیستی را در پاراماریبو در پاییز 1978 برگزار کرد. در مورد پیشنهادات کمک شوروی به سورینام جهت احداث یک نیروگاه آبی در

ص: 595

سال 1977 گزارش جدیدی نرسیده است.(S NF).

اوروگوئه. این کشور در اعطای دو توربین 15 میلیون دلاری شوروی به پروژه هیدروالکتریک سالتوگراند اوروگوئه و آرژانتین سهیم است. اولین توربین در ماه مارس 1979 آغاز به کار خواهد کرد؛ تمام 14 توربین این پروژه در دسامبر سال 1981 به طور جمعی به کار خواهند افتاد. این توربین ها از 81 میلیون دلار اعتبار صادره توسط شوروی در رابطه با این پروژه 1/3 میلیارد دلاری ناشی می شود. از دیگر عملیات کمونیستی در سال 1978 بازدید معاون وزیر بازرگانی مجارستان از مونته ویدئو در اواخر سال جاری بود که طی آن پیشنهاد کرد که به اعتبار تجاری مجارستان در اوروگوئه 10 میلیون دلار افزوده گردد.(S NF NC).

ونزوئلا. پس از دو سال مذاکره. براساس یک قرارداد چهار جانبه ونزوئلا ارسال نفت به کوبا را آغاز نمود.

این قرارداد ارسال روزانه 10000بشکه نفت خام ونزوئلا به کوبا را در ازای ارسال همین مقدار نفت توسط شوروی به اسپانیا شامل می گردد. طبق این قرارداد یک ساله اسپانیا به ونزوئلا در ازای نفت شوروی ارز معتبر خواهد داد و کوبا نیز در ازای دریافت نفت ونزوئلا هزینه لازم را به شوروی خواهد پرداخت. (خیلی محرمانه).

تصویر 9

خاورمیانه قراردادهای کمونیستی با کشورهای رو به رشد - 1978

سلاح های ارسالی به این منطقه در سال 1978، که معادل سطح ارسالی یک میلیارد دلاری آن در سال های 77-1975 بود، جبران کمبود تعهدات جدید را نموده است. ارسال تسلیحات به عراق و سوریه یعنی بزرگترین مشتریان سلاح های روسی، بسیار زیاد بود؛ البته این کشورها از سفارشات سال های 77-1976 خود که در سال 1978 تکرار نشده بود استفاده می کردند. عدم امضاء قراردادهای جدید ناشی از چند عامل است که عبارتند از: (الف) نیاز عراق و سوریه به زمان بیشتر جهت جذب سلاح های مدرن در نیروهای عملیاتی خود، (ب) دلایل استراتژیکی - سیاسی، شامل تأمل شوروی قبل از ارسال مقادیر زیادی سلاح جدید تا مسکو بتواند تأثیر ترک خصومت بین عراق و سوریه و تأثیر آن را بر توانایی نظامی سوریه ارزیابی نماید؛ و (ج) راهیابی اخیر اروپای غربی (به خصوص فرانسه) در بازارهای تسلیحاتی عراق و سوریه، علاوه بر این ثروت بی انتهای نفتی ملل خاورمیانه موقعیت شوروی را به عنوان عرضه کننده اصلی سلاح به منطقه به مخاطره می افکند، چون خریداران خواهند توانست نیازهای خود را از طریق غرب تأمین نمایند. (سرّی).

کاهش معاملات تسلیحاتی جدید در مورد کمک های اقتصادی صادق نیست. عراق مقادیر بسیاری تجهیزات براساس قدرت میلیارد دلاری و قرار دادهای عمران نفتی خود با شوروی به دست آورد.

عراقی ها در سال 1978 نیز قرار دادهای جدیدی با شوروی در رابطه با برنامه های عمرانی به خصوص عمران مدنی و عمران منابع آبی امضاء کرده اند. در سوریه ساختمان 10 ساله نیروگاه روسی 800 مگاواتی فرات در سال 1978 به پایان رسید و گرچه قرارداد جدیدی امضاء نشد، لیکن آلمان شرقی در رابطه با برنامه های صنعتی بیشترین مقدار اعتبار (350 میلیون دلار) را به سوریه داد.(S NF NC).

سقوط شاه در ماه دسامبر به یک سال تردید در روابط بین ایران و شوروی خاتمه داد. تکنیسین های اقتصادی مسکو در تمام طول سال به کار بر روی پروژه های روسی مشغول بودند، در حالی که (الف) با انبار شدن کالاها در ناحیه مرزی فعالیت ها کاهش یافته بود؛ و (ب) خط لوله ای که گاز ایران را به مرز شوروی می رساند بسته شده بود. طرح اکثر کارخانه ها دست نخورده باقیمانده و قرار داد سه جانبه خط لوله 1975 نیز نتیجه ای به بار نیاورد.. از طریق قراردادهای 600 میلیون دلاری سلاح جدیدی به ایران تحویل داده نشد. خریداران کمونیست در نتیجه قطع صادرات ایران، در بازار نفت دچار کمبود شدند و رومانی بیشترین ضربه را خورد. بخارست به دیگر فروشندگان روی آورد، در حالی که واردات آن از ایران یک سوم واردات نفتی آن را تشکیل می داد.(سرّی).

به دولت های میانه روی عربی فشار وارد شد تا روابط خود با کشورهای کمونیستی را عادی سازند، به دنبال آن ابوظبی و عمان با چین روابط دیپلماتیک برقرار کردند، و سعودی ها نیز با مسکو اولین مذاکرات خود را انجام دادند. از طرف دیگر کویت از پذیرش تکنیسین های روسی جهت تجهیزات دفاع هوایی خریداری شده از روسیه (در سال 1977) امتناع ورزید. (سرّی).

مصر. با تیره شدن روابط مصر با شوروی و اروپای شرقی در سال 1978 قاهره با پذیرفتن مقادیر زیادی کمک نظامی روابط خود با چین را مستحکم نمود. در همین حال بالا رفتن میزان ارز خارجی دریافتی در قبال نفت پول های ارسالی توسط کارگران کمک های اعراب و همکاری نزدیک سیاسی با آمریکا، گرایش دوباره روابط اقتصادی مصر را به سوی غرب سهولت و سرعت بخشید. (سرّی).

از میزان اهمیت سلاح های شوروی در زرادخانه های مصر کاسته شد. تنها در سال گذشته چند میلیون

ص: 598

دلار قطعات یدکی و وسیله نقلیه از طرف شوروی برای مصر ارسال گردید. در همین حین، مصر تحت حمایت سرمایه های عربی، با فروشندگان اصلی غربی قراردادهایی به ارزش 4 میلیارد دلار جهت دریافت سلاح های مدرن منعقد ساخت که سهم آمریکا در این میان یک میلیارد دلار بود. این سفارشات عبارت بوده اند از: (الف) 525 میلیون دلار برای دریافت جنگنده های اف - 5 از آمریکا (ب) 100 میلیون دلار جیپ، کامیون، و تریلی از شرکت های آمریکایی (ج) 20 فروند هواپیمای سی - 130 از آمریکا؛ (د) 120 فروند جنگنده آلفا جت از فرانسه، (ه) موشک های ضد تانک سوئینگ فایر Swingfireو هلیکوپتر لینکس (Lynx) از انگلیس؛ (و) 6 فروند قایق موشکی نوع رمضان Ramadanبه ارزش 300 میلیون دلار از انگلیس؛ (ز) 150 میلیون دلار تجهیزات پشتیبانی زمینی از آلمان غربی؛ (ح) 50 میلیون دلار تجهیزات الکترونیکی از ایتالیا.(سرّی)

کشورهای عربی توافق کرده بودند که هزینه مربوط به تمام این سفارشات را تأمین نمایند. لیکن امضاء پیمان صلح بین مصر و اسرائیل در ماه مارس 1979 مشارکت آنها و موقعیت این قراردادها را توأم با تردید کرده است. قاهره نیز در همان حال که به انتظار دریافت تجهیزات جدید و در دوره انتقالی به سر می برد، سعی دارد با استفاده از دیگر تسلیحات کمونیستی، ارتش مجهز به سلاح های روسی خود را نیز دارای آمادگی عملیاتی بنماید. چین که بعضا قطعات یدکی به این کشور ارسال می داشت. برای اولین بار هواپیمای جنگنده اف - 6 (میگ 19 روسی) را در اختیار مصر قرارداد. در پایان سال شش فروند از این هواپیماها به مصر تحویل داده شده بود. قرارداد مربوط به دریافت 50 تا 100 فروند از این هواپیماها یکی از دو قراردادی را تشکیل می دهد که در سال 1978 بین چین و این کشور امضاء شده است. قرارداد دیگر شامل کمک فنی و مالی برای احداث یک کارخانه سازنده قطعات یدکی در مصر است. گرچه ما در مورد شرایط بازپرداخت اطلاعی در دست نداریم، ولی چین معمولاً کمک نظامی خود را به صورت اعطایی در اختیار کشورهای قرار می دهد.(S NF NC).

رومانی نیز یکی از منابع مهم قطعات یدکی برای مصر بوده است. در سال 1978 براساس دو قرارداد جداگانه رومانی توافق کرد که 5000 تفنگ تهاجمی AKMبه مصر بدهد.(S NF NC).

برنامه کمکی و تجاری بسیار اندک تنها چیز باقیمانده از روابط درخشان شوروی و مصر درگذشته است که 1/1 میلیارد دلار کمک اقتصادی در بخش عمومی و 4 میلیارد دلار تجهیزات نظامی را شامل می گشت. کمک 6 میلیارد دلاری اعراب (به صورت نقد) که از زمان جنگ 1973 خاورمیانه به مصر انتقال یافت، مصر را در تصمیم گیری پیرامون سرنوشت اقتصادی خود انعطاف پذیر ساخته و سبب شده است که این کشور به غرب روی آورد. علیرغم شایعات سال مزبور پیرامون اینکه سادات می خواهد روس ها را از پروژه های عمرانی اخراج کند (به خصوص از پروژه های نفتی و برق رسانی روستایی)، در پایان سال 750 تکنیسین روسی در مصر و به خصوص در کارخانه ذوب آهن حلوان، و کارخانه آلومینیم سازی حمادی به کار مشغول بودند (در ماه مه، یک هیئت مصری قرار دادی را برای توسعه کارخانه مواد نسوز حلوان منعقد ساخت).(S NF) در میان کشورهای اروپای شرقی رومانی با حمایت از ابتکار صلح قاهره بهترین روابط را با مصر برقرار کرده است. تکنیسین های رومانی نصب نیروگاه حرارتی در مجتمع فسفات حمراوین (Hamrawein) را به پایان رسانیده و در اوایل سال مزبور بخارست یک سوم 90 میلیون دلار اعتبار باقیمانده از قرارداد

ص: 599

1971 را به پروژه های برق رسانی در مصر اختصاص داد. آلمان شرقی که در سال 1977 معادل 95 میلیون دلار اعتبار به مصر داده بود در سال 1978 روابط تجاری اش با مصر 10 درصد کاهش و به 80 میلیون دلار رسید و در همین حال مصر به خاطر یک مسئله کم اهمیت روابط خود را با بلغارستان قطع کرد. (طبقه بندی نشده).

در پایان سال مطبوعات مصری اعلام داشتند که عدم صدور پنبه خام به شوروی و چکسلواکی در سال 1979 نیز به قوت خود باقی خواهد بود؛ دیگر خریدهای شوروی نیز در سطح پیشین ادامه یافت. در سال 1978، تجارت بین مصر و شوروی نسبت به سال 1977 معادل 215 میلیون دلار کمتر شده بود، که علت آن نیز 135 میلیون دلار کاهش در واردات شوروی بود. در همین حال مصر توانست از طریق تجارت پایاپای خود با شوروی 150 میلیون دلار صرفه جویی نماید. گرچه مسکو با تحریم زغال سنگ، چوب و دیگر کالاهای استراتژیک به مصر پاسخ نداد، ولی تهدید کرد که اگر مصر بخواهد بنا به امر به 1977 سادات تنها با 20 میلیون دلار سرویس قروض اقتصادی، موازنه تجاری ایجاد کند، مسکو نیز ارسال زغال کک شوو دیگر مواد استراتژیک را به مصر قطع خواهد کرد.(خیلی محرمانه).

چین که سعی داشت از سیاست ضد روسی سادات بهره برداری کند، پیشنهاد کمک به صنایع نساجی و معدنی مصر را مطرح کرد و متعهد شد که یک مرکز کنفرانس در قاهره بسازد. (طبقه بندی نشده).

ایران. علیرغم کاهش در کمک ها و ارسال محموله های بازرگانی به ایران در اواخر سال 1978، مسکو به کار خود در مورد قراردادهای عمرانی ادامه داد و سعی کرد حضور فنی شدیدی را در این کشور حفظ کند. ظاهرا شوروی امیدوار است که به دنبال ارزیابی مجدد تهران از اولویت های عمرانی و روابط خود با پیمانکاران خارجی، روابط 15 ساله شوروی و ایران حیاتی شود. (طبقه بندی نشده).

با وجود قطع برنامه کار در نتیجه انباشته شدن کالاها در مرز ایران حدود 4000 تکنیسین روسی به کار بر روی پروژه های مهم شوروی در ایران ادامه داده اند. به این تکنیسین ها اجازه داده شده است که کوره های ذوب و کوره های کک سازی در کارخانه اصفهان را در حد آمادگی عملیاتی نگاه دارند، چون حتی یک تعطیلی موقت نیز بر این کارخانه فولادسازی ضربه زده و شروع مجدد آن دو سال و یا بیشتر طول خواهد کشید. کار پروژه های دیگر روسی عبارتند از: (الف) یک سد ثانویه بر روی رود ارس، که در هر سوی رود 48600 هکتار زمین را آبیاری خواهد کرد و به نیروی برق هر کشور 100 مگاوات خواهد افزود؛ (ب) احداث یک نیروگاه حرارتی 1200 مگاواتی در اهواز؛ و (ج) کارخانه ابزارآلات ماشین سازی اراک که ظریف سالانه آن از 30000 تن به 50000 تن افزایش خواهد یافت. (سری).

به دنبال چندین ماه عملیات منقطع، خط لوله ایگات - که گاز ایران را به مرز شوروی می رساند بسته شد. میزان صادرات شوروی به 635 میلیون دلار رسید، ولی میزان واردات آن به علت تعطیل کار این خط لوله شدیدا کاهش یافت. در مورد وضع ارسال سلاح های روسی به ایران در سال 1978 اطلاعی در دست نیست، امکان فروش های بیشتر در آینده نزدیک نیز چندان زیاد نیست.(خیلی محرمانه)

نابسامانی های ایران، حضور شوروی در این کشور را توأم با عدم قطعیت کرده است. مسکو ظاهرا معتقد است که ایران به فروش گاز به شوروی ادامه خواهد داد و قراردادهای موجود نیز به قوت خود پا برجا خواهند بود. که یکی از این قراردادها توافق 3 میلیارد دلاری سال 1975 برای عمران و آبادانی دو طرف مرز ایران و شوروی می باشد. در پایان سال 1978، بیش از یک میلیارد دلار قراردادهای تجاری

ص: 600

منتظر اجرا بود و دیگر پروژه ها نیز تنها به صورت طرح باقیمانده بود، این قراردادها و طرح ها عبارتند از:

(الف) کارخانه های صنعتی در اصفهان و کرمان به ارزش یک میلیارد دلار طبق توافق سال 1976؛ (ب) یک نیروگاه 450 میلیون دلاری در اصفهان؛ (ج) یک بخش 250 میلیون دلاری از خط لوله ایگات - 2؛ (د) یک رابط راه آهن با شوروی طبق توافق سال 1976؛ (ه) یک کارخانه آلومینیوم سازی 500 میلیون دلاری که هنوز هم تحت بررسی می باشد؛ و (و) سه برابر کردن ظرفیت کارخانه ذوب آهن اصفهان. (خیلی محرمانه).

اطلاعات مقدماتی حاکی از آن است که ایران برنامه ساختمان یک خط لوله براساس توافق سه جانبه 20 ساله در سال 1975 با شوروی و فروش گاز به اروپای شرقی را کنار گذاشته است. براساس این توافقنامه مسکو می بایست بخشی از خط لوله 1500 کیلومتری (ایگات - 2) را بسازد تا سالانه 475 میلیارد فوت مکعب گاز را به مرز شوروی در آستارا برساند. شوروی در ازای دریافت این گاز، می بایست 390 میلیارد فوت مکعب گاز خود را به اطریش، آلمان غربی و فرانسه بدهد که ایران نیز در ازای آن ارز معتبر دریافت کند. مسکو نیز 85 میلیارد فوت مکعب گاز را به عنوان هزینه احداث خط لوله دریافت می کرد. سالانه 130 میلیارد فوت مکعب دیگر از گاز ایران نیزبه چکسلواکی ارسال می گردید. گرچه کشورهای ثالث کار را بر روی بخشی از خط لوله آغاز کرده اند، ولی ما در مورد وضع این خط لوله و میزان مشارکت شوروی در آن اطلاعی نداریم. (طبقه بندی نشده).

رابطه بین ایران و شوروی که در نتیجه مرز مشترک تکامل یافته از طریق منافع اقتصادی دو جانبه نیز مستحکم شده است. توافق سال 1966 شوروی برای احداث یک خط لوله گاز طبیعی از حوزه های جنوب غربی ایران تا آستارا در مرز شوروی، مبادلات بازرگانی این دو کشور را تا سال 1978 به یک رابطه میلیارد دلاری تبدیل کرد و سبب شد که تهران بتواند محصول بی مصرف پیشین خود را (یعنی گازی که آتش زده می شد) سالانه منبع 200 میلیون دلار درآمد ارزی بسازد. جریان سالانه 350 میلیارد فوت مکعب گاز ایران به شوروی از سال 1970 توانسته است منبع بسیار عظیمی برای پرداخت قروض 1/4 میلیارد دلاری تهران، بابت کمک های نظامی و اقتصادی شوروی باشد. (طبقه بندی نشده).

انتقال گاز ارزان قیمت ایران به مناطق ماوراء قفقاز شوروی را از احداث یک خط لوله طویل از حوزه های خود به این منطقه معاف ساخت. ارسال این گاز از ایران به شوروی سبب شده است که مقداری از گاز شوروی به همپیمانان آن در اروپای شرقی و دیگر مشتریان دارای ارز معتبر صادر گردد. (طبقه بندی نشده).

شوروی و ایران از روابط تجاری خود که مرهون برنامه کمک شوروی است نفع بسیار برده اند. فروش تجهیزات مسکو به ایران پس از سال 1973 و به دنبال راه یافتن به بازار خریدهای ایران به اوج خود رسید و در سال 1977 ایران به صورت بزرگترین بازار کالاهای روسی در جهان سوم درآمده بود. علاوه بر فروش های 575 میلیون دلاری شوروی در آن سال مسکو از طریق خدمات فنی در پروژه های ایران نیز 50 میلیون دلار به دست آورد. گرچه سهم شوروی از کل تجارت ایران (شامل صدور نفت) کمتر از 5 درصد بود، ولی ورود ماشین آلات از شوروی به ایران سهم عمده ای در عمران این کشور داشت. (طبقه بندی نشده).

در اروپای شرقی، ناآرامی های ایران مهمترین تأثیر را بر رومانی گذاشت، چون بخارست روابط

ص: 601

گسترده تجاری و فنی با تهران برقرار کرده بود و از نظر واردات نفتی نیز دو سوم واردات خود را به آن کشور متکی بود.در پایان سال رومانی به دیگر عرضه کنندگان نفت روی آورده بود تا 600000 بشکه نفتی را که قبلاً از ایران خریداری می کرد جبران نماید. در اوائل سال 1978، مجارستان و لهستان توافق کردند که با همکاری شوروی نیروگاه حرارتی 400 میلیون دلاری اصفهان را بسازند و ایران نیز توافق کرد تا تجارت نفتی خود با اروپای شرقی را گسترش دهد. تهران (الف) با امضاء یک قرارداد متعهد شده بود که تا سال 1980 میزان تجارت خود با رومانی را به یک میلیارد دلار برساند، و (ب) براساس امضاء یک پروتکل 215 میلیون دلاری متعهد شده بود که 35 درصد نفت مجارستان را تأمین نماید.(خیلی محرمانه).

عراق. اذیت و آزار کمونیست های عراق توسط بغداد، آشتی عراق و سوریه، سوءظن بغداد در مورد مقاصد شوروی و کوبا در شبه جزیره عربی، و حمایت شدید عراق از شورشیان اریتره در اتیوپی، دست به دست هم داد و بحران روابط شوروی و عراق را در سال 1978 پدید آورد. با این وصف، شوروی به عنوان منبع اصلی تسلیحات، تجهیزات پشتیبانی و کمک فنی عراق در سال 1978 به تلاشهای خود ادامه داد.

(خیلی محرمانه).

ظاهرا این دو کشور در سال 1978 قرارداد جدیدی را امضاء نکرده اند. ولی شایعاتی پراکنده شده است که یک هیئت عالیرتبه نظامی عراق در ماه نوامبر با مسکو معاملات تسلیحاتی انجام داده است.

(S NF NC) بغداد بیشتر سلاح های مدرن و به خصوص هواپیماهای مورد نیاز خود را از غرب خریداری می کند.

در سال های 78-1977 این خریدها (که اغلب از فرانسه انجام شده) به 2 میلیارد دلار یعنی 2 برابر کل سفارشات تسلیحاتی آن به غرب در بیست ساله گذشته رسیده است. تجهیزات غربی نه تنها تجهیزات روسی را کامل می کند، بلکه فرصت راه یابی دیگر تولیدکنندگان سلاح را به این بازار انحصاری شوروی و اروپای شرقی ایجاد می نماید. کشورهای کمونیستی در دو دهه گذشته حدود 5 میلیارد دلار سفارشات تسلیحاتی از طرف عراق دریافت کرده بودند، که نیمی از آن در سالهای 78-1974 ارسال شده بود.

تحویل سلاح توسط شوروی در سال 1978 تقریبا به اوج خود یعنی 610 میلیون دلار رسید. عراق که به علت غنای آن از نظر ارز معتبر یکی از مشتریان ارجح به شمار می رفت، پیشرفته ترین تجهیزات را قبل از هر مشتری دیگر شوروی دریافت می کرد. هواپیما 60 درصد تجهیزات ارسالی توسط شوروی را تشکیل می داد که شامل آخرین مدل هواپیمای شوروی می گردید. شش فروند جت باری دور برد 76 - IL(که اولین هواپیماهای صادراتی شوروی از این نوع است)، بر اساس قرارداد 1977 در نیمه دوم سال 1978 به عراق تحویل داده شد. عراق پس از الجزایر دومین کشور خارج از پیمان ورشو بود که هلیکوپترهای رزمی 24 - MIرا دریافت می کرد.

10 فروند هلیکوپتر 24 - MI و 60 فروند هلیکوپتر 8 - MI بزرگترین یگان هلیکوپتر رزمی در جهان عرب را نصیب عراق کرده است. علاوه بر این، بغداد 30 فروند جت جنگنده سوخو (احتمالاً از نوع سوخو 20/22، جت جنگنده بمب افکن) و 8 فروند میگ - 21 نیز از شوروی دریافت کرده است.(S NF NC).

عراق نیز مانند لیبی و سوریه در زمره تنها کشورهای در حال توسعه درآمد که توانست موشک زمین به هوای سام - 9 را که سلاحی مؤثرتر از سام - 7 در برابر جنگنده های پیشرفته است، دریافت دارد. تعداد

ص: 602

زیادی تانک، نفربرهای زرهی، توپ و قطعات توپخانه به عراق ارسال گردید تا برنامه توسعه نیروهای زرهی و توپخانه نیروی زمینی به مرحله اجرا درآید. (سرّی).

معاملات تسلیحاتی این کشور با اروپای شرقی در سال 1978 عبارت بودند از (الف) یک قرارداد 25 میلیون دلاری با مجارستان برای دریافت تجهیزات نامعلوم؛ (ب) حدود 8میلیون دلار کامیون از آلمان شرقی؛ (ج) مقادیر کمی اقلام سررشته دارای از چکسلواکی ارسالیه های اروپای شرقی سومین ناو نیرو بر لهستانی را نصیب عراق نمود، و 150 توپ ضدهوایی 57 میلی متری اس-60 و مقادیر زیادی سلاح های سبک مجارستانی را که روی هم رفته 50میلیون دلار ارزش داشتند نصیب این کشور کرد.(S NF).

مستشاران نظامی شوروی در عراق با افزایش کمی به 1100 نفر رسید تا ورود تجهیزات دفاع هوایی و هواپیماهای پیچیده به این کشور به سهولت انجام شود. حدود 550 نفر پرسنل شوروی در ارتش عراق به کار مشغول بودند که 500 تن از آنان در نیروی هوایی و 50 تن از آنان در نیروی دریایی به سر می بردند.

علاوه براین، حدود 150 کوبایی و 100 پرسنل نظامی اروپای شرقی به عنوان مستشار و تکنیسین مورد استفاده واقع شدند. حدود 100 تن از پرسنل نظامی عراق برای طی دوره های آموزشی به شوروی و 150 تن از آنان به اروپای شرقی روانه شدند که تعداد آنها معادل تعداد روانه شده در سال 1977 بوده است.

(سرّی).

با وجود اینکه عواید نفتی 11 میلیارد دلاری عراق به بغداد اجازه می دهد که به انتخاب خود از تخصص خارجی بهره برداری کند، ولی عراق باز هم به کشورهای عضو شورای کمک دو جانبه اقتصادی در رابطه با کارهای عمرانی، به خصوص عمران منابع آب و نیرو متکی است. علاوه بر ملاحظات ژئو سیاسی، کمونیست ها رابطه نفتی و اکتساب ارز معتبر را با اشتیاق تمام دنبال می کنند. تقریبا تمام نفت ارسالی عراق به شوروی، چه به صورت بازپرداخت قروض گذشته و چه به صورت پایاپای در ازای ارز معتبر بار دیگر به فروش می رسد. (طبقه بندی نشده)

ص: 603

در سال 1978، مسکو با انعقاد یک قرارداد 140 میلیون دلاری تعهد کرد که برنامه تزریق آب به حوزه نفتی رومیله (Rumaylah) را دنبال کند تا مشکلات مربوط به کاهش فشار که ظرفیت تولیدی این حوزه را پایین آورده است، از میان برداشته شود و توافق کرده است که یک کارخانه نمک و آب زدایی نفتی نیز براساس اعتبار سال 1976 احداث نماید. کمک شوروی به صنعت نفت ملی عراق، دومین و مهمترین هدف کمک های شوروی به عراق، با آغاز تولید در حوزه Luhais که توسط روسیه توسعه یافته بود و در جنوب عراق واقع شده (به میزان 50000 بشکه در روز) افزایش بیشتری یافته است. تمام بازده این حوزه که براساس یک قرارداد 22 میلیون دلاری شوروی توسعه یافته است، به خارج صادر می گردد. در پایان سال 1978 یعنی با قطع صدور نفت ایران کمونیست ها به عرضه نفتی دراز مدت علاقه بیشتری نشان دادند.

(طبقه بندی نشده).

در سال 1978، سازمان های شوروی فعالانه در مورد چند قرارداد تجاری پرمنفعت شامل: (الف) یک نیروگاه آبی 600 مگاواتی بر روی رود بزرگ زاب(Zab) (ب) یک نیروگاه حرارتی 350 میلیون دلاری در بجیل (Bajil)؛ (ج) یک پروژه انتقال نیرو، به مناقصه پرداختند. مسکو تعهد کرده است که حدود 2 میلیارد دلار کمک به پروژه های نیرو و آبیاری عراق براساس قراردادهای تجاری و کمکی که نیمی از آنها در سال 1976 امضاء شده بود، برساند.(S NF).

در سال 1978 حدود 6500 نفر از پرسنل روسی و اروپای شرقی بر روی پروژه های عمرانی عراق کار می کردند و برای اولین بار عراق 400 پزشک کوبایی را براساس پروتکل امضاء شده در اواسط سال به کار گرفت. به دنبال اعطای قراردادهای جاده سازی و مسکن اعطایی به هاوانا در سال 1978 تعداد بیشتری از کوبایی ها به عراق خواهند آمد، و علاوه بر این بغداد از کوبا 300 پرسنل پزشکی دیگر نیز خواسته است. (سرّی)

یمن شمالی. رابطه بین یمن شمالی و شوروی در سال 1978 به علت حمایت شوروی از یمن جنوبی که به خرابه کاری و تروریسم در یمن شمالی پرداخته بود روبه وخامت نهاد. در همان حال برنامه های گسترده مدرن سازی ارتش، با حمایت مالی عربستان سعودی و حمایت تجهیزاتی آمریکا و فرانسه سبب سوق دادن یمن شمالی به سوی غرب گردید. (خیلی محرمانه).

معذلک، نقش سنتی مستشاری نظامی شوروی (تا سطح واحدها) موقعیتی را برای آن فراهم آورده است که حضور آن را دائمی می سازد. در سال 1978 مسکو، تانک، هواپیمای باری، میگ - 17 و قایق های گشتی Zhuk به این کشور تحویل داد. لهستان 50 دستگاه تانک تی - 54 به این کشور داد که هر 50 دستگاه آن توسط رئیس جمهور قشمی فقید سفارش شده بود.(S NF). در بخش اقتصادی شوروی توافق کرد که با ارائه 38 میلیون دلار اعتبار جدید ظرفیت کارخانه سیمان سازی 100000 تنی بجیل (Bajil) ساخته شده توسط روسیه را تا سه برابر بالا ببرد. این قرارداد جدید کل کمک های اختصاص یافته روسی را به 140 میلیون دلار رسانید. (طبقه بندی نشده).

در اواخر سال 1978 چین قراردادی برای ساختن یک سالن کنفرانس در صنعا امضاء کرد. ولی بنا به یک گزارش، چین به علت مشکلات تولیدی از پروژه کارخانه نساجی که توسط خودشان در صنعا ساخته شده و از بزرگترین کارخانه های صنعتی یمن می باشد اخراج خواهد شد. (خیلی محرمانه).

یمن جنوبی. سیاست های رادیکال یمن جنوبی و اعطای اجازه استفاده از تأسیسات هوایی و دریایی یمن جنوبی به شوروی این کشور را یک وسیله بسیار مفید برای دیپلماسی تسلیحاتی شوروی ساخته است. شوروی در سال 1978 مهمترین منبع عرضه تجهیزات نظامی عدن به شمار می رفت. طبق گزارش، شوروی توافق کرده بود که پایگاه های دریایی و هوایی چندی در یمن بسازد تا احتمالاً نیازهای خود را برآورده سازد. یک قرارداد جدید 75 میلیون دلاری و دو اسکادران میگ - 21، تانک تی - 62 و موشک های زمین به زمین را نصیب عدن خواهد کرد. مهمترین اقلام موجود در محموله 135 میلیون دلاری شوروی در سال 1978 عبارت بودند از اولین ناو مین یاب عدن، اولین هواپیمای جنگنده بمب افکن سوخو - 20/22 و اولین توپ ضد هوایی 23/4 - ZSU بخشی از تجهیزات جدید، در قبال کمک یمن جنوبی به اتیوپی در اوگادن و ارزیابی مسکو از حفاظت منافع شوروی توسط یمن جنوبی در شاخ آفریقا و شبه جزیره عربی به این کشور هدیه داده شده است. (S NF).

مسکو در حمایت از فعالیت های خود در یمن جنوبی به دیگر کشورهای کمونیستی نیز متکی بود.

بلغارستان و مجارستان قراردادهای تسلیحاتی و مهماتی کوچکی با جمهوری دموکراتیک خلق یمن منعقد ساختند و حدود 1000 نفر از پرسنل کوبایی و آلمان شرقی حضور 500 نفری شوروی را تکمیل نمودند. این کادر به تحکیم قدرت دولت جدید کمک کرده و آموزش های سیاسی و اطلاعاتی ارائه کردند.

(سرّی).

گزارش مربوط به نجات اقتصاد یمن جنوبی توسط کمونیست ها به دنبال تحریم اعراب خالی از اغراق

ص: 604

نیست. علیرغم درخواست عدن برای دریافت کمک از دولت های کمونیستی به جای کمک های از دست رفته اعراب، از کشورهای اروپای شرقی تنها مجارستان و آلمان شرقی کمک هایی ارائه کرده اند، به این ترتیب که مجارستان 5/9 میلیون دلار کمک کشاورزی و آلمان شرقی نیز وام هایی در رابطه با کالاهایی مصرفی و گسترش ماهیگیری در اختیار این کشور قرار داده اند. فقط یک کمک 85 میلیون دلاری برای برنامه پنج ساله دوم عدن و 5 میلیون دلار کمک غذایی و کمک های دیگر در سال 1978 از طرف شوروی ارائه گردید. در حالی که قبلاً شوروی در سال 1976 اعلام کرده بود که میزان کمک های خود به یمن جنوبی را در سال های 80-1976 به چهار برابر گذشته خواهد رسانید. مقداری از کمک اعلام شده نیز ممکن است از طریق هزینه های تأمین شده توسط شوروی در برابر کسری تجاری عدن ارائه شود که این کسری به دنبال افزایشی صادرات شوروی به یمن جنوبی در سال های 77 - 1976 بدون افزایش قابل قیاس واردات پدید آمده بود. مسکو همچنین توافق کرده است که مدت بازپرداخت قروض عدن را مورد تجدید نظر قرارداده (که اکنون در مدت 12 سال با 2/5 درصد نرخ بهره پرداخت خواهد شد) و در مورد نرخ بهره نیز ملاحظاتی صورت بگیرد.(سرّی).

چین در تلاش برای برقراری حضور خود در عدن در سال 1978 توافق کرد که علاوه بر ارائه 5 میلیون دلار کمک نقدی فعالیت های جاده سازی خود را بیش از آنچه که بین Shihrو Sayhut ادامه داشت افزایش دهد. چین ساختمان پنج سردخانه در Mukalla را براساس کمک های ماهیگیری خود به یمن جنوبی آغاز کرده است. پرسنل چین در یمن جنوبی از محبوبیت خاصی برخوردار هستند، چون آنها سخت فعالیت می کنند و از سیاست های داخلی نیز اجتناب می ورزند.(S NF)

سوریه. علیرغم وخامت روابط سیاسی شوروی و سوریه در سال 1978 و پیدایش منابع مالی جدید جهت تأمین تجهیزات نظامی از منابع غیر کمونیستی، سوریه مایل نیست رابطه تسلیحاتی خود با شوروی را قطع نماید. معذالک دمشق نسبت به فعالیت های شوروی و کوبا اعتراض نمود و سلاح های روسی در اختیار انقلابیون اریتره قرار داد.(S NF).

عوامل سیاسی نقش چندان مهمی در عدم تمایل شوروی به انعقاد قراردادهای جدید نظامی با سوریه در سال 1978 نداشت. سیاست تسلیحاتی شوروی در سوریه انعکاس ارزیابی نیازها و ظرفیت جذب تسلیحاتی در نیروهای مسلح دمشق از طرف شوروی می باشد، مطالعات اخیر شوروی در سوریه نشانگر تأخیر در قراردادهای جدید است تا محموله های عظیم اخیر در ارتش سوریه به خوبی جذب شود تقاضای تسلیحاتی سوریه در سال 1978 شامل یک قرارداد 9 میلیون دلاری خدمات و تجهیزات پشتیبانی روسی گردید. تجهیزات ارسالی شوروی بالغ بر 310 میلیون دلار یعنی کمتر از میزان آنها در دو سال گذشته بود. حدود 275 میلیون دلار تجهیزات دیگر براساس قرارداد نظامی 4/6 میلیارد دلاری دمشق بعدا به این کشور ارسال خواهد شد که احتمالاً تانک های تی - 72 و جنگنده های میگ 25 را نیز دربرخواهد گرفت. (S NF).

گرچه ارسال هواپیماها در سال 1978 ( به ارزش تقریبی 100 میلیون دلار) توام با کاهش بود، ولی این هواپیماها شامل دو اسکادران آخرین مدل میگ - 21 بود. حداقل 14 آتشبار از موشک های جدید زمین به هوا (سام - 2، سام - 3، و سام - 6) یعنی 4 آتشبار بیش از سال 1977 در این کشور مستقر گردید، سوریه برای اولین بار دو فروند قایق گشتی دارای موشک های هدایت شونده اوزا - 2 را دریافت نمود.

ص: 605

ارسال تجهیزات زمینی نیز کمتر از سال 1977 بود و شش تانک تی- 62، 54 دستگاه نفربر زرهی پی ام پی 54، 33 دستگاه APCS و 14 توپ ضد هوایی 23/4 - ZSU را در بر می گرفت. سوریه اخیرا به تغییر منابع تأمین سلاح خود علاقه نشان داده است.(S NF NC).

در سال 1978 قراردادهای تسلیحاتی اروپای شرقی به سطح 111 میلیون دلار رسید که نیمی از آن از طریق آلمان شرقی تأمین شده است، و 50 میلیون دلار اعتبار بزرگ ترین کمکی است که این کشور به یکی از کشورهای رو به رشد جهان کرده است. چکسلواکی با یک قرارداد 43 میلیون دلاری در رابطه با 35 فروند ال - 39 و 40 فروند جت آموزشی یو - میگ - 15 و تجهیزات رادیویی در ردیف بعدی قرار گرفت.

قرارداد آلمان شرقی تجهیزات ویژه الکترونیک، اجزاء تعمیراتی جنگنده میگ - 21 و کمک به نیروهای امنیت داخلی سوریه را شامل می گردد. مجارستان نیز توافق توافق کرد که حدود 10 میلیون دلار تجهیزات مخابراتی به این کشور بدهد. کشورهای اروپای شرقی معادل 40 میلیون دلار تجهیزات نظامی ساخت چکسلواکی به این کشور ارسال کردند. چکسلواکی 160 تانک تغییر یافته تی - 55، 10 موشک انداز فراگ - 2 مستقر بر کامیون های تاترا، چهار هواپیمای آموزشی ال - 29 و 2 فروند هواپیمای آموزشی یو - میگ - 15 به این کشور تحویل داد.(S NF).

مسکو 200 تکنیسین دیگر به 2200 مستشار نظامی خود در سوریه در سال 1977 افزود که احتمالاً این افزایش میزان کارایی پرسنلی آن را به دنبال نارضایتی سوریه از کیفیت آموزشی شوروی بالا برده است. حدود 180 نفر از پرسنل اروپای شرقی نیز در سوریه مشغول به کار بوده اند:

* 60 نفر از پرسنل آلمان شرقی در رابطه با تعمیر و نگهداری هواپیماها و تعداد کمی از آنها در رابطه با امنیت داخلی کار می کردند.

* 60 نفر از پرسنل چکسلواکی در رابطه با پیاده کردن تانک های تی- 550 و آموزش های مخابراتی به کار گرفته شده بودند.

* 50 نفر از پرسنل آموزش مهندسی و فنی در آکادمی فنی نظامی Aleppoمشغول به کار بودند.

* 10 نفر از پرسنل بلغاری نیز هلیکوپترها را تعمیر می کردند. علاوه بر این کره شمالی نیز با یک نیروی 30 نفره در تولید مهمات به این کشور یاری می داد. (S NF NC).

سوریه 500 تن از پرسنل نیروی هوایی خود را در سال 1978 جهت گذراندن دوره های آموزشی پرواز ال - 39 و تعمیر و نگهداری به چکسلواکی اعزام کرد. در سال 1978 تنها 100 تن از پرسنل سوری به شوروی جهت طی دوره های آموزشی رفتند، چون سوریه در چند سال گذشته بر آن بود که تعداد افراد اعزامی خود به شوروی را که در سال 1973 معادل 700 نفر بود دائما کاهش دهد.(S NF NC) مهمترین رویداد در روابط اقتصادی شوروی در سال 1978 پایان کار احداث سد و نیروگاه 800 مگاواتی 10 ساله فرات بود و این رویداد آن قدر مهم بود که ریاست کمیته دولتی روابط اقتصادی خارجی شوروی برای شرکت در این جشن به سوریه سفر نمود. این پروژه نیم میلیارد دلاری که شوروی 185 میلیون دلار آن را تأمین کرده بود، بازده برق سوریه را دو برابر کرد و میزان زمین های قابل کشت سوریه را سالانه 700000 هکتار افزایش خواهد داد.(S NF NC).

گرچه شوروی کمک جدیدی به سوریه نداد، ولی با امضاء یک پروتکل متعهد همکاری در زمینه صنعت نفت گردید و حدود 100 کیلومتر از راه آهن دمشق - حمص (Homs) را به پایان رسانید، که قرار

ص: 606

است در سال 1978 به طور کامل وارد مرحله عملیاتی گردد. درباره پروژه های عظیم درخواستی سوریه براساس توافقنامه 300 میلیون دلاری سال 1976 ( یک نیروگاه هسته ای، یک کارخانه ذوب آهن و آبیاری وسیع) هنوز اقدامی به عمل نیامده است.(طبقه بندی نشده)

آلمان شرقی در سال 1978 معادل 350 میلیون دلار اعتبار جهت خرید تجهیزات به سوریه داد که بزرگترین کمک آلمان شرقی به یکی از کشورهای جهان سوم به حساب می آید. این کمک جدید احتمالاً در مورد دو کارخانه سیمان سازی (130 میلیون دلار)، یک نیروگاه 30 میلیون دلاری، یک کارخانه نساجی، و یک کارخانه تولید لامپ های برقی مصرف خواهد شد. (خیلی محرمانه).

برنامه 400 میلیون دلاری رومانی که در دهه گذشته آغاز گردید این کشور را به صورت فعال ترین کمک دهنده سوریه در آورده است. بزرگترین پروژه رومانی در جهان سوم یعنی پالایشگاه نفت بانیاس به ظرفیت 120000 بشکه در روز به ارزش 400 میلیون دلار در پایان سال وارد عملیات آزمایشی گردید که پس از براورد نیازهای سوریه در رابطه با گاز، نفت سوختی، و دیگر محصولات، برای صادرات نیز مازادی تولید خواهد کرد. نیمی از کمک های رومانی صرف این پروژه شده است.؛ یک چهارم دیگر صرف اجرای یک پروژه فسفات در حمص گردید که در سال 1979 ساختمان آن به پایان خواهد رسید. رومانی در سال 1978 در مورد یک کارخانه ذوب آهن اقدام به مناقصه کرد و طی یک قرارداد 50 میلیون دلاری تجاری گسترش پروژه صنعت گاز سوریه را به عهده گرفت. (سرّی).

کشورهای کمونیستی از تلاش سوریه در گسترش پایگاه صنعتی بخش عمومی که 85 درصد سرمایه گذاری های درون کشوری را تشکیل می دهد، سود سرشاری می برند. در این خصوص اروپای شرقی با شرایط باز پرداخت سخاوتمندانه به رقابت پرداخته است. کشورهای کمونیستی از طریق این قراردادهای عمرانی سهم عظیمی از بازار ماشین آلات و تجهیزات سوریه را به خود اختصاص داده اند در سال 1977 آنها 20 درصد از کل واردات سوریه را تأمین می کردند و احتمالاً در سال 1978 نیز همین مقدار واردات را تأمین می کنند. (طبقه بندی نشده).

ترکیه. سفر نخست وزیر اجویت در اواسط سال به مسکو و صحه گذاردن وی بر «سند سیاسی» که شوروی چندین سال در تلاش برای آن بود مرحله جدیدی را در روابط ترکیه و کشورهای کمونیستی گشود. این کشورها با عمیق تر شدن بحران اقتصادی ترکیه کمک های اقتصادی عظیمی به این کشور پیشنهاد کردند و شوروی براساس قرارداد 10 ساله 1975 معادل 1/2 میلیارد دلار کمک به ترکیه داده است، شوروی در رابطه با کارخانه ذوب آهن اسکندرون و کارخانه آلومینیم سازی Seydesehir و چند نیروگاه شدیدا مورد نیاز ترکیه کمک های خود را ارائه کرده است.

همان گونه که در ذیل گفته خواهد شد، در پایان سال پروژه هایی که به 4 میلیارد دلار اعتبار شوروی نیاز دارد مورد بحث قرار گرفته بود. (خیلی محرمانه).

گرچه شوروی ظاهرا آماده است تا اعتبارهای لازم برای کارخانه اورهانلی (Orhaneli) با شرایط بازپرداخت 10 ساله و نرخ بهره 4/5 درصد تأمین کند، ولی مقامات ترکیه امید دارند که شوروی حداقل 450 میلیون دلار دیگر نیز به پروژه های مطرح شده در فهرست برنامه 85-1981 اختصاص دهد.

(S NF).

علیرغم اصرار ترکیه به انجام معاملات پایاپای نفت و گندم برای جبران کمبود نیرو تا پایان سال

ص: 607

1978، شوروی در این رابطه قراردادی را منعقد نساخته است. طبق این درخواست قرار بود که شوروی حدود 60000 بشکه نفت روزانه خود را از سال 1979 (حدود بیست درصد نیاز ترکیه) در ازای گندم و تنگستن به ترکیه بفروشد. موازنه تجاری نیز از طریق ارز معتبر برقرار می شد. این قرار داد نفتی سطح تجارت سالانه 400میلیون دلاری را که بر اساس قرارداد امضاء شده در ماه سپتامبر تعیین شده بود دو برابر می کرد. به منظور کاهش بحران انرژی ترکیه، بلغارستان و شوروی سالانه 1200 کیلووات ساعت برق به ترکیه می فروشند، که نیروی برق فروخته شده از طرف شوروی از طریق خط انتقال نیروی این کشور به مرز ترکیه تأمین می گردد. (طبقه بندی نشده).

کشورهای اروپای شرقی در سال 1978 در رابطه با کالا حمایت بی نظیری از ترکیه به عمل آوردند:

*بلغارستان 35 میلیون دلار مواد خام صنعتی به این کشور داد و پیشنهاد کرد که یک سد آبیاری بر روی رود تونکا بسازد.

*آلمان شرقی قول داد که 50 میلیون دلار اعتبار دراز مدت جهت ورود کالاهای آلمانی به ترکیه بدهد.

*رومانی توافق کرد که در طول سه سال آتی 240 میلیون دلار کالا به ترکیه صادر کند، که ارزش آن نیز از یک تا هفت سال و با نرخ بهره 7 درصد قابل پرداخت باشد. (طبقه بندی نشده)

بخارست همچنین توافق کرد که (الف) کار ساختمان پالایشگاه نفتی آناتولی را سرعت بخشد، (ب) کار مربوط به احداث یک خط لوله 400 کیلو متری مربوط به همین پالایشگاه را هرچه زودتر آغاز کند، (ج) یک کارخانه فسفات احداث نماید، و (د) در رابطه با اکتشاف و تولید مواد معدنی و نفت این کشور را یاری دهد. هزینه مالی مربوط به پالایشگاه و تجهیزات اکتشاف نفتی از طریق اعتبار 200 میلیون دلاری سال 1976 تامین می گردد، لیکن در مورد هزینه دیگر پروژه ها چیزی گفته نشده است. (طبقه بندی نشده).

                                                     ظرفیت سالانه                    اعتبار تقریبی مورد نیاز

                                                                                                             (میلیون دلار آمریکا)

نیروگاه حرارتی اورهانلی                           200 مگاوات                                   154

نیروگاه حرارتی کان                                    600 مگاوات                                   430

توسعه کارخانه آلومینیم سید سهیر                                                                 93

توسعه کارخانه ذوب آهن اسکندرون          6 میلیون تن                                   2000

معدن لیگنیت                                              1/5 میلیون تن                                333

سد و نیروگاه کاوساک -کاتاران                  590 مگاوات                                    400

ریخته گری                                                 30000 تن                                       40

کارخانه آجر نسوز                                      90000تن                                        33

نیروگاه هسته ای                                      890 تن                                           هیچ

صنعت تجهیزات برق                                                                                         87

خانه های پیش ساخته                                                                                    13

ساختن تجهیزات صنایع سنگین                                                                       133

این جدول سرّی و غیر قابل رؤیت برای بیگانگان است.

ص: 608

دیگر کشورهای خاورمیانه

قبرس. قبرس پروتکلی را جهت وارد کردن ماشین آلات و تجهیزات چکسلواکی امضاء کرده است، که اولین معامله این کشور براساس اعتبار 5 میلیون دلاری سال 1976 به حساب می آید. (طبقه بندی نشده)

یونان. چین و شوروی روابط خود با یونان را گسترش داده اند. مسکو توافق کرده است که امکان (الف) تأمین هزینه مالی مربوط به احداث یک کارخانه آلومینیم سازی در یونان را که بازده آن به شوروی صادر خواهد شد؛ (ب) استفاده از کشتی سازی های یونان جهت تعمیر و ساخت ناوهای روسی؛ (ج) ارائه کمک فنی در مورد یک کارخانه نیروی هسته ای و (د) فروش برق و گاز طبیعی به یونان را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. علیرغم نارضایتی یونان از نصب یک نیروگاه 200 مگاواتی در اوائل سال، این کشور یک قرارداد دیگر جهت احداث یک نیروگاه 300 مگاواتی که با سوخت نفت کار خواهد کرد با شوروی امضاء کرده است. یونان و لهستان توافق کردند که به سرمایه گذاری مشترک در رابطه با بهره برداری بوکسیت یونان و احداث یک کارخانه نخ ریسی در سالونیکا مبادرت ورزند. براساس قراردادی که در اوائل سال 1978 بین یونان و پکن جهت مبادله پایاپای نفت با محصولات یونان منعقد شده بود، اولین محموله تنباکوی یونان تجارت این کشور با چین را افتتاح نمود. (خیلی محرمانه).

اردن. اردن در سال گذشته روابط اقتصادی خود با کشورهای کمونیستی را افزایش داد. قرارداد دراز مدت تجارت و همکاری اقتصادی منعقده در ماه ژوئن فعالیت های اقتصادی، نظامی کشورهای کمونیستی پراگ در احداث نیروگاه ها، کارخانه های سیمان سازی، تولید سرامیک و کارخانه های چرمسازی در اردن خواهد شد. لهستان در اواخر ماه سپتامبر یک قرارداد همکار پزشکی با اردن امضاء کرد تا از طریق آن علاوه بر کمک فنی به اردن پرسنل این کشور را نیز از نظر پزشکی آموزش دهد، رومانی با یک قرارداد 170 میلیون دلاری مربوط به گسترش پالایشگاه Zarqa که در اثر مشکلات موجود با پیمانکاران، ساختمان آن به پایان نرسیده بیشترین منافع را در این کشور به دست آورده است. چین اولین قرارداد تجاری خود را با اردن امضاء کرد و امان در مورد گسترش فسفات در یک منطقه جدید در ازای سنگ فسفات به شوروی امتیازاتی داده است. (S NF NC).

کویت. کشورهای کمونیستی بی سر و صدا به تلاش های خود برای راهیابی به بازارهای کویت ادامه داده اند و شوروی نیز با استفاده از تنها قرارداد تسلیحاتی بزرگ کویت با کمونیست ها که یک قرارداد 51 میلیون دلاری با شوروی جهت دریافت تجهیزات دفاع هوایی است، سلاح های مورد نیاز را به این کشور ارسال داشته است. براساس همین قرارداد کویت در سال 1978 موشک های فراگ - 7، موشک اندازهای فراگ، و موشک های سالم - 7 را از شوروی دریافت نمود. یک هیئت نظامی کویتی در ماه نوامبر به مسکو رفت تا پیرامون مشکلات آموزشی و تعمیر و نگهداری موشک ها گفتگو نماید و علاوه بر این اعلام کرده است که این کشور به مسکو اجازه نخواهد داد که مستشاران نظامی دیگری به این کشور ارسال نماید. چین پیشنهاد کرده است که 4500 کارگر خود را به کویت بفرستد تا پیرامون یک پروژه مسکن 4000 واحدی ارزان قیمت و احداث یک استادیوم که براساس قرارداد بازرگانی در کویت احداث خواهد شد، کار خود را آغاز نمایند. این اولین تلاش عمرانی بازرگانی چین در جهان سوم است که در قبال دریافت هزینه پروژه، انجام خواهد شد. رومانی نیز امید مشارکت کویت را در پروژه پتروشیمی Navodari در دریای سیاه از دست داده و در جستجوی جلب سرمایه های لیبی در این زمینه است. براساس توافق اولیه کویت

ص: 609

می بایست علاوه بر تأمین 49 درصد سرمایه لازم روزانه 160000 بشکه نفت خام به رومانی بفروشد.

آلمان شرقی از وضع بهتری برخوردار است چون شرکت سرمایه گذاری بین المللی کویت اولین وام سندیکای تمام عربی آلمان شرقی را در رابطه با ورود غله و علیق از غرب با نرخ روز فراهم کرده است.

این نهاد کویتی سال گذشته حدود 50 میلیون دلار وام مشابه را در رابطه با لهستان فراهم آورد. (سرّی).

عمان. عمان و چین در ماه مارس 1978 روابط دپیلماتیک خود را در سطح سفارت آغاز کردند.

(طبقه بندی نشده).

عربستان سعودی. در سال 1978، چین، رومانی، و شوروی به برقراری روابط دپیلماتیک با عربستان سعودی اظهار تمایل نمودند. (طبقه بندی نشده).

امارات متحده عربی. در میان امارات متحده عربی، در سیاست های ضد کمونیستی ابوظبی تغییری حاصل نشد، گرچه آلمان شرقی اجازه یافت که اولین دفتر تجاری خود را مانند رومانی در دوبی افتتاح نماید. آلمان شرقی توافق کرده است که پزشکان لازم برای بیمارستان های ابوظبی را روانه این امارت نماید. شارجه در اوائل سال 1978 میزبان اولین نمایشگاه تجاری اروپای شرقی از طرف چکسلواکی بود. چکسلواکی امیدوار است بتواند یک نمایندگی تجاری دائمی در امارات شمالی دارای گرایش های بازرگانی افتتاح نماید. (خیلی محرمانه).

ص: 610

تصویر 10

آسیای جنوبی قراردادهای کشورهای کمونیستی با کشورهای رو به رشد - 1978

شوروی در قاره آسیا بود، در مذاکرات خود با هند اشتیاق بیشتری نشان می داد و یک قرارداد روبل و روپیه و یک قرارداد نظامی 215 میلیون دلاری با این کشور را امضاء کرده است. (S NF NC).

پاکستان در رابطه با کارخانه ذوب آهن کراچی و جهت تامین مخارج اضافی مورد نیاز، 225 میلیون دلار اعتبار دریافت نمود و اسلام آباد بزرگترین قرارداد 19 میلیون دلاری خود با شوروی را برای دریافت هلیکوپتر امضاء نمود. شوروی همچنین 58 میلیون دلار کمک برای پروژه آبیاری ماهاولی (Mahaweli) به سریلانکا داده است (S NF).

با کاهش فعالیت های چین فعالیت های مسکو اوج می گیرد. نفوذ چین در پاکستان که بزرگترین دریافت کننده کمک های نظامی و اقتصادی چین بوده است، به علت روی آوردن پاکستان به غرب در جهت اکتساب سلاح های پیچیده تر و قابل رقابت با تسلیحات هند کاهش یافته است. اکثر کشورهای آسیای جنوبی چین را یک هم پیمان با ارزش در برابر توسعه طلبی هند و شوروی در منطقه می دانند. در سال 1978، کمک نظامی جدید چین تنها 16 میلیون دلار و کمک اقتصادی آن به پاکستان و سریلانکا 85 میلیون دلار بود (S NF)

افغانستان. تعداد مستشاران نظامی و اقتصادی شوروی از زمان کودتای آوریل 1978 که موجب به قدرت رسیدن دولت چپگرای نخست وزیر نورمحمد ترکی گردید، دو برابر شده است. حدود 3000 مستشار روسی به کارهای زیر مشغول هستند: (الف) آموزش نظامیان افغانی در مورد سلاح های مدرن (ب) برنامه ریزی و مدیریت اقتصادی و نظامی، (ج) پشتیبانی مهندسی و مدیریتی از ساختمان و عملیات چند پروژه عمرانی و (د) انطباق سیستم آموزشی با مارکسیسم. سرعت ارسال کمک های شوروی معادل سرعت افزایش مستشاران روسی نبوده است، چون افغانستان قادر نیست کمک های بیشتر را به خود جذب نماید. (S NF NC) رژیم ترکی کمی بعد از به قدرت رسیدن بزرگترین قرارداد نظامی افغانستان با شوروی را برای دریافت 275 میلیون دلار هواپیمای مدرن منعقد ساخت. شرایط قرارداد تخفیف 75 درصد، دوران باز پرداخت 12 تا 25 ساله و نرخ بهره 2 درصد را در برمی گیرد. هواپیماها عبارتند از (الف) جنگنده های سوخو - 20/22، (ب) جت جنگنده میگ - 21، و (ج) MI - 24 که قبلا در جهان سوم تنها به الجزایر و عراق تعلق داشت. شوروی همچنین توافق کرده است که در وضع تعمیرگاه میگ - 21 پایگاه هوایی بگرام که تجهیزات لازم برای تعمیر قاب و بال های این جت را فراهم می آورد بهبودی پدید آورد (SNF NC).

براساس توافق های پیشین ارسال تجهیزات نظامی شوروی به افغانستان علیه عناصر شورشی و دفاع کلی مرزهای این کشور ادامه داشته است. از جمله تجهیزات 46 میلیون دلاری ارسالی در سال 1978 می توان: 70 دستگاه تانک تی - 62، توپخانه، و میگ - 21آموزشی را نام برد. جریان ارسال تجهیزات استعداد فنی افغانی ها را از بین برده و وابستگی کابل را از نظر حمایت کامل نظامی به شوروی تکمیل نمود.

ارتقاء دسته جمعی افسران جوان توسط حزب دموکراتیک خلق به رتبه های مهم بافت نظارت و کنترل نظامی را تضعیف و نیاز به کمک فنی شوروی را در آموزش، تعمیر، نگهداری و عملیات سلاح های مدرن موجود در این کشور به افغان ها افزایش داده است. تعداد تکنیسین های روسی در اوائل سال 1979 سه برابر و معادل 1000 نفر گردید. حدود 100 نفر خلبان آموزشی در ماه ژانویه و براساس یک برنامه آموزشی به شوروی رفتند و از طریق همین برنامه 3700 پرسنل نظامی افغانستان در رشته های مختلف نظامی

ص: 612

فارغ التحصیل گشته اند. تعلیم دهندگان روسی هزاران تن دیگر را نیز در افغانستان آموزش می دهند. (S NF NC).

نقش سلطه جویانه مسکو در نهادهای نظامی افغانستان به سال 1956 برمی گردد که در آن زمان شوروی 100 میلیون دلار کمک نظامی به کابل داده بود. پس از آن، شوروی و چکسلواکی تنها تأمین کنندگان سلاح های مورد نیاز افغانستان شدند. شوروی حدود 700 میلیون دلار سلاح به افغانستان ارسال داشته که 95 درصد تسلیحات این کشور را تشکیل می دهد و عبارتند از (الف) 930 دستگاه تانک متوسط (که 115 دستگاه آنها تی - 62 هستند) (ب) 645 نفر بر زرهی؛ (ج) سه گردان سام - 2 و سام - 3 و تعداد کمی سام - 7؛ (د) 640 سلاح دفاعی هوایی؛ (ه ) بیش از 3000 توپ و موشک انداز؛ (و) 390 فروند هواپیما (که 44 فروند آن میگ - 21 و 25 فروند آن سوخوی - 7 می باشند). (S NF NC).

حتی با ارسال مقادیر زیادی اسلحه و افزایش تعداد مستشاران نظامی روسی نیز استعدادهای نظامی افغانستان محدود و احتمالا از زمان کودتای 1978 کاهش نیز یافته است. به علت رهبریت و آموزش نظامی نادرست، وسایل حمل و نقل غیر مکفی و کمبود قطعات یدکی ارتش نخواهد توانست در برابر یکی از حملات مؤثر خارجی ایستادگی کند. نیروی هوایی نیز با رهبریت ناشایست، وسایل ابتدایی مخابراتی، پرسنل عملیاتی و تعمیر و نگهداری فاقد آموزش کافی، و کمبود پایگاه های هوایی دست به گریبان است.

(S NF NC).

برخلاف برنامه کمک نظامی شدید که دارای اهمیتی حیاتی برای کابل است، شوروی در حمایت از اقتصاد افغانستان کمک چندانی به کابل نکرده است. مهمترین کمک اقتصادی آموزش و خدمات فنی بوده است. با ورود طراحان دیگر شوروی در سال 1978 جهت اشغال پستهای مدیریت در وزارتخانه های اقتصادی افغانستان و بررسی و طرح برنامه های جدید، تعداد پرسنل اقتصادی شوروی دو برابر و به 2000 نفر رسید. در تلاش به منظور انطباق سیستم آموزشی و بالا بردن وابستگی سیاسی این کشور همجوار، شوروی یک برنامه درسی جدید مارکیستی و زبان روسی را در سیستم آموزشی افغانستان گنجانده است. شوروی نیز مانند کشورهای اروپای شرقی در سال 1978 معادل 2000 بورسیه دانشجویی به دانشجویان افغانستان اعطا کرده است (NF NC S).

از زمان کودتا، شوروی کمک چندانی به برنامه 1/3میلیارد دلاری 24 سال گذشته خود نیفزوده است. از این برنامه، 500 میلیون دلار دیگر باید به این کشور تحویل داده شود. محدودیت توانایی جذب افغانستان و فعالیت های شورشیان در مناطق اجرای پروژه ها مانع از ادامه ارسال این کمک ها گشته است. با وجود عدم انعقاد قراردادهای جدید در سال گذشته، دولت ترکی 60 قرارداد مذاکره شده توسط دولت پیشین را امضاء نمود. این قراردادها200 میلیون دلار ارزش دارند؛ حداقل سه چهارم آن از طریق اعتبارات شوروی تأمین هزینه و بقیه آن نیز احتمالا تجاری است. قراردادهای امضاء شده عبارتند از:

*احداث یک پل راه آهن و عبور وسیله نقلیه 50 میلیون دلاری بر روی رود آمودریا در حیرتان به عنوان اولین خط ارتباطی مستقیم بین افغانستان و شوروی.

* 30 میلیون دلار تجهیزات نفتی جهت ارسال در سال های 1979 و 1980.

* مطالعات و طرح های مربوط به کارخانه ذوب مس 600 میلیون دلاری Ainakو احداث یک کارخانه 300000 تنی کود در نزدیکی کارخانه ساخته شده توسط شوروی در مزار شریف.

ص: 613

* یک پروژه 7 ساله 22 میلیون دلاری برای نقشه برداری از شمال افغانستان.

* بازسازی 5 میلیون دلاری بندر رود شرخان تا بتواند ظرفیت بارگیری 2500 تن بار در سال را داشته باشد. (خیلی محرمانه).

در ماه نوامبر، افغانستان اکتشافات جدید نفتی شوروی در شمال افغانستان را اعلام کرد که راه را برای احداث یک پالایشگاه نفتی 500000 تنی که سال ها برنامه آن تهیه شده بود را هموار می سازد. صنعت نفت گسترش یافته توسط شوروی سرانجام علاوه بر تأمین نیازهای نفتی داخلی افغانستان مقدار کمی نیز برای صدور ارائه خواهد کرد. از اواسط سال های 1960، شوروی بیش از 235 میلیون دلار را به گسترش نفت و گاز این کشور اختصاص داده است. شوروی هم اکنون سالانه 3 میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی از افغانستان دریافت می دارد (از طریق خط لوله ساخته شده توسط روسیه) و توسط همین گاز بخش اعظم قروض اقتصادی و نظامی این کشور به شوروی پرداخت می گردد. مسکو توافق کرد که در قبال گاز افغانستان در سال 1978 یک سوم بیشتر بپردازد و مدت بازپرداخت را دو تا سه سال تمدید نماید. (خیلی محرمانه).

برنامه کمک شوروی حدود نیمی از واردات مورد نیاز پروژه های کابل را در چهار برنامه پنج ساله (75-1956) تأمین کرده است. دو سوم جاده ها و دو سوم ظرفیت نیروی برق افغانستان به کمک شوروی ساخته شده است. شوروی فرودگاه های اصلی و شبکه وسیع انتقال نیروی این کشور را ساخته و بیش از 40000 هکتار زمین را به زیر کشت برده است. (خیلی محرمانه).

نقش مسکو به عنوان مهمترین کمک دهنده به افغانستان وی را به صورت مهمترین شریک تجاری این کشور نیز در آورده است. در سال 1978، واردات افغانستان از شوروی (اکثرا ماشین آلات و تجهیزات، نفت و و غذا) 25 درصد افزایش و به 205 میلیون دلار رسید در حالی که صادرات این کشور به شوروی (که اکثر آن گاز طبیعی و محصولات کشاورزی بود) در سطح 100 میلیون دلار باقیمانده است. به علت وجود تورم احتمالا افزایش واردات معادل بیست درصد بوده و حجم صادرات نیز کاهش یافته است.

(طبقه بندی نشده).

علیرغم شایعات مبنی بر صدور صدها میلیون دلار اعتبار، کشورهای اروپای شرقی در سال 1978 به افغانستان کمک جدیدی نداده اند. آنها تنها براساس قرار دادهای قدیمی 40 میلیون دلاری پیمان های کوچکی با این کشور بسته اند. روند کمک چین نیز عادی بوده است. پکن در نظر دارد در رابطه با بیمارستان ساخته شده توسط خود در قندهار تجهیزات و دارو به این کشور ارسال دارد، و تصمیم گرفته است به لیست پروژه های 45 میلیون دلاری خود براساس اعتبار سال 1972 یک کارخانه سیگارسازی نیز اضافه نماید. چینی ها براساس همین اعتبار احداث یک مجتمع نساجی و یک پروژه آبیاری را در پیش گرفته اند. (طبقه بندی نشده).

بنگلادش . بنگلادش برای کاهش قدرت شوروی در منطقه در رابطه با کمک های نظامی در سال 1978 به چین نزدیک تر گردید. گرچه پکن به تقاضای داکا جهت دریافت تانک، نفربر زرهی، توپخانه، و چهار قایق گشتی شانگهای پاسخ نداده است، لیکن توافق کرده است که 11 میلیون دلار هواپیمای اف - 6 در اختیار این کشور قرار دهد. گرایش این کشور به چین در اثر امتناع شوروی در سال 1976 از ارسال قطعات یدکی برای تجهیزات 45 میلیون دلاری نظامی شوروی به بنگلادش به وجود آمده است. گرچه

ص: 614

ارسال تجهیزات شوروی در سال 1977 آغاز گردیده بود، ولی ما در مورد ارسال بیشتر این تجهیزات در سال 1978 اطلاعی در دست نداریم. (S NF NC).

شوروی در سال 1978 فعالیت خود را در زمینه اقتصادی ادامه داده بود و در رابطه با کارخانه تجهیزات برق احداث شده توسط خود براساس اعتبار سال 1972 معادل 4 میلیون دلار ابزار و رنگ در اختیار این کشور قرار داد. مسکو در دو حوزه گاز خیز این کشور دو چاه نیز حفر کرده و پیرامون گسترش نیروگاه روسی GHOROSAL به 230 مگاوات اقدام به مناقصه کرده است. معذلک هنوز هم داکا در مورد هزینه کمک های شوروی اظهار نارضایتی می کند. خرید 2/6 میلیون دلاری گندم آمریکا در ازای ارز معتبر در سال 1978 جهت بازپرداخت گندم قرض گرفته شده در سال 1973 از شوروی، موجبات رنجش خاطر بیشتر بنگلادش را فراهم ساخت.(خیلی محرمانه).

چین در سال 1978 با ماشین آلات جدید، تجهیزات برقی، و قطعات یدکی کارخانه اردنانس تونگی (Tongi) را بازسازی کرد و با ارسال مواد خام و ارائه خدمات 125 تکنیسین خود ادامه عملیات این کارخانه را امکان پذیر ساخت. برنامه کمک 60 میلیون دلاری چین که براساس قرارداد 1977 به پیش می رود نشانگر احتیاط چین در انتخاب پروژه هاست. چین یک کارخانه تولید کود نیتراته و احداث پروژه سیل بند را آغاز کرد که محل آنها نیز انتخاب شده بود. چین توافق کرده است که درخواست بنگلادش را در مورد تصفیه خانه شکر، آسیای برنج کوبی و روغن کشی و گسترش زغال سنگ مورد ملاحظه قرار دهد.

(طبقه بندی نشده)

هند . وابستگی تاریخی هند به شوروی در رابطه با تسلیحات نیروی هوایی و زمینی در سال 1978 با یک معامله 2 میلیارد دلاری خرید 170 تا 200 فروند جت جنگنده جاگوار از انگلیس کاهش یافته است.

هند پیشنهاد مسکو را برای ارسال میگ - 23 و جت جنگنده و بمب افکن سوخو - 20 به علت محدودیت های برد و تمایل دهلی نو به ایجاد تنوع در منابع تأمین تسلیحات مورد نیاز خود نپذیرفت. هند 20 فروند هواپیمای دریایی هاریر نیز از انگلیس خریداری کرد و مایل است زیردریایی های جدیدی از غرب خریداری نماید. گرچه هند از سال های 1960 با خرید تجهیزات کمی از غرب تجهیزات روسی خود را تکمیل کرده و با کسب جواز، تانک ویجایانتای انگلیسی را ساخته است، خریدها و قراردادهای منعقده اخیر این کشور در غرب برای اولین بار موجب ارسال تجهیزات بسیاری از غرب به این کشور شده و حاکی از آن است که هند می خواهد منابع تأمین سلاح خود را گسترش دهد. (سرّی).

گرچه هند در بازارهای غربی فعال تر از پیش خواستار خرید تجهیزات خواهد بود، لیکن در رابطه با نیازهای اصلی تجهیزاتی اش در چند سال آتی به شوروی متکی خواهد بود. اجازه تولید داخلی هواپیماهای میگ و تجهیزات روسی دیگر بر میزان فروش تسلیحاتی شوروی به هند تأثیر خواهد بخشید. در ورود سلاح های روسی به این کشور در سال 1978 افزایش (226 میلیون دلار) مشاهده گردید. دهلی نو که سعی دارد رابطه 3 میلیارد دلاری تسلیحاتی خود را با شوروی حفظ نماید، پیرامون کسب امتیاز تولید و مونتاژ تسلیحات دیگر روسی برای رسیدن به خودکفایی مذاکراتی انجام داده است.

(سرّی).

دهلی نو در رابطه با طرح های بخش های اصلی وقطعات یدکی سلاح های روسی تولیدی توسط خود، هنوز هم به شوروی متکی می باشد. به طور مثال، موتورهای ساخت روسیه خواهد توانست نیروی لازم

ص: 615

برای چند صد میگ 21 را فراهم کرده و خطوط مونتاژ هند را از سال های 1980 یا 1981 به راه اندازد.

بیش از نیمی از جت های جنگنده نیروی هوایی هند یا از شوروی وارد می شود و یا با کسب اجازه از شوروی در داخل تولید می گردد. (سری)

مسکو دومین جمع کن از نوع ناتیا (Natya) و یک قایق گشتی موشکی نانوچکا (Nanuchka) را براساس قرارداد سال 1975 به هند تحویل داده است. این قایق گشتی به نوع جدیدی از موشک زمین به زمین 2 - N - SSمجهز است. دهلی نو، علاوه بر این 120 دستگاه تانک تی - 55 نیز از شوروی دریافت نمود. (S NF NC).

تجدیدنظر پیرامون نرخ مبادله روبل و روپیه در ماه نوامبر اختلاف چند ساله موجود در رابطه هند و شوروی را از میان برداشت. گرچه دو طرف برای رسیدن به یک توافق امتیازاتی به یکدیگر داده اند، لیکن گرم شدن روابط بین هند و چین منجر به نرمتر شدن موضع مسکو گردیده بود. نرخ جدید 10 روپیه در ازای هر روبل قابل مقایسه با نرخ پیشین 8/3 روپیه و درخواست 12 روپیه برای هر روبل توسط شوروی است. توافق شده است که نرخ جدید در مورد باز پرداخت ها به کار برده نشود، لیکن در مورد قروض مهم استفاده شده از منابع اعتباری که باید بدون بهره در مدت 45 سال پرداخت گردد به کار برده خواهد شد.

این وضع 20 درصد به قروض پرداخت نشده هند به شوروی خواهد افزود. هند تلاش بسیار به خرج داد تا قروض موجود از تأثیر این قرارداد جدید مستثنی گردد و بنا به اظهارات هند، در چهار سال آینده میزان باز پرداخت سالانه 250 میلیون دلار خواهد بود. ولی تمدید مدت باز پرداخت بی سابقه توسط شوروی به 45 سال تأثیر این افزایش را بر باز پرداخت های سالانه از میان می برد. (S NF NC).

در روابط اقتصادی دو کشور نیز کاهش بحران و تشنج مشهود است چون شوروی توافق کرده است که تجهیزات مورد نیاز برای پروژه های الجزایر، ایران و نیجریه را از کارخانه های ساخت شوروی در هند خریداری نماید. دهلی نو در نظر داشت با شورای همکاری دو جانبه اقتصادی دیدار کرده و از فرصت های پیش آمده در پیمانکاری های اروپای شرقی استفاده کند. (S NF NC) رابطه کمک اقتصادی 20 ساله هند با کمیسیون مشترک اقتصادی عالیرتبه هند و شوروی که اهداف همکاری های اقتصادی و فنی 10 تا 15 سال بعدی را مشخص کرده، در ماه مارس حیات تازه یافته است.

بیشترین توجه به صنایع فولاد و ماشین سازی، تولید و تصفیه نفت، حمل و نقل و مخابرات داده شده بود.

این پروژه ها عبارتند از:

* احداث یک کارخانه آلومینیم سازی به ظرفیت 600000 تن و ارزش 550-500 میلیون دلار با استفاده از اعتبار 340 میلیون دلاری سال 1977 که در ازای آن به شوروی آلومینیم داده خواهد شد.

(شوروی توافق کرده است که سالانه 300000 تن آلومینیم دریافت دارد).

* احداث یک مجتمع کوره محترقه ذوب فلز 3 میلیون تنی در ویشناکاپتنام (vishnalaptnam)

* بالا بردن ظرفیت تولید آهن کارخانه های ذوب آهن ساخت شوروی در Bhilai و بوکارو (Bolaro) به 10/5 میلیون تن.

* احداث یک کارخانه استخراج نیکل به ارزش 100 میلیون دلار توسط شوروی و کوبا در ایالت اوریسا که مطالعات مربوط به آن آغاز شده و از سنگ نیکل مشابه کوبایی آن در هند در این کارخانه استفاده خواهد شد.

ص: 616

* پی جویی و گسترش نفت و گاز در غرب بنگال.

* بهره برداری از منابع منگنز و سنگ آهن نامرغوب. (خیلی محرمانه).

پس از یک دهه وقفه کاری، در سال 1978 پروژه های شوروی حیات جدیدی یافت. فشار شدیدتر شوروی برای همکاری و توافق به گسترش بیشتر صنایع سنگین بخش عمومی توأم با تکمیل کارخانه ذوب آلومینیم در کوربا (Korba) و اولین مرحله کارخانه ذوب آهن بوکارو منجر گردید. کارخانه ذوب کوربا در پایان سال 60000 تن آلومینیم تولید کرده بود. روس ها ارسال تجهیزات به پالایشگاه 250 میلیون دلاری ماثورا (Mathura) را که در دست ساختمان است آغاز کرده اند و شوروی به منظور توسعه ظرفیت ماهیگیری سالانه هند به 8 میلیون تن از 2/25 میلیون تن کنونی با این کشور مذاکراتی انجام داده است. (طبقه بندی نشده).

روابط هند با کشورهای اروپای شرقی توأم با انعقاد قراردادهای جدیدی بود که طرح های عمرانی اقتصادی جاه طلبانه ای را در بر می گیرد.

* بلغارستان پروتکلی را امضاء کرد تا در رابطه با مجتمع های مهم کشاورزی بهار و کارناکاتا برای پرورش و تولید میوه، سبزیجات، غله، و گوشت این کشور را یاری دهد. بلغارستان همچنین توافق کرده است که یک کمپانی ماهیگیری مشترک با هند تشکیل داده و در رابطه با کالاهای چرمی، الکترونیک، مواد شیمیایی و داروسازی با این کشور همکاری نماید.

* مجارستان پیرامون سرمایه گذاری های مشترک در دیگر کشورهای در حال توسعه مطالعاتی انجام داده و کمپانی ابزار ماشین آلات هندوستان نیز بخشی از تجهیزات مربوطه را فراهم خواهد آورد. دیگر پروژه های جاه طلبانه مورد بحث عبارتند از کارخانه آلومینیم گجرات، کارخانه تیتانیم در Kerala و تأسیسات مربوط به استخراج معادن تنگستن در راجستان (Ragastan). مجارستان توافق کرده است که کارخانه های تولید چرم و کفش، داروسازی، و کنسرو میوه در جنوب هندوستان ساخته و در نظر دارد یک کوره کک مشابه آنچه به بلغارستان داده در مجارستان احداث کند.

* رومانی به عنوان بخشی از برنامه وسیع اقتصادی خود احداث یک نیروگاه 330 مگاواتی و یک کارخانه سیمان 1500 تن در روز را پیشنهاد کرده است. این برنامه کمک های مربوط به توسعه نفت و گاز، مونتاژ وسیله نقلیه، تولید کالاهای شیمیایی و چرمی، و گسترش صنعت الکترونیک را نیز در برخواهد گرفت. (طبقه بندی نشده).

علیرغم تلاش های پراکنده جهت دستیابی و بهره برداری از فرصت های تجاری جدید، تجارت بین اروپای شرقی و هند در سال 1978 معادل 65 میلیون دلار کاهش و به سطح 450 میلیون دلار رسید.

(طبقه بندی نشده).

پاکستان . علیرغم نگرانی پاکستان در مورد افزایش حضور شوروی در افغانستان و ترس از تغییر موازنه قدرت در منطقه، پاکستان 225 میلیون دلار اعتبار برای تأمین هزینه کارخانه ذوب آهن کراچی از شوروی دریافت کرد. علیرغم کاهش برنامه های کمکی، چین هنوز هم محبوبترین کمک دهنده پاکستان به حساب می آید. (طبقه بندی نشده)

پاکستان به تدریج وابستگی خود را به چین به عنوان مهمترین منبع تسلیحاتی خود کاهش داده است.

چین که تا یک دهه پس از جنگ هند و پاکستان منبع اصلی سلاح برای پاکستان به حساب می آمد، اکنون

ص: 617

جای خود را به فروشندگان تسلیحاتی غربی که می توانند در برابر هند به پاکستان سلاح های مدرن تری بدهند، داده است. در سال 1978 پاکستان تنها یک قرارداد 5 میلیون دلاری نظامی با پکن منعقد ساخت در حالی که از زمان جنگ 1965 این گونه قراردادها بالغ بر 525 میلیون دلار بوده و سه چهارم تسلیحات این کشور از چین وارد گردیده بود. چین در مجتمع مکانیکی تاکسیلا (Taxila) تأسیسات تعمیر و ساخت اسلحه را بنا کرده بود (که مهمترین کارخانه صنعتی چین در جهان سوم به حساب می آید) و در سال 1978 تعداد 16 فروند جت اف - 6 به ارزش 25 میلیون دلار به پاکستان تحویل داد. (SNF NC).

علیرغم نگرانی پاکستان از خطر شوروی، اسلام آباد یک قرارداد 19 میلیون دلاری جهت دریافت 12 فروند هیلکوپتر می- 8 با شوروی منعقد ساخت که قیمت ارزان، و شرایط اعتباری مناسب از مشخصات این قرارداد می باشد. (S NF NC).

برخلاف توصیه های جامعه مالی بین المللی، پاکستان برای به پایان رسانیدن ساختمان کارخانه ذوب آهن کراچی 225 میلیون دلار اعتبار از شوروی دریافت کرد که قبلا شوروی برای آن 430 میلیون دلار ارائه کرده بود که 45 میلیون دلار اعتبار استفاده نشده را نیز در بر می گرفت. در قبال اعتبارهای جدید شوروی سالانه 270/000 تن آهن و فولاد دریافت خواهد کرد. شوروی با پی بردن به محدودیت های مالی پاکستان به این کشور اجازه داد که یک سال پس از وارد عمل شدن کارخانه هزینه ها را باز پرداخت نماید.

کمک دهندگان غربی اختصاص منابع کمیاب را به کارخانه ذوب آهن مورد انتقاد قرار داده اند، در حالی که پاکستان فقط تقاضای بودجه حمایتی و برنامه ریزی دوباره قروض را داشته است. (طبقه بندی نشده).

در میان کشورهای اروپای شرقی، مجارستان 100 میلیون دلار اعتبار 12 ساله با نرخ بهره 5 درصد جهت احداث قطار زیرزمینی و اتوبوس برقی در پاکستان اختصاص داد و لهستان از سال 1980 ارسال 16 فروند کشتی را به این کشور آغاز خواهد کرد. رومانی پالایشگاه نفت 60 میلیون دلاری کراچی را که با اعتبار 16 میلیون دلاری خود ساخته شده بود افتتاح کرد. بخارست توافق کرد که ساختمان کارخانه سیمان سازی را که هزینه آن سال قبل اعلام شده بود آغاز کرده و پیرامون احداث مجتمع تجهیزات برقی بررسی های خود را آغاز نماید. چین ساختمان یک فرودگاه در اسکاردو (Skardu) را آغاز کرد و بزرگترین پروژه چین در پاکستان را که شاهراه 200 میلیون دلاری کارکورام (Karakoram) است و چین را به پاکستان متصل می کند به پایان رساند، این شاهراه توسط چین و بدون هزینه برای پاکستان ساخته شده است. چینی ها کارگران جاده سازی را سریعا بر روی یک پروژه شاهراه سازی دیگری که اسکاردوی پاکستان را به Yarkand متصل خواهد کرد، با شرایط شاهراه قبلی منتقل کردند.

غیره

نپال. نپال به روابط خود با چین که 185 میلیون دلار کمک به این کشور داده است، ارج بسیار می نهد.

در سال 1978 چین توافق کرد که پیرامون احداث یک کارخانه قند و یک کارخانه کاغذسازی به ارزش 40 میلیون دلار بررسی هایی انجام دهد. چین کارخانه نساجی Hitaura را براساس قرارداد سال 1972 به پایان رسانید و احداث جاده 60 کیلو متری Gurka-Narayanghat را سرعت بخشید. نپال سرانجام کارخانه تولید راتیانه و تریبانتین مورد نیاز خود را از شوروی و براساس قرارداد 4/3 میلیون دلاری منعقده در اواسط سال 1978 دریافت خواهد کرد. گرچه نپالی ها از شرایط قرارداد ناراضی هستند، لیکن

ص: 618

این شرایط یعنی مدت باز پرداخت 12 ساله با نرخ بهره 2/5 درصد از نظر روس ها بسیار جالب است.

(طبقه بندی نشده).

سریلانکا. سری لانکا 120 میلیون دلار کمک جدید از چین و شوروی برای گسترش منابع آب و 20 میلیون دلار از طرف آلمان شرقی جهت احداث 25 آسیای برنج کوبی و خرید 500 واگن قطار به دست آورد. پیشنهاد کمک چین و شوروی برای کمک به طرح عمرانی یک میلیارد دلاری رود ماهاولی در شرق سیلان، یعنی هسته اصلی طرح عمران کشاورزی کلمبو که چند دولت غربی نیز در آن مشارکت خواهد داشت، کمک 60 میلیون دلاری چین در مورد ساختن جاده، مسکن، مدارس و ساختمان های عمومی را نیز شامل می شود. کمک شوروی نیز که حدود 60 میلیون دلار است به دو پروژه آبیاری اختصاص یافته که علاوه بر پروژه سامانلاویوا (Samanalawewa) براساس اعتبار 57 میلیون دلاری سال 1975 ساخته خواهند شد. گذشته از این شوروی پنج کشتی در اختیار مؤسسه کشتیرانی سیلان براساس قرارداد 45 میلیون دلاری قرار خواهد داد. (طبقه بندی نشده)