امضاء قرارداد اقتصادی ترکیه با عراق

ممکن است بر تفاهم و توافق شفاهی استوار باشد (مرجع الف).

5- منبع گفت بر خلاف ادعای مطبوعات، ترکیه توافق نکرده است که بدهیهای موجود نفتی خود به عراق (حدود 300 میلیون دلار) را تا سال 1360 پرداخت نماید. وی گفت قادر نیست در مورد برنامه بازپرداخت نفتی ترکیه به عراق که در مورد آن توافق نشده، تبادل نظر نماید.

6- طبق گفته اتمان، قرارداد کتبی بین بانکهای مرکزی دو کشور یک مکانیزم پرداختی ویژه را ایجاد می کند که بر اساس آن ترکیه از طریق منافع صادراتی خود، بدهیهای نفتی را به عراق پرداخت خواهد کرد.

وی گفت این نوعی قرارداد پایاپای نیست بلکه مشابه قراردادهای ترکیه با ایتالیا و لیبی (مرجع ج) است.

7- وزیر انرژی ترکیه در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از تشریفات امضای قرارداد در 3 شهریور ماه گفت که ترکیه قروض نفتی خود به عراق را از طریق گندم،نخود، لوازم خانگی و اتوبوس پرداخت خواهد کرد. صادرات گندم قرار است در سال 1358 به 000/ 400 تن و در طول هر دو سال بعدی سالانه به 000/ 300 تن برسد، مگر آنکه وضع محصول به ترکیه امکان دهد که میزان آنها را افزایش دهد.

8- بازدید آتی اجویت از عراق. مطبوعات ترکیه در تاریخ 5 شهریور ماه گزارش دادند که نخست وزیر ترکیه، بولنت اجویت، با سرپرست هیئت عراق ملاقات و توافق کرد که در دو ماه آینده به عراق سفری انجام دهد. یکی دیگر از کسانی که به عراق سفر می کند وزیر بازرگانی تئومان کوپرولولر خواهد بود که در تاریخ 7 مهرماه تا 9 مهر ماه به منظور بازگشایی نمایشگاه تجاری ترکیه به عراق سفر خواهد نمود.

9- اظهار نظر: این قراردادها حاکی از آن است که اگر ترکیه بتواند به تعهد خود نسبت به پرداخت هزینه نفتی دو ماه پس از دریافت هر محموله به سرعت اقدام نماید، عراق نیز در سال 1358 نقش خود را به عنوان مهمترین عرضه کننده نفت به این کشور ایفا خواهد نمود. تقبل پرداخت هزینه عبور نفت از خط لوله در صورتی که عملکرد آن کامل باشد یا نباشد (حدود 45 میلیون دلار در سال) بخشی از این هزینه های نفتی را جبران خواهد کرد. ولی بعید به نظر می رسد که عراق میزان صادرات نفتی خود به ترکیه را به سطح مربوط به سالهای 1353 تا 1356 (6 میلیون تن) برگرداند، تا چه برسد به ده میلیون تن مورد نظر در سالهای 1356 تا 1358؛ آن هم بر اساس قرارداد خط لوله منعقده بین عراق و ترکیه در شهریور سال 1352.

10- در تاریخ 7 شهریور ماه رادیو و تلویزیون ترکیه به نقل از وزیر این کشور گزارش داد که وی در سخنرانی خود در ازمیر گفته است که ترکیه نیازهای نفتی خود را تا پایان سال 1358 تأمین خواهد نمود.

همین طرز برخورد نیز توسط عبدی ایپکی، یکی از مهمترین روزنامه نگاران ترکیه در روزنامه ملیت طرفدار دولت در تاریخ 5 شهریور ماه عنوان شده است. وی گفت بر اساس قراردادهای تجاری ترکیه با عراق (5 میلیون تن) و لیبی (3 میلیون تن)، شوروی (3 میلیون تن) و ایران (یک میلیون تن) ترکیه خواهد توانست در سال 1358 نیز مانند سال 1357 (12 میلیون تن) نفت مورد نیاز خود را تأمین نماید. به نظر سفارت این اظهارات قدری خوش بینانه است. علاوه بر این شوروی توافق کرده است که تنها تقاضای ترکیه را در مورد 3 میلیون تن نفت مورد نیاز در سال 1358 مورد بررسی قرار دهد و تاکنون در قبال آن تعهدی نکرده است.

11- علیرغم تکذیب اتمان مبنی بر اینکه ترکیه و عراق قرارداد پایاپای امضا نکرده اند تا مشکل موجود پیرامون قروض نفتی جاری ترکیه حل شود، وی اعتراف می کند که بانکهای مرکزی دو کشور

ص: 134

برنامه بازپرداختی مشابه قرارداد ترکیه و لیبی (مرجع ج) را تهیه خواهند کرد.

در نتیجه، قرارداد پرداخت ترکیه و عراق ممکن است بر خلاف موازین تعهد ترکیه به بانک صندوق بین المللی پول در 13 اردیبهشت 1357 باشد که در آن ترکیه موظف است با هیچ یک از دیگر اعضای صندوق بین المللی قرار داد پرداخت دو جانبه جدیدی را امضا نکند. در واقع بنا به گزارشهای رسیده، وزیر انرژی ترکیه به مطبوعات در تاریخ 3 شهریور ماه گفته است که «ترکیه خواهد توانست از طریق صدور کالاهای مورد قبول دیون نفتی خود را به عراق بپردازد».

12- در پایان مذاکرات، بیانیه و یا خبر مطبوعاتی خاصی منتشر نگردید. ممکن است چند ماه دیگر این قرارداد کتبی در روزنامه رسمی گازت منتشر شود چون قبل از انتشار باید توسط شورای وزیران به تصویب برسد.دیلون