خشونت دولت بختیار مانع راه حل سیاسی برای نهضت آزادی

از: سفارت آمریکا
شماره: ۱/۱۴۴۷
به: وزارت امور خارجه واشنگتن
تاریخ: ۷۹/۲۹/۱
گزارشگر: STEMPEL (استمپل) ۹/۱۱/۵۷
بخش سیاسی
سرّی
موضوع: نهضت آزادی مجددا برای معامله با دولت ایران تلاش می‌کند

۱- کلیه متن محرمانه است.
۲- خلاصه:
۳- امیر انتظام (نهضت آزادی) تقاضای ملاقات با مأمور سیاسی (استمپل) را کرد (و بر ضرورت آن تأکید کرد، حتی پیشنهاد کرد که شرایط سخت امنیتی در رستوران کاروانسرای سفارت باشد. ) در صبح ۲۹ ژانویه او خشم نهضت آزادی را نسبت به تیراندازی دو روز گذشته بیان کرد و گفت: نهضت آزادی تعداد کشته‌ها را در ۲۷ ژانویه ۴۳ نفر و تعداد زخمی‌ها را ۳۰۰ نفر گزارش داد. او همچنین اضافه کرد که پلیس در سنندج یورش وحشیانه ای در ۲۸ ژانویه بعد از کشته شدن یک پلیس روز قبل کرد و به طرف ۲۰۰ نفر تیراندازی شد. (نظریه: این ارقام احتمالاً بالاست).
انتظام گفت: که خود او شخصا شنیده است که نخست وزیر در خلال ملاقات ۲۸ ژانویه بعد از خواندن گزارش ساواک که پلیس را مسئول حوادث اخیر معرفی کرده به ارتش دستور دستگیری کامل پلیس سنندج را داده است.
۴- کارمند سفارت اضافه کرد که به نظر می‌رسد که به خاطر حوادث دو روز گذشته مضطرب و پریشان است، اما اطلاعات ما نشان می‌داد که فعالیت‌های دو روز توسط دیگران شروع شده اند نه به وسیله نهضت آزادی. انتظام گفت: که نهضت او معتقد است که تیراندازی ۲۷ ژانویه در دانشگاه را عوامل حزب توده شروع کرده است ولی سنگ اندازی روز ۲۹ ژانویه توسط عوامل تحریک کننده دولت صورت گرفته است.انتظام گفت ولی مقصر اصلی خشونت دولت است و این مسئله راه حل مصالحه با خمینی را به هم زده. مأمور سفارت گفت: شاید گروه سومی تلاش می‌کنند که راه سازش را ببندند. گفتگوهای طولانی در مورد علل خشونت و اینکه درگیریها به خشم و کین افزوده بود و مانع راه حل سیاسی شده بود انجام گرفت.
۵ - انتظام گفت: در حال حاضر مشکل این است که خمینی بختیار را به خاطر خونریزیها طرد و تکذیب خواهد کرد، علی رغم این، نهضت آزادی در صدد ملاقات با ژنرال مقدم و ژنرال قره باغی در روز ۲۹ ژانویه است تا تلاش خود را به منظور بازگشت خمینی به سلامت ادامه دهند.
مصاحبه مطبوعاتی بختیار در صبح روز ۲۹ ژانویه کمکی به وضع فعلی نکرد اما حداقل یادآور شد که فرودگاه باز است، انتظام شدیدا آمریکا را تحت فشار گذاشت تا از ارتش بخواهد که بر روی مردم آتش نگشایند و از روش های دیگری برای کنترل جمعیت هرگاه که لازم باشد استفاده کند. این مسئله ممکن است امکان اصلاح اوضاع را افزایش دهد. حتی اگر چنین نیز باشد انتظام خوش بین نبود.
کارشناس سفارت بی پرده به انتظام گفت: که به نظر آمریکا جنبش اسلامی می‌بایست با ارتش و یا دیگران سازش می‌کرد که در غیر این صورت ممکن است آنها قربانی توطئه عده ای بشوند که به دنبال خشونت و آنارشیسم، نه آرامش بودند.
انتظام گفت: که مشکل می‌شود به بختیار اعتماد کرد. او در مورد آرامش ارتش قولش را حفظ نکرد.
مأمور سفارت گفت: دولت ایران احساس می‌کند که نهضت آزادی به قولش وفا نکرده است، چون خشونت و درگیری، دوباره اوج گرفته است.
مأمور سفارت و انتظام هر دو بر این مسئله که گروه سومی مسئله اعتماد را پیچیده و بغرنج می‌سازند توافق داشتند. ولی وضع خیلی حساس است و نباید بر گذشته‌ها تأکید کرد.
به هر جهت هر دو طرف می‌بایست به هر نحو شده ترتیب سلامت رسیدن خمینی را فراهم کنند.
۶- امیرانتظام گفت: این مسئله مهم است که خمینی به ایران آورده شود و افراد واسطه کنار گذاشته شوند. مأمور سفارت پرسید: که منظور اشخاصی که در پاریس هستند، می‌باشد؟ انتظام خیلی با دقت جواب داد یزدی خوب است و او (انتظام) مدت زیادی است که او را می‌شناسد. مأمور سفارت نسبت به بقیه همراهان خمینی نظر انتظام را خواست، و روشن است که او چیزی را نمی گفت مگر چیزهای خوب و بنابراین هیچ چیز نگفت. رهبران مذهبی داخل کشور و نهضت آزادی خیلی میانه روتر از گروه پاریس هستند، موقعیت مملکت را بهتر درک می‌کنند و احترام سالمتری برای توانایی‌های چپی‌های رادیکال دارند تا گروه پاریسی. مأمور سفارت نهضت آزادی را تشویق کرد که مناسبات را ترتیب دهد. انتظام گفت:
او خودش مقام مسئول نهضت آزادی است که با بختیار مذاکره کرده است و مایل است که هرگاه ضرورت داشته باشد، مجددا آن کار را بکند. فعلاً نهضت آزادی فعالیتش را در ایجاد تفاهم با نیروهای امنیتی متمرکز کرده است. مذاکرات با این نتیجه که نهضت آزادی به تلاش های خود برای رسیدن به توافق خواهد افزود و آنهایی که باعث در هم شکستن توافق می‌شوند، شناسایی خواهد کرد و آمریکا هم خواهان عدم خشونت در مقابله با مردم خواهد شد، پایان گرفت.
۷- نظریه: حوادث ۲۴ ساعت گذشته به روشنی گرفتاری هایی برای دو طرف به بار آورده است. اما عامل تشویق کننده این است که آنها تمایل دارند که دوباره تلاش بکنند. بر اساس حرف های دکتر میناچی سیاستمدار میانه رو میانجی گر، ارتش نشان داد که خواستار ملاقات می‌باشد لیکن آنها در هفته گذشته منزوی بوده اند. انتظام از اینکه ملاقات امنیتی جلو بیفتد راضی به نظر می‌رسید. اما درگیر مشکلات ناشی از برگردانیدن جریان توافق سیاسی به خط اصلی خودش است. او روشن ساخت که در تلاش های اولیه اش با بختیار به توافق رسیده که بختیار به خمینی خوشامد گفته و استعفا دهد. خمینی موافقت کرده بود که بختیار دوباره انتخاب شود و کابینه خود را بالاخره تشکیل دهد. در توافق دوم بختیار پذیرفته است که بدون هیچ شرطی به پاریس برود که این بالاخره قابل پذیرش نشد. برنامه سناریو و مطلب بالا مطلوب به نظر می‌رسد، به جز اینکه خمینی به طور قطعی تصمیم گرفته که توافق اصلی اول را به هم بزند. (قبل از خشونت در جریانات ۲۹ ژانویه) از مذاکرات کاملاً روشن است که انتظام فکر می‌کند که همراهان پاریسی خمینی احتمالاً بعد از دریافت حقایق توافق اول را به هم زده اند. بر اساس حرف های یک روزنامه نگار که در صبح روز ۲۹ ژانویه کنفرانس مطبوعاتی داشته، نخست وزیر از طرف خمینی یک موافقت نامه ای داشته که مسئله بالا را انکار می‌کند. میناچی احساس می‌کند که توافقنامه اول احتمالاً هنوز قابل اجرا است. اگر بختیار یک مقدار از سیاست خمینی به طور علنی تعریف بکند. وضع ما برگشته به همان اوضاع ۵ روز قبل، فقط با این تفاوت که مواضع قدری سخت تر و قاطع تر شده و به مردم نیز توهین شده است.
سولیوان