گزارش مسائل مختلف منطقه ای در مورد ارتباط با شاه و شوروی

سند شماره (23)

صورت مذاکره

خیلی محرمانه

شرکت کنندگان: دکتر گنادی کازانکین، دبیر دوم سفارت روسیه - جان دی. استمپل، مقام سیاسی

زمان و مکان: 14 آوریل 1976- 25 فروردین 1355، رستوران پیتزاروما

موضوع: رابط روسی - موضوعات سیاسی مختلف

کازانکین حدود 5 روز قبل مرا به نهار دعوت کرده بود. اوامر به رستوران پیتزاروما در خیابان کریمخان زند نزدیکیهای بیمارستان شوروی که قبلاً در آنجا بود، برد. در طول بحثهایمان به نکات زیر پرداختیم:

1- قطع روابط دیپلماتیک بین ایران و کوبا

کازانکین پرسید چرا ایران روابطش را قطع کرده است؟ گفتم حتما به خاطر نارضایتی شاه از فعالیتهای کوبا در آنگولا و ظفار بوده و به طور کلی ایران می خواسته نشان بدهد که مداخله دنیای کمونیست در امور دیگران برای ایران قابل قبول نیست. نظر روسیه در این باره چه بوده است ؟ وی گفت (با اعتماد کافی) به هنگام دیدار هویدا از عربستان سعودی ایران روابط خود با کوبا را قطع نمود تا به عربستان سعودی نشان بدهد که لجبازترین ضد کمونیست خلیج فارس است. کازانکین گفت ایرانیها می خواهند نشان دهند که برای عربستان سعودی منزوی ساختن ایران از امور خلیج فارس کاری است بسیار احمقانه. او اضافه کرد می دانی، سعودیها بر سر نام خلیج عرب مشکلات زیادی را دارند ایجاد می کند. وقتی که گفتم که ایجادکنندگان اصلی مشکلات عراقیها هستند، وی گفت عراقیها نمی توانند از این مسئله نفعی ببرند، بلکه این سعودیها هستند. گفتم که عقیده اش بسیار خام است و موضوع را به همین جا خاتمه دادیم.

2- لبنان

نظریات کازانکین درباره لبنان چه بود؟ به نظر او شرایط بسیار پیچیده است و راه حل ساده ای به نظر نمی رسد وجود داشته باشد. گفتم که انتظار داشتم توضیحات بیشتری بشنوم چون روسها و سوریها دوستان بسیار نزدیکی هستند. وی گفت حتی سوریها نیز نمی دانند چه اتفاقی در حال رخ دادن است.

ص: 533

3- سفر راکفلر

کازانکین که متوجه دگمه سردستهای معاون ریاست جمهوری من شده بود (که مخصوصا آنها را آورده بودم) گفت که منظور راکفلر از سفر به جزیره کیش چه می تواند باشد؟ گفتم که یک سفر حسن نیت است و نه چیز دیگر. معاون ریاست جمهور به شاه اطمینان داد که علیرغم اختلاسهایی که در (پرداخت پول سلاحها) صورت گرفته آمریکا دوست دیرین ایران است. پس از آن کازانکین با اشاره به بعضی شایعات - در حالی که صدایش را مانند یک توطئه گر پایین آورده بود - گفت که شاه قرار بود از راکفلر تقاضای وام نماید. گفتیم که چرا ایرانیها باید نیاز به وام داشته باشند و اضافه کردم که شاید شاه درباره قیمت نفت با راکفلر گفتگو کرد باشد. کازانکین گفت شایع شده است که راکفلر از شاه خواسته است که سلاحهای ایرانی به مصر بدهد.

خندیدم و گفتم ممکن نیست چون یک چنین توافق هایی باید به تصویب کنگره آمریکا برسد و با مشاجرات زیادی که بر سر شش محموله اسلحه درگرفته فکر نمی کنم کنگره انتقال این سلاحها را تصویب نماید.

4- سلاحهای روسی به مصر

به همان روش مشابه از او سؤال کردم که چرا روسها انتقال لوازم یدکی هندی به مصر را تصویب نکردند تا بهانه ای برای قطع روابط از طرف سادات باشد. کازانکین گفت که این شاید یازدهمین یا دوازدهمین دلیل برای این کار بوده باشد. چه دلایل دیگری وجود داشت ؟ کازانکین جواب داد همه می دانند که آمریکایی ها می خواهند کاری کنند که مصریها روسها را بیرون کنند. هردو خندیدیم.

5- روابط ایران و آمریکا

در جواب سؤال وی درباره مشکلات موجود در روابط آمریکا گفتم به جز مشکلات کوچکی که بین دو کشور بسیار صمیمی وجود دارد، مشکل اصلی دیگری دیده نمی شود. او مصرانه از من جواب خواست و من گفتم تعداد آمریکاییها در ایران زیاد است و مشکلاتی را در بین ایرانیها به وجود آورده است همان نوع مشکلاتی که در رابطه با روسیه در مصر وجود داشت. با افسردگی لبخندی بر لب آورد و سعی کرد که یک بار دیگر موضوع را مطرح کند ولی من شانه خالی کردم.

6- تروریسم

کازانکین می خواست بداند که در رابطه با تروریستها آیا مشکلی برایمان پیش آمده است. گفتم در دو ماه گذشته همه چیز آرام بود ولی ما هنوز هم نگران هستیم. اینکه نظر او درباره کمک ساف به تروریستهای ایران چیست ؟ وی گفت این حقیقت ندارد گرچه تعدادی از ایرانیها در مراکزی در خارج آموزش می بینند.

کازانکین اعتراف کرد که نمی داند این مراکز در کجا هستند. او نظر من را درباره حمله به اوپک و اینکه آیا می دانم کارلوس چه کسی است جویا شد. گفتم که کارلوس یک فرد اهل ونزوئلا است که شدیدا در کنترل لیبی است. کازانکین گفت که فکر می کرده است که قدرتهای غربی از آدم ربایی کارلوس در اوپک حمایت می کرده اند تا وحدت اوپک را از هم بپاشند. با خنده گفتم اصلاً باورکردنی نیست چون هیچ چیز بهتر از این عمل نمی توانست وحدت اوپک را بیشتر کند. به نظر من تمام عملیات از حمایت لیبی برخوردار بود و با

ص: 534

زیرکی گفتم اگر سازمان کا. گ. ب. و سیا می خواهند کار مفیدی انجام دهند بهتر است علیرغم خواست کنگره این مزاحمها را از بین ببرند. کازانکین خندید و در کمال تعجب موافقت خود را اعلام نمود.

7- شخص کازانکین

در نتیجه یک عمل جراحی جهت مداوای خونریزی داخلی، نصف معده کازانکین برداشته شده بود.

عکس العمل معده اش در برابر پیتزای مخصوصی که سفارش داده بود بسیار آشکار بود. حالت بازی معده اش به خاطر فلفل و ادویه جات زیاد پیتزا حاکی از فعل و انفعالات شدید بود. وی گفت که همسرش یلینا در ویتنام تحصیل کرده و در روزهای قبل از آن در لائوس به سر می برده است. 16 سال پیش هر دوی آنها در مؤسسه امور خارجه مسکو تحصیل می کردند که منجر به ملاقات و ازدواج آنها گردید. آنها یک دختر 13 ساله دارند که در ژوئن آینده به ایران خواهد آمد و یک پسر 8 ساله و یک کودک 8 ماهه دارند.

کازانکین خیلی اصرار داشت که یک بار دیگر با هم نهار بخوریم و با هم تاریخ 28 آوریل را انتخاب کردیم. او دو بروشور حاوی سخنان برژنف و کاسیگین را به مناسبت بیست و پنجمین کنگره CPSU به من داد. ظاهرا من جایگزین اسکودرو به عنوان رابط بین سفارت شوروی و سفارت آمریکا شده ام.

جان دی. استمپل