مستشاری آمریکا در دوره مصدق

فصل دوم ما آزادی و استقلال می خواهیم. ما نمی خواهیم که وقتی سراغ لشکرمان می رویم، آمریکاییها بیایند آن را اداره کنند و یا تحت نظارت مستشاران آمریکایی باشد. یک ارتش انگل درست کنند، یک ارتشی که مال ایران را در راه او صرف کنند، و او تحت نظارت و تربیت مستشاران آمریکایی و برای آمریکاییها بخواهند کار کند.

امام خمینی (س) - 28/7/57

فصل دوم شامل 20 سند می گردد که مقطع بهمن ماه 1330 تا فروردین ماه 1333 را در بر می گیرد. این فصل عمدتاً مربوط به موضع دولت دکتر مصدق در مورد مستشاری نظامی آمریکا در ایران است. در سال 1330 که مصدق به نخست وزیری رسید، در موعد مقرر با تمدید قراردادهای مربوط به مستشاری نظامی آمری-کا در ایران، مواف-قت ننمود.

در سال 1951 دولت آمریکا «برنامه امنیت مشترک» (MSP) را اعلام کرد. این برنامه برای حمایت از هم پیمانان غرب در سراسر جهان، در مقابل تهدیدات شرق بود. برنامه فوق حاوی اعطاء کمکهای نظامی به صورت بلاعوض بود. در مقابل، کشورهایی که خواستار این کمکهای نظامی بودند باید تا تاریخ 8 ژانویه 1952 موافقت خود را با بخش (511 - الف) از این برنامه اعلام می نمودند.

مصدق، نخست وزیر وقت ایران، طی نامه ای به تاریخ 4 ژانویه 1952 این برنامه را نپذیرفت و عدم تمایل خود به «نقض بی طرفی» ایران را اعلام نمود. در پی آن آمریکا در اوائل سال 1952 تحویل تسلیحات به ایران را متوقف نموده و آموزش نظامی افسران ایرانی را قطع کرد. در نتیجه مسئله خروج هیئتهای مستشاری آمریکا به طور جدی مطرح شد. در ماه مارس 1952 بین دکتر مصدق و نمایندگان دولت آمریکا مذاکراتی انجام شد که در رابطه با تمدید قرارداد به نتیجه ای نرسید. اما دولت مصدق پذیرفت که هیئتهای نظامی آمریکا موقتاً بدون تجدید رسمی قراردادها، در ایران باقی بمانند و به کار خود ادامه دهند و نیز از همان حقوق و مزایای سابق برخوردار باشند. یک ماه بعد یعنی در آوریل 1952، دولت مصدق با نوشتن نامه ای به سفیر آمریکا در تهران، تعهداتی را می پذیرد. متعاقب این نامه اعطای کمک نظامی آمریکا از سرگرفته شد وزارت خارجه آمریکا نامه مصدق را به عنوان قبول بخشی از شرایط «برنامه امنیت مشترک» تلقی نمود.

ص: 543