عقیده مأمور سیاسی شوروی در رابطه با ایران و افغانستان

سند شماره (65)

تاریخ: 10 اوت 79 - 19 مرداد 58

خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در مسکو

به: وزیر امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: عقیده مأمور سیاسی شوروی در رابطه با ایران و افغانستان

1- (تمام متن خیلی محرمانه است)

2- خلاصه: در هشتم اوت یکی از مقامات کمیته دولتی روابط اقتصادی بین المللی شوروی در جلسه ای با حضور مقامات سفارت اظهار داشت که همکاریهای اقتصادی ایران و شوروی از زمان تغییر رژیم حکومتی در تهران کاهش یافته است. در رابطه با انتقال گاز ایران به شوروی وی گفت که اکنون شوروی دیگر فکر نمی کند که انتقال گاز مربوطه از طریق خط لوله IGAT-I به میزان قبلی برسد. وی اظهار داشت که هنوز نتوانسته اند نظر نهایی ایرانیها را در رابطه با خط لوله IGAT-IIبدانند. پیرامون روابط اقتصادی شوروی با افغانستان با خوش بینی صحبت کرده گفت که درباره حاد بودن اوضاع داخلی این کشور اغراق زیادی شده است و کار پیرامون پروژه های همیاری مهم به هیچ وجه متوقف نشده است. پایان خلاصه 3- مقامات سفارت در هشتم اوت با نامیک یاکوبف رئیس دپارتمان کمکهای اقتصادی دپارتمان کشورهای غربی و خاورمیانه که برنامه های کمک اقتصادی و نظامی خارجی شوروی را اداره می کند تماس گرفتند. در این جلسه پل یاکون مقام دفتر مربوط به آمریکا و آفونین از قسمت اروپای غربی حضور داشتند. آنچه در ذیل می آید نکات مهمی از این بحث است که اصولاً بر روابط اقتصادی بین شوروی و ایران و افغانستان استوار است.

4- یاکوبف اظهار داشت که درست است که «وقایع اخیر ایران» سبب کاهش روابط اقتصادی شوروی با این کشور شده است، ولی باعث نشده است که شوروی تکالیف خود را در قبال ایران انجام ندهد. چون رژیم جدید تهران هنوز در حال شناخت اولویت در زمینه پیشرفت است که البته این تصمیماتی درونی هستند و شوروی به آنها احترام می گذارد. در حال حاضر ایران به این کمیته پیشنهاد پروژه همکاری را نداده است (یاکوبف خاطر نشان ساخت که بازدید یک عده از نمایندگان متخصص در امور فلزات در ماه ژوئیه فقط در رابطه با جنبه های فنی کارخانه های ذوب آهن اصفهان صورت گرفته است)، در تهران با

ص: 663

شاچکف ریاست این هیئت نمایندگی تنها در مورد تکمیل پروژه ها بحث شده بود. ولی نکات موجود حاکی از آن است که ایرانیها مایل به همکاری در زمینه انرژی الکتریکی و حمل و نقل می باشند (.... مدرن سازی و تولید ماشین سواری). یاکوبف در ادامه خاطر نشان ساخت که برخلاف کمکهایی که از طرف غرب می شود کمکهایی که از طرف شوروی می شود و بیشتر بر ایجاد اهداف صنعتی مورد نیاز متمرکز است و برای ایرانیها حتما خالی از منافع نخواهد بود.

5- زمانی که در مورد آینده حمل گاز ایران به آمریکا از وی سؤال شد (0- (9؟7،- 8 - 5 - 5 - 8، 8 - 5/443، 5891 -/94)(1) ایران تولید نفت خام خود را بین 5/3 تا 4 میلیون بشکه در روز کاهش می دهد، که حمل (5 -87 - 497 - 5 - 53 - 8 - 0 - 91) را به ناچار پایین خواهد آورد. این موضوع مستقیما در رابطه با تصمیم گیریهای داخلی ایران است که خالی از تبعیض نیز نخواهد بود. وی درباره مذاکرات پیرامون قیمتها اظهار نظر ننمود. در رابطه با IGAT وی گفت که دولت ایران هنوز پیرامون احداث خط لوله IGAT-IIتصمیم نهایی را نگرفته است. وی تأثیر عدم احداث خط لوله IGAT-IIرا بر شوروی کم اهمیت تلقی کرد گفت که قرار داد حمل گاز سه جانبه باعث شده است که قسمت اعظم گاز ایران به کشورهای اروپای غربی صادر شود، در حالی که فقط «عایدات بسیار جزئی» نصیب شوروی می گردد. ولی اعتراف نمود که نتیجه لغو قرارداد احداث این خط لوله این خواهد بود که شوروی نتواند به تعهدات صادراتی خود به غرب و نیز به تعهدات درونی خود در رابطه با گاز عمل نماید.

6- یاکوبف درباره افغانستان موضع شدیدتری اتخاذ کرده گفت بر خلاف بیانات ناظران غربی رژیم افغانستان از ثبات بیشتری برخوردار است، ولی آنچه مسلم است اوضاع داخلی حاضر به هیچ وجه بر رخدادهای همکاری اقتصادی بین شوروی و افغانستان تأثیر نمی گذارد. ایجاد یک مجتمع بر رودخانه KDCHKA (که بنا به گزارشات اخیر مطبوعاتی دربرگیرنده ساختمان یک سد، یک مخزن نفتی، یک کارخانه سیمان سازی، یک پارک موتوری و دیگر پروژه ها می باشد) و بهره برداری از یک مخزن نفتی که اخیرا در شمال افغانستان کشف شده (که یاکوبف آن را نه چندان بد» توصیف کرده است) و تأسیس نیروگاهها قسمت اعظم تلاش را به خود معطوف ساخته است. اعتبارات «مورد لزوم» برای این پروژه ها حتما تأمین خواهد گردید.

درباره چند قرارداد اقتصادی دوجانبه ای که در MRRمنعقد شده بود از وی سؤال شد. یاکوبف در جواب گفت درباره ارزش و ترکیب مناسبات تجاری دوجانبه هنوز اطلاعی در دست نیست، ولی در رابطه با برنامه پنج ساله جدید افغانستان این مناسبات هماهنگی خواهند یافت. کالاهایی که برای تحویل در این قراردادها آمده عبارتند از قند، غله، محصولات نفتی، و دیگر مواد خام صنعتی. در رابطه با غله وی گفت که روسها موافقت کرده اند حدود یکصد هزار تن غله به افغانستان ارسال دارند، ولی درباره رقم دقیق این محموله اطلاعی در دست ندارد چون تصمیم نهایی به وسیله وزارت بازرگانی خارجی اتخاذ می گردد. وی اضافه کرد نیاز افغانستان به گندم چندان مشخص نیست چون «امسال آنها محصول خوبی را» برداشت می کنند.

7- یاکوبف گفت که واقعیت دارد که شوروی پرداخت وامهای اقتصادی خود به این کشور را ده سال به تعویق انداخته است، ولی وی گفت که این کار برای افغانستان منافع بسیار ناچیزی به همراه خواهد داشت،

ص: 664

چون افغانها در گذشته ادعا می کردند که شوروی از آنها هیچ گاه برای پرداخت دیون خود ارز دریافت کرده است. بنابراین تعویق و یا تمدید مدت بدهی به این معنی است که شوروی صادرات افغانستان به این کشور را نیز کاهش خواهد داد.

(اظهار نظر: در صورتی که این موضوع صحت داشته باشد افغانها باید بازاری برای فروش صادراتی که قبلاً قرار بود به شوروی بفرستند پیدا کنند).

گاریسون