درخواست ترکیه برای تمدید مهلت بازپرداخت نفتی

سند شماره (5)

تاریخ: 15 اسفند ماه 1356 - 6 مارس 1978

طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در آنکارا

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - فوری

رونوشت: سفارت آمریکا در تهران

موضوع: ترکیه خواستار تمدید مهلت بازپرداخت نفتی خود شده است

خلاصه: دبیر کل وزارت امور خارجه ترکیه در بخش امور اقتصادی دوجانبه، بهیک هزار، به مشاور اقتصادی گفت که ترکیه از شوروی و ایران خواسته است که مهلت بازپرداختهای نفتی این کشور را تمدید

ص: 109

نمایند، و همچنین از لیبی خواستار خرید نفت بیشتر شده است. هزار معتقد است که شوروی نفت خود را به طور نسیه در اختیار ترکیه قرار خواهد داد، ولی ایران این کار را نخواهد کرد. لیبی قادر نیست نفت بیشتری به ترکیه بدهد، ولی اظهار داشته است که مایل است پیرامون مسائل اقتصادی دیگر از جمله تمدید مهلت بازپرداخت نفتی به مذاکره بنشیند. گرچه توافق با عراق در زمینه بازپرداختهای نفتی به نتیجه نرسیده است، منابع جدید حاضر نیستند به جای عراق به این کشور نفت ارسال دارند، ولی خواهند توانست مصرف روزافزون را تأمین نمایند. در تلاشی برای تمدید مهلت بازپرداخت، ترکها سعی دارند در مدیریت قروض خود انعطاف پذیری خاصی را پدید آورند. سفارت پیشنهاد می کند که شاید بهتر باشد دولت آمریکا با استفاده از نفوذ خود در ایران، از این کشور بخواهد که مهلت بازپرداخت نفتی ترکیه را تمدید نماید. (پایان خلاصه)

1- در تاریخ 10 اسفندماه مشاور اقتصادی با بهیک هزار دبیر کل امور اقتصادی دوجانبه وزارت امور خارجه ترکیه ملاقات نمود تا پیرامون جنبه های اقتصادی سفر جلود نخست وزیر لیبی به آنکارا گفتگو نماید. هزار اطلاعات تلگرام مرجع را تأیید نمود. پس از آن بحث پیرامون واردات نفتی ترکیه متمرکز گردید. هزار گفت که ترکیه در نظر دارد از شوروی و ایران نفت خریداری نماید و نفت دریافتی خود از لیبی را افزایش دهد و در عین حال خواستار تمدید مهلت بازپرداخت نفتی خود در رابطه با این سه کشور و عراق است.

2- برای محو کمبودهای مزمن خود، از مدتها پیش ترکیه میل داشته است که از شوروی نفت خریداری نماید؛ چون از نظر جغرافیایی یک منبع مناسب است. در مذاکرات تجاری اوت و دسامبر گذشته ترکیه از شوروی خواست که به این کشور نفت بفروشد، لیکن شوروی تقاضای آن را رد کرده بود. ولی بنا به گفته هزار، شوروی در ماه اوت اعلام کرده بود که در سال 1980 قادر خواهد بود به ترکیه نفت بفروشد.

هزار گزارشی را که در نشریه 10 اسفند ماه روزنامه طرفدار دولت به نام ملیت، مبنی بر ورود هیئت تجاری شوروی به آنکارا در اواسط مارس برای فروش نفت نسیه توسط شوروی به ترکیه چاپ شده بود تأیید کرد. وی گفت دولت ترکیه مایل است که این معامله بر اساس تهاتری صورت گیرد. وقتی گفتیم که شوروی خود با کمبود نفت رو به روست، هزار به مقاله ای در نیوزویک در رد این ادعا اشاره کرد، لیکن اعتراف نمود که طبق اظهار جلود، شوروی سالانه 6 میلیون تن نفت از لیبی خریداری می کند.

3- هزار به ما گفت که دولت ترکیه میل دارد سالی یک میلیون تن نفت از ایران خریداری کند. وی گفت با ایرانیها در این زمینه تماس حاصل شده، لیکن به نظر وی این مذاکرات نیز به خاطر شرایط باز پرداخت مانند گذشته شکست خواهد خورد؛ چون دولت ترکیه میل دارد به صورت نسیه از ایران خرید نماید. شاه همیشه خواستار بازپرداخت به صورت نقد بوده است.

4- هزار در مذاکرات اخیر بین جلود و نخست وزیر اجویت (تلگرام مرجع) حضور داشت. وی گفت ترکیه از جلود خواسته است که علاوه بر 3 میلیون تن نفتی که سالانه به ترکیه می فروشد، سالانه 6 تا 7 میلیون تن نفت اضافی نیز در اختیار این کشور قرار دهد. ترکیه امیدوار بود که حداقل 3 میلیون تن نفت اضافی از طریق لیبی به دست آورد، لیکن جلود به آنها گفته بود که به خاطر تعهدات دیگر لیبی این کار عملی نخواهد بود. ولی جلود توافق کرد که پیرامون تمدید مهلت بازپرداخت نفتی ترکیه، صدور اعتبار دراز مدت برای ترکیه و خرید موارد کشاورزی ترکیه حتی بیش از نیاز لیبی را مورد بحث قرار دهد. هزار

ص: 110

گفت امکان دارد که لیبی از گندم ترکیه به عنوان «کمک خارجی» استفاده کند. طبق اظهارات هزار، اجویت از وزارت امور خارجه ترکیه خواهد خواست که در اواخر ماه جاری در این مذاکرات که در سطوح فنی بین ترکیه و لیبی انجام خواهد گرفت به توافق دست یابد. باطرح این سؤال که آیا ممکن است این توافقها طبق بیانیه جلود در هنگام بازدید اجویت از لیبی امضاء شود یا خیر، هزار گفت وی انتظار دارد که این کار قبل از آن انجام گیرد.

5- هزار اعتراف کرد که در زمینه تهدید مهلت بازپرداخت ترکیه و عراق به توافق نرسیده اند و میزان این بازپرداختها حدوداً معادل 300 میلیون دلار می باشد. معذالک وی گفت که دولت ترکیه در نظر ندارد از منابع جدید به جای عراق نفت خریداری نماید: ولی وجود منابع جدید برای تأمین نفت وارداتی 17 میلیون تنی سال 1978 ضروری است؛ در حالی که میزان واردات نفتی ترکیه در سال 1977 معادل 15 میلیون تن بود.

6- اظهار نظر: دولت اجویت در تلاش برای تمدید مهلت بازپرداخت خود می باشد تا بتواند در مشکلات مربوط به قروض خود نوعی انعطاف پذیری را پدید آورد. قروض کوتاه مدت ترکیه که باید در سال 1978 بازپرداخت گردد، حدود 3-2 میلیارد دلار می باشد. متأسفانه هزینه تأمین تمدید مهلت بازپرداخت نفتی، افزایش وابستگی این کشور به نفت شوروی و دیگر اقمار آن می باشد، که برای هم پیمانان غربی ترکیه موجبات نگرانی بسیاری را فراهم آورده است. توافق بین شوروی و ترکیه در مورد خرید نفت به چند دلیل تحقق نخواهد یافت. ما می دانیم که شوروی در رابطه با تعهدات صادراتی خود با کمبود نفت روبه روست؛ و میدانیم که ترکیه از کشیده شدن به زیر سلطه همسایه شمالی خود می ترسد. ولی معلوم نیست که شورویها تا چه حد حاضرند منابع نادر نفتی را فدای امتیازات سیاسی در ترکیه بنمایند.

7- اقدام مقتضی: دولت آمریکا ممکن است با استفاده از نفوذ خود در ایران بخواهد که این کشور علاوه بر ارسال نفت بیشتر مهلت بازپرداختهای نفتی ترکیه را نیز تمدید نماید. این امر سبب از بین رفتن و یا محدود شدن نفوذ شوروی در ترکیه و تخفیف بحران مالی در ترکیه خواهد شد.

8- پیام بالا قبل از دریافت مرجع ب تهیه شده بود. سفارت میل دارد امکان ارسال نفت توسط ایران به ترکیه بر اساس تمدید مهلت بازپرداخت در رابطه با گفتگو مشاور نیمتس و مشاور سیاسی ایران، اردلان و تقاضای وزارتخانه پیرامون اظهارنظر در رابطه با پاراگراف 9 مرجع ب مطرح نماید. اسپیرز