حضور شوروی و سازمان جاسوسی آن کشور در ایران

سند شماره (22)

تاریخ: 2 ژوئن 1974- 12 خرداد 1353

سری

از: الف. ی . کالاهان

یادداشت به: سفیر

موضوع: انتقال گزارشات

نوشتار حاضر رونوشتی از گزارشات پیرامون حضور شوروی و سازمان جاسوسی آن کشور در ایران است که به شاه، ساواک، رکن 2 و پلیس ملی ارائه داشته ایم. نکته بسیار جالب این است که در 29 ماه مه هنگامی که من با ژنرال نصیری از ساواک ملاقات کردم تا نسخه مربوط به او را به او بدهم متوجه شدم که شاه یک رونوشت از گزارشی را که در همین زمینه در 28 ماه مه به او داده بودم در اختیار ایشان گذاشته است.

یک رونوشت از این گزارش را نیز برای هاوک میلز می فرستم.

ضمیمه:

1- گزارش یا اعلامیه توجه: آقای میلز ملاحظه فرمایند.سری

حضور سازمان جاسوسی روسیه در ایران

الف: حضور کلی

1- اطلاعاتی که تا ماه مه 1974 به دست ما رسیده حاکی از آن است که حدود 5000 شهروند روسی در ایران اقامت دارند. این رقم در برگیرنده اقوام و بسیاری از متخصصین اعزامی در کوتاه مدت (یکسال یا کمتر) می باشد. در این گروه 67 نفر به عنوان مأموران اطلاعاتی (جاسوسی - مترجم) شناسایی شده اند.

2- مهمترین مراکز محل تجمع روسها را می توان تهران و اصفهان نام برد که این رقم به 1000 نفر به (همراه خانواده هایشان) در هر شهر می رسد. اکثر روسهایی که در اصفهان به سر می برند به نحوی در ارتباط با کارخانه ذوب آهن آریامهر می باشند.

3- تأسیسات تجاری و نمایندگی دائمی دیپلماتیک شوروی و دیگر تأسیسات این کشور در تهران عبارت است: سفارت (که در برگیرنده دفتر نیمه مستقل کنسول اقتصادی نیز می باشد). نمایندگان تجاری، بیمارستان شوروی، دفتر هواپیمائی اروفلوت، دفتر خبرگزاری تاس، شرکت بیمه شوروی، بانک ایران و روس و شرکت حمل و نقل ایران و شوروی.

علاوه بر اینها، در رشت و اصفهان کنسولگریهای روسی نیز وجود دارد و دفاتر بسیار محدودی در تبریز، مشهد، بندر پهلوی و جلفا نیز ایجاد شده است. روی هم رفته در کل این نمایندگیهای دائمی 300 کارمند شوروی به کار مشغول هستند.

ص: 531

4- دفتر مشاور اقتصادی شوروی در تهران از کمیته دولتی روابط اقتصادی خارجی (GKES) در مسکو تبعیت می نماید. این دفتر بر همه کمکهای اقتصادی و نظامی روسیه در ایران نظارت می نماید. به سرپرستی این دفتر حدود 100 نفر از افسران روسی در قرارگاههای واقع در تهران در ارتباط با مؤسسه ملی آهن ایران و سازمان ملی گاز ایران و دیگر سازمانهای مربوطه عمل می نمایند، اینها کارهای متخصصین روسی در سرتاسر این کشور را زیر نظر دارند.

5- 67 افسر متخصص امور نظامی روسی معمولاً در حومه و یا منطقه تهران به کار گرفته شده اند.

6- در خارج از تهران، متخصصین روسی مختلفی در رابطه با شرکت شیلات شمال در بندر پهلوی، کارخانه ماشین سازی اراک، در چند معدن زغال سنگ از امتداد خطوط گاز ایران، در کارخانه ذوب آهن آریامهر و پروژه های ساختمان آریاشهر به کار مشغول هستند. عده ای دیگر نیز در زمینه تجسسی معادن، در پرورش خاویار، در ایجاد سردخانه ها و سیلوهای گندم و دیگر پروژه های مربوطه کار می کنند.

ب: اعضای اطلاعاتی (جاسوسی - م) روسیه

7- بنابه گزارشات اطلاعاتی رسیده 67 تن از افراد روسی که در ایران به کار مشغول هستند احتمالاً و یا مطمئنا از افسران اطلاعاتی (جاسوسی - م) کا. گ . ب و یا جی . آر . یو. (G.R.U) می باشند. به منظور رعایت امور امنیتی این افسران در کلیه مؤسسات روسی در ایران پراکنده شده اند.

مؤسسه تعداد عناصر اطلاعاتی شناخته شده سفارت:

ریاست 27 نفر کنسولگری در تهران 4 نفر دفتر وابسته نظامی 8 نفر دفتر مشاور اقتصادی (کمیته روابط اقتصادی خارجی و SMAP) 5 نفر کنسولگری اصفهان 3 نفر کنسولگری رشت 2 نفر نمایندگی خبرگزاری تاس 1 نفر دفتر هواپیمایی روسی اروفلوت 1 نفر شرکت بیمه شوروی (تهران، تبریز، مشهد)1 نفر بانک ایران و روس 1 نفر نمایندگی تجاری روسیه 11 نفر بیمارستان شوروی 3 نفر جمع 67نفر 8- با این حال نباید رقم 67 را به عنوان تعداد قطعی عناصر جاسوسی شوروی در ایران قبول داشت. بنا به اطلاعات ما بسیاری از عناصر اطلاعاتی روسی که به ایران مأمور شده اند بنا به دلایل بسیار در آنها

ص: 532

درگیر عملیاتی فنی چون ایجاد اختلالات رادیویی در داخل روسیه بوده، بعضی دیگر مأمورین امنیتی هستند که مواظب دیگر اتباع روسی هستند. عده ای دیگر نیز عبارتند از عناصر بسیار جوانی که اولین سفر آشنائی با کار خود را در ایران می گذرانند که البته این کشور توسط شوروی همیشه برای شروع کار مأموران اطلاعاتی خود مورد استفاده قرار می گرفته است.

9- بسیار جالب است بدانید که تعداد مقامات روسی در کنسولگری اصفهان 16 نفر می باشد که از این عده 3 تن به عنوان عناصر جاسوسی شناسایی شده اند که باید به جمع و جور کردن امور مربوط به حدود 1000 فرد روسی مشغول به کار در آنجا بپردازند.