جلسه گواننادی کازانکین - سفارت شوروی، تهران جان دی. استمپل - سفارت امریکا، تهران

حقوق بشر

استمپل بلافاصله دست به حمله نیمه محتاطانه ای درباره سیاست شوروی نسبت به ناراضیان زد. چرا اتحاد شوروی تا این اندازه از روی تعمد موجبات تحریک را فراهم می کند؟ آیا کازانکین درک می کند که محاکمات اخیر شوروی تا چه اندازه پوچ و بی معنی بوده و نتایج معکوسی داشته است؟ کازانکین کوشید

ص: 598

که با یک پاسخ به اندازه کافی محکم سیاسی حمله استمپل را خنثی کند و بگوید که این طرز رفتار شوروی است و آنگاه به سرعت موضوع را به اظهارات اندرویانگ (سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد - م) درباره زندانیان سیاسی در ایالات متحده کشاند. پس از مقدار قابل ملاحظه ای بحث ضد و نقیض صحبت درباره حقوق بشر تقریبا محو شد. کازانکین در ایجاد ارتباط بین اظهارنظرهای اندرویانگ و انتقاد آمریکاییان از فعالیتهای مخالفان در شوروی مهارت فوق العاده ای از خود نشان داد.

افغانستان

کازانکین که در اواخر سالهای دهه 1960 در افغانستان خدمت کرده بود گفت شورویها یک روش صبر و انتظار نسبت به رژیم جدید (افغانستان) در پیش گفته اند، هنگامی که استمپل با لحن خشکی پرسید که آیا مأمور کردن مستشاران شوروی در وزارتخانه ها حتی تا سطح نظافتچیهای توالتها یک روش صبر و انتظار است. کازانکین گفت اینها همه کارشناسان فنی هستند و مستشار نیستند. استمپل در مقابل استدلال او قیام کرد و از او خواست تا درباره حدود 24 موافقتنامه اقتصادی که شورویها با حکومت جدید افغانستان امضاء کرده اظهارنظر کند. کازانکین گفت شورویها به افغانستان کمک می کنند زیرا آنها احساس می کنند که این حکومت بیش از حکومتهای قبلی برای مردم افغانستان کار می کند. او گفت مناسبات شوروی با دو رژیم قبلی افغانستان نیز عالی و خوب بوده است.

استمپل خاطرنشان ساخت که در بیشتر محافل درباره فعالیت شورویها در افغانستان مقدار زیادی سوءظن وجود دارد. کازانکین درباره کسب نظر ایران نسبت به این موضوع پافشاری کرد. استمپل تنها این نکته را گفت که ایرانیان ظنین هستند. کازانکین برنامه حکومت جدید افغانستان را به عنوان یک برنامه خوب (بورژوازی دمکراتیک) توصیف کرد و در مقابل حملات استمپل درباره نفوذ کمونیستی در افغانستان با ناراحتیهای جزئی مقاومت کرد.

سیاست داخلی ایران

در چندین مرحله کازانکین جویای نظریات استمپل درباره صحنه سیاست داخلی ایران شد. استمپل با پیش کشیدن این عذر که اخیرا از مرخصی بازگشته است، تنها این موضوع را گفت که سیستم سیاسی در ایران بازتر می شود. کازانکین اظهارنظر او را به عنوان یک استدلال مسخره تلقی کرد و گفت، «اگر تا سال دیگر شاه در میان باشد در همه چیز از سوی دولت تقلب خواهد شد.» استمپل کلمه «اگر» را مورد استناد قرار داده و پرسید کازانکین خبرهایی دارد که طور دیگری تعبیر شود، او گفت آیا شورویها نقشه ای درباره ایران طرح کرده اند؟ کازانکین گلوی خود را پاک کرده و این شایعه را به استمپل گوش زد کرد که شاه از قرار معلوم دچار سرطان یا یک بیماری دیگر خونی است (این شایعه در بسیاری از محافل رخنه کرده و ممکن است از شوروی الهام گرفته شده باشد).

کازانکین گفت که او شنیده است که ایلات متحده می کوشد تا دکتر علی امینی را بار دیگر به نخست وزیری برساند. استمپل این موضوع را با یک خرخر استهزائی تکذیب کرد و گفت که ایالت متحده خوشوقت است از اینکه سیستم سیاسی ایران بازتر می شود، ولی ایالات متحده کاندیدایی که ترجیح دهد، ندارد.

ص: 599

دیدارکنندگان

استمپل و کازانکین درباره دیدارکنندگانی از کشورهای خود از ایران به بحث پرداختند و این امر بین آنها به صورت مراسم عادی درآمده بود. کازانکین خاطرنشان ساخت که رئیس اتاق بازرگانی شوروی در اواسط ماه ژوئیه به ایران آمده و ایران و اتحاد جماهیر شوروی موافقت کرده اند یک اتاق بازرگانی مشترک شوروی و ایران افتتاح کنند. کازانکین ظاهرا درباره دیدار نیوسام معاون وزارت خارجه آمریکا چندان علاقه ای نداشت و همچنین درباره اقامت کوتاه مدت یوجین روستوف در ایران. (اظهار نظر: شاید دستگاه اطلاعاتی شوروی درباره حوادث اخیر چندان وارد نبوده است و از سوی دیگر شاید آنها احساس می کنند که هرچه را درباره این دیدار لازم دارند، می دانند. بی علاقگی کازانکین نسبت به این دو دیدار غیرعادی بود).

یادداشت بیوگرافیک

کازانکین قرار است روز دوم اوت برای گذراندن مرخصی به روسیه برود. او خانواده استمپل را برای یک ضیافت نهار و شنا در تاریخ 27 ژوئیه دعوت کرد. (اظهار نظر: مأمور گزارشگر خاطرنشان می سازد که این یک اقدام غیرعادی است زیرا کمتر مأمور آمریکایی تاکنون به زرگنده که محوطه تابستانی شورویها است دعوت شده است)، کازانکین همچنین برای دیدن مقالات روز نشریه های آمریکایی مانند... (سیاست خارجی) که درباره ایران و خاورمیانه بحث کرده است اظهار علاقه کرد، استمپل قول داد که چند شماره از این نشریه را فراهم کند.