تنشها و تنازعات سیاسی در جنبش اسلامی ایران

2- خلاصه: افزایش شکاف و انشقاق بین رهبران مذهبی. برخی رهبران مذهبی محافظه کار از جمله شریعتمداری، نجفی مرعشی [مرعشی نجفی] و حتی برخی چهره های تندرو از جمله طالقانی، رویکردهای خمینی و اطرافیانش را به باد انتقاد گرفته اند. نقطه عطف این انتقادات را می توان در شکل و ترکیب قانون اساسی جدید جستجو کرد. گزارش های موجود حاکی از این است که شهر قم غرق در تنش است. پایان خلاصه گزارش.

3- در جریان روزهای اخیر وقایعی روی داده است که حاکی از بروز نوعی انشقاق و اختلاف بین رهبران مذهبی ایران است؛ این اختلاف و انشقاق زمانی به اوج خود رسید که خمینی تصمیم گرفت به منظور در تسریع فرایند تنظیم و تصویب قانون اساسی جدید یک مجمع گسترده قانون گذار را به یک مجلس کوچک و محدود تقلیل دهد. اولین فردی که سر به اعتراض برآورد، آیت الله شریعتمداری بود که حزب متبوع وی با نام حزب جمهوری اسلامی خلق، در تاریخ 29 می بیانیه ای صادر و اعلام کرد که قائل به تشکیل یک مجلس قانون گذار تمام عیار است و صراحتاً ایده تشکیل یک تشکل کوچک تر را مورد حمله قرار داد. گزارشات واصله گویای این است که آیت الله شریعتمداری، آیت الله نجفی و آیت الله مرعشی [مرعشی نجفی] در نماز جمعه مورخ 1 ژوئن حضور نیافته اند. این اختلافات به مثابه نوعی سردرگمی در چرخه سیاسی اسلامی و نوعی تقابل و رویارویی رهبران مذهبی تلقی می گردد.

4- آیت الله طالقانی در روز 1 ژوئن در سخنانی از روحانیت خواست که به مساجد بازگشته و خود را از عرصه های سیاسی جدا نمایند. وی در اثنای این سخنان تلاش برای طرح نام وی به عنوان نامزد ریاست جمهوری ایران، تحت قانون اساسی جدید، را تکذیب کرد. یکی از ناظرین بر این باور است که تلاش برای طرح نام طالقانی به عنوان نامزد ریاست جمهوری به نوعی با هدف تحریک وی به ارائه واکنش بوده است؛ چرا که هرگونه پاسخ مثبت طالقانی، برای خمینی سخت و نامطلوب خواهد بود. به رغم این که دلیل طرح نام طالقانی به عنوان نامزد ریاست جمهوری، دلایل و علل ملی مطرح شده است اما نباید این نکته را نادیده گرفت که طالقانی همواره به عنوان فردی شناخته می شود که با تصمیمات و اقدامات خمینی سر ناسازگاری دارد و به قول معروف، چوب لای چرخ تصمیمات خمینی می گذارد.

5- دکتر مفتح، که گفته می شود یکی از اعضای شورای انقلاب اسلامی است، در روز 30 می خاطرنشان کرد که قانون اساسی جدید ظرف 10 روز آتی منتشر خواهد شد. از سویی دیگر، آیت الله خاقانی (رهبر اعراب خوزستان) در روزهای سی ام می و اول ژوئن خمینی را در خصوص حقوق مطرح شده اقلیت ها در قانون اساسی جدید مورد انتقادات تند و گزنده قرار داد.

6- جبهه ملی دموکراتیک ایران در تاریخ 2 ژوئن نامه ای سرگشاده به خمینی نوشت و در آن صراحتاً نحوه رهبری، اطرافیان و گرایشات دیکتاتورمآبانه وی را مورد انتقاد قرار داد. (متن این نامه در گزارش مورخ 2 ژوئن ارسال خواهد شد.) در این نامه با لحنی تلویحی تهدید شده است که تلاش خمینی مبنی بر اعمال دیدگاه های خود در خصوص قانون اساسی جدید

ص: 439

کشور، با واکنش خشونت آمیز و سخت این جبهه مواجه خواهد شد.

7- یکی از روزنامه نگاران ارشد مقیم ایران که سابقه 20 ساله فعالیت مطبوعاتی دارد (و از حمایت سفارت نیز بهره مند است)، به نقل از یکی از منابع خودش تأکید کرد که تنش ها و تقابلات در شهر قم رو به افزایش است و جو حاکم بر شهر را تسخیر کرده است؛ در همین راستا، آیت الله شریعتمداری افرادی را مأمور محافظت از خویش کرده است؛ این افراد در اطراف منزل وی مشغول نگهبانی و حراست هستند. منبع خاطرنشان می کند که سرنوشت نظام سیاسی آینده ایران در ماحصل تقابلات و رویارویی های رهبران مذهبی نهفته است. البته به اعتقاد منبع، در بحبوحه این اختلافات باز هم عرصه برای فعالیت چپگرایان فراهم نخواهد شد چرا که مادامی که رهبران مذهبی ایران، نیروهای مسلح را در کنترل و سیطره خود دارند، مجال فعالیت چپگرایان مهیا نخواهد شد. به نظر منبع، اولین رهبر مذهبی که قادر خواهد بود در این معادله، نقش سکولاریست ها را به دوش بکشد، احتمالاً شریعتمداری خواهد بود؛ چرا که وی حتی می تواند برای این منظور به اندازه کافی سلاح جمع آوری نماید. « قدر مسلم، آینده سیاسی ایران به زودی و در شهر قم رقم خواهد خورد.»

ناس