شروط بازاریان مذهبی برای شاه و به جهت آرام کردن کشور

موضوع : نقطه نظرهای بازاریان در رابطه با اوضاع ایران

خلاصه : سه تن از بازاریان سرشناس که با شرایط به طور منطقی برخورد دارند٬ اظهار کرده اند که چنانچه شاه درباره موارد سه گانه زیر اقدام کند٬ آنها حاضرند خمینی را برای حل بحران کنونی تحت فشار قرار دهند:

الف: کلیه زندانیان سیاسی را بلافاصله آزاد کند.
ب: دست کم ده تن از خیانتکاران بزرگ ده سال گذشته را مجازات کند.
ج: برای تشکیل دولت ائتلافی اقداماتی صورت گیرد. آنها پیشنهاد می کنند که هیئتی از نمایندگان بازار٬ دانشگاه ها و سایر گروه های ذینفع به مشورت با دولت به منظور آرام نمودن تظاهرات خیابانی به پردازند. این گفتگوها پیش از تشکیل حکومت نظامی انجام شد٬ ولی هم چنان می توان در آینده به آنها امیدوار بود. (پایان خلاصه).

1ـ شب پنجم نوامبر آقای کوهن معاون وزارت خارجه آمریکا٬ آقای کلمان از اداره امور خاور نزدیک ـ ایران٬ مشاور سیاسی آقای لامبراکیس و مسئول سیاسی سفارت آقای استمپل در منزل شخصی یکی از رابطین با سه تن از سران بازار ملاقات کردند. بازاری ها عبارت بودند از آقای حاج کریم حسینی از نزدیکان آیت الله شریعتمداری و آیت الله خوانساری٬ حاج محمدتقی اتفاه (ETTEFAH) از هواداران نزدیک آیت الله خمینی و بالخره حاج علی آقا اشتری. بازاریان با هیجان از گناهان شاه در طول 5 تا 6 سال گذشته و جنایت های اطرافیان او نظیر نصیری رئیس ساواک داد سخن دادند. از هر خانواده ای لاقل یک نفر یا کشته شده و یا به زندان افتاده است.

2ـ آنها مشروحا موارد زندانیان سیاسی را برشمردند از جمله از فرهاد منوکده و برادرش یاد کردند که به خاطر در اختیار داشتن کتاب های مذهبی آیت الله خمینی بازداشت شده اند و چهار سال است که در زندان قصر به سر می برند. به مادر پیرش قول داده بودند که در روز تولد شاه آزادشان خواهند کرد٬ ولی هنگامی که مادرشان به زندان رفت٬ از این کار امتناع کردند. در حدود 3 تا 4 هزار زندانی سیاسی دیگر نیز همچنان دربند هستند. فقط بعضی از افراد شناخته شده را آزاد کرده اند. مأمورین زندان با ملاقات کنندگان بسیار بدرفتاری می کنند.

3ـ در گذشته (در سال های 50 و 60)در زمان آیت الله بروجردی از طرف شاه و اطرافیانش با مذهبیون رفتار شایسته ای می شد. همچنین بازاری ها از طریق اتحادیه و سخنگوی خود با دولت در ارتباط بودند. ولی در حال حاضر همه این مسائل فراموش شده است. دولت مساجد را به آتش کشیده است و روی بازار کنترل شدیدی اعمال کرده است. به طوری که شبکه ارتباطی آنها با دولت از هم متلاشی شده است.

4ـ بازاری ها گفتند که خواسته های اساسی آنها انگشت شمارند. از جمله آزادی فوری کلیه زندانیان سیاسی٬ از خواسته آنها است و دلیلی برای صبر کردن تا روز عاشورا (11 دسامبر) نـمی بینند. از خواسته های دیگر آنها مجازات پندآموزانه ده تن از سران دولت که در فساد و بدرفتاری از دیگران سرآمد هستند٬ نظیر ارتشبد نصیری٬ می باشد.خواسته سوم آنها عبارت بود از تشکیل دولت ائتلافی به وسیله شخصی مانند علی امینی که مورد اعتماد همه جناح های سیاسی می باشد. وی باید در انتخاب اعضای دولت خود آزاد باشد٬ ولی در عین حال بایستی با هیئتی از نمایندگان بازار٬ دانشگاه و سایر گروه های ذینفع مشورت کند. آنها یادآور شدند که اعضای هیئت را می توان ظرف 48 ساعت انتخاب کرد. اگر به نمایندگانی که در این هیئت هستند اطمینان داده شود که دولت در جهت منافع مردم قدم بر خواهد داشت٬ آنها از تظاهرکنندگان خواهند خواست که آرامش خوبش را حفظ کند. تظاهر کنندگانی که این تقاضا را نادیده بگیرند٬ به مرور منزوی شده و فعالیتهایشان در نظر گرفته نخواهد شد.

5ــ نمایندگان بازاریان نگرانی خود را نسبت به حزب توده ابراز داشتند. آنها گفتند هم اکـنون اعضای حزب توده ارگان های حساسی از قبیل تلویزیون و روزنامه کیهان را در اختیار گرفته اند. آنها اعضای حزب توده و نیروهای طرفدار شاه را مسئول تشنجات و اذیت و آزار مردم و به آتش کشیدن ساختمان ها که به دنبال تظاهرات مردم اتفاق می افتد٬ مـی دانسـتند. جـمعیت های مـذهبی در ایـن خرابکاری ها هیچ گونه نقشی ندارند.

6ـ بازاری ها از نا آرامی های موجود خسته شده اند و از لحاظ پولی٬ آنها در مرحله ورشکستگی هستند. یکی از آنها گفت هم اکنون میزان بدهی های او بالغ بر 60 میلیون ریال (حدود یک میلیون دلار) شده است. چنانچه خواسته های فوری و سه گانه آنها برآورده شود٬ در جهت آرام کردن اوضاع اقدام خواهند کرد. آنها می دانند که آیت الله خمینی در پاریس در انتظار خروج شاه و حتی سقوط نظام شاهنشاهی و برقرار کردن جمهوری اسلامی به جای آن می باشد. آنها گفتند که چنانچه خواسته های اساسی آنها جامه عمل بپوشد٬ به پاریس خواهند رفت و آیت الله خمینی را برای رسیدن به یک راه حل متقاعد خواهند کرد٬ زیرا که با این ترتیب به 80 درصد از خواسته های خود دست یافته اند.

7ـ علاوه بر این نمایندگان بازار معتقد بودند که حکومت نظامی اوضاع را وخیم تر خواهد کرد. ساواک سرگرم سازمان دادن اعمال تحریک آمیزی است. به عنوان نمونه آنها از حوادث آمل یاد کردند که در آن تصادفا نیروهای مردمی از نیروهای امنیتی دولت بمب های تخریبی و اعلامیه هایی بر علیه شاه به دست آوردند. آنها گفتند شاه می تواند بر سر کار بماند٬ ولی بایستی دست اعضای خانواده شاه که سهامداران بسیار بزرگ می باشند از تجارت قطع شود. باید افراد سرشناسی که در ظرف 20 سال گذشته در دولت دخالتی نداشته اند٬ به عضویت دولت جدید درآیند. آنها در پاسخ به پرسش آقای کوهن درباره توقف شکنجه در زندانها یادآور شدند که این موضوع صرفا با گفتن شاه باور کردنی نیست٬ بلکه ممکن است فقط از میزان شکنجه کاسته شده باشد.

8ـ اظهارنظر: با وجودی که این مذاکرات پس از برقراری دولت نظامی در تاریخ 6 نوامبر انجام گرفته٬ ولی در هر حال پس از برقراری نظم در خیابان ها به وسیله حکومت نظامی در از سرگرفتن مذاکرات برای تشکیل دولت ائتلافی مفید خواهد بود.

سولیوان