تحلیل وضعیت ایران از قول برژنف

سند شماره (42)

تاریخ: 22 نوامبر 78 - 1 آذر 57

خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه در واشنگتن

به: سفارت آمریکا در تهران با اولویت

موضوع: نامه برژنف

مطالب مطبوعاتی زیر در 19 نوامبر تهیه گردیده است. در جلسه توجیه ظهر استفاده نشده است. پایگاه به هر نحو که بخواهد می تواند از آنها استفاده نماید.

سؤال: آیا آمریکا طرحی اضطراری در صورت سقوط دولت شاه دارد؟ جواب - هریک از سفارتهای آمریکا طرحهای اضطراری جهت حراست از آمریکایی های مقیم در خارج در صورت بروز اتفاقات دارند. یک چنین طرحی نه تنها در تهران بلکه در هریک از دیگر پایتختهای جهان وجود دارد. ما هنوز اقدامی در جهت به کار گرفتن چنین طرحی در ایران انجام نداده ایم.

سؤال: ولی آیا آمریکا طرحی اضطراری در دست دارد که بتواند از طریق آن بقای شاه را تضمین نماید؟ جواب: همانگونه که رئیس جمهور ابراز داشته اند، ما درنظر نداریم که در امور داخلی هیچ یک از کشورها مداخله کنیم. ما خاطرنشان می سازیم که شاه در یکی از مصاحبات مطبوعاتی اخیر خود گفته است که از کشورهای دوست می خواهد که در امور داخلی به خاطر او مداخله نکنند.

سؤال: از مداخله شوروی در ایران چه می دانیم؟ جواب: رئیس جمهور در 13نوامبر به این سؤال پاسخ داد. وی گفت: «ما دلیلی در دست نداریم که نشان بدهد که روسها مایل به سرنگونی سازمان حکومتی کنونی ایران و یا منبع خشونت در این کشور باشند.» به نظر من آنها می دانند که دارای مرزی مشترک و طولانی با ایران هستند و یک کشور باثبات با هر رهبری که باشد برایشان خیلی مهم است. «ممکن است این وضع تغییر یابد. در صورتی که روشن شود که

ص: 607

شاه سقوط خواهد کرد و نیروهای دیگری قدرت را به دست خواهند گرفت. روسیه نیز ممکن است موضع خود را تغییر بدهد. ولی برداشت کنونی ما این است.» سؤال: بیانیه درباره اعطای آزادی در ایران سخن نمی گوید بلکه از حمایت از تلاش شاه برای ایجاد نظم و آرامش در داخل صحبت می کند. آیا این نشانگر تغییر در سیاست آمریکاست؟ جواب: حمایت ما از تلاش شاه برای اعطای آزادیهای سیاسی در ایران شهرت دارد. در مواقع مختلف رئیس جمهور و وزیر خارجه ونس به کرّات درباره این موضع سخن گفته اند. بیانیه وزیرخارجه در 19 نوامبر نشان دهنده تغییر در سیاست آمریکا نیست.

سؤال: آیا بیانیه آمریکا درباره ایران با بیانیه برژنف ایراد شده بود؟ جواب: بله.

سؤال: آیا از خط مستقیم استفاده شده است یا اینکه رئیس جمهور به طریقی دیگر با برژنف درباره ایران تماس گرفته است؟ جواب: درباره وسایل ارتباطی رئیس جمهوری نباید اظهارنظر کرد.

سؤال: چرا در آن موقع برژنف این بیانیه را ابراز داشته است؟ جواب: ما صلاحیت نداریم که درباره اقدامات شورویها اظهارنظر نماییم.

سؤال: برای حفظ منافع خود در ایران، آمریکا درنظر دارد چه اقداماتی را «انجام داده و دنبال کند»؟ جواب: بیانیه روشن می کند که ما مشکلات ایران را یک موضوع داخلی می دانیم. بدون اینکه در امور داخلی ایران مداخله کنیم، سعی داریم همکاری و تعاون خود را به میزان وسیعی با ایران حفظ کرده، گسترش دهیم. این منافع دربرگیرنده برنامه های رسمی همکاری، در زمینه سیاسی و دفاعی و نیز در رابطه با تعداد زیادی پروژه هایی است که شرکتهای خصوصی آمریکایی در ایران دارند. کریستوفر