تحلیل وقایع داخلی ایران

یادداشت دستیار وزیر امور خارجه در امور خاور نزدیک و جنوب آسیا (ساندرز) برای وزیر امور خارجه، ونس[1]

واشنگتن، 27 فوریه 1980

موضوع:

           ارتباطات با حقوق‌دانان در ایران

به پیوست، دو یادداشت گفت‌وگو حاوی گزارشی دربارۀ: 1. گفت‌وگوی طولانی امروز صبح با ویلالون؛ 2. ترجمۀ تلگرام سفیر لانگ تقدیم می‌شود.

برخی از نکاتی که از گفت‌وگوی امروز برداشت می‌شود، بدین‌قرار است:

-      به‌سبب ناتوانی قطب‌زاده برای کنارآمدن با رئیس کمیسیون، این دو حقوق‌دان نقش میانجی را پیدا کرده‌اند.[2] آن‌ها این وظیفه را دوست ندارند و می‌خواهند از این شرایط خارج شوند. از ارتباطات ما با سازمان ملل کاملاً روشن است که رئیس کمیسیون تمایل دارد که آن‌ها در این فرایند دخیل نباشند.

-      حقوق‌دان‌ها از کمیسیون، به‌خاطر عدم انعطاف در تن‌ندادن به خواسته‌های ایرانی‌ها مبنی‌بر سفر به قسمت‌های مختلف شهر، یعنی نمایش یک تلاش تحقیقاتی فعال‌تر، انتقاد کردند. گویا آن‌ها توانسته‌اند کمیسیون را متقاعد کنند تا به هرکدام از اعضا وظیفه‌ای جداگانه محول کند.

-      تا جایی که ما اطلاع داریم، شورای انقلاب دو روز قبل با بازدید اعضای کمیسیون از سفارت موافقت کرد.[3] قطب‌زاده در تعامل با دانشجویان، با مشکل مواجه بوده است. آن‌ها تنها با ملاقات کمیسیون با برخی از گروگان‌ها موافقت کردند. امروز قطب‌زاده برای آن‌ها ضرب‌الاجل مشخص کرد و خواستار این شد که دیدار با همۀ گروگان‌ها صورت بگیرد. اگر گروگان‌گیرها امتناع ورزند، شورای انقلاب نامه‌ای علنی در مخالفت با این مسئله به امام ارسال خواهد کرد. حقوق‌دان‌ها گمان می‌کنند که احتمالاً بیست نفر از گروگان‌ها در سفارت نگهداری نمی‌شوند.

-      کمیسیون امروز با بروس لینگن و دو تن از همکارانش به‌صورت مخفیانه جلسه داشت. بریتانیا این موضوع را تأیید کرده است.

-      انتقال گروگان‌ها به بیمارستان یا مکانی دیگر مورد تأیید «مقامات رده‌بالا» قرار گرفته است. دو مرحله در این میان ضروری است؛ یعنی بازدید از سفارت و ارائۀ گزارشی مختصر ازسوی کمیسیون (هر دو مرحله در سناریو پیش‌بینی شده‌اند.)

-      بهشتی فردی توصیف شده است که مشکلات جدی برای بنی‌صدر به وجود آورده است (این برخلاف پشتیبانی ظاهری بهشتی در شورای انقلاب از سناریو است).

-      گفته شده است که بنی‌صدر خمینی را متقاعد ساخته است تا اختیار تصمیم‌گیری دربارۀ گروگان‌ها را به مجلس جدید بدهد؛ چراکه بنی‌صدر و خمینی از این ناراحت بودند که والدهایم در اعلام تشکیل کمیسیون عجله کرده است؛ بنابراین سبب شده است که ایران از فرصت اعلام یک موفقیت دیپلماتیک محروم شود.

-      دو حقوق‌دان کاملاً از دغدغه‌های ما نسبت‌به نبود یک پیشرفت ملموس آگاه‌ هستند. آن‌ها همچنان بر این باور هستند که تعهدی مستحکم در رهبری ایران درقبال سناریو وجود دارد و نسبت‌به بنی‌صدر نیز این‌چنین است؛ چراکه به کمیسیون گفته است به «جزءجزء» این برنامه پایبند است.

-      حقوق‌دان‌ها به‌واسطۀ ایفای نقش میانجی‌ بین ایرانی‌ها و کمیسیون مردد هستند که قول ترک ایران برای دیدار با ما را بدهند یا خیر. بنابراین آن‌ها ترجیح می‌دهند تا منتظر تحولات 24 ساعت آینده بمانند. پیشنهاد آن‌ها این است که برای مثال یک نفرشان جلسه‌ای با ما خارج از ایران داشته باشد.

تلگرام لانگ تقریباً بیشتر نکاتی را که در گفت‌وگوی تلفنی مطرح شده بود، در بر داشت. در تلگرام، حقوق‌دان‌ها از لانگ می‌خواهند تا از ما بخواهد که صبروحوصله به خرج بدهیم و از اظهارات افشاکننده اجتناب کنیم. اشارات متعددی به حالت بی‌قراری و ناآرامی خمینی درقبال بحران موجود شده است. حقوق‌دان‌ها قصد دارند تا خمینی را برای جلوانداختن تاریخ آزادی، یعنی قبل‌از شروع به کار مجلس جدید، تحت فشار قرار بدهند. لانگ از تعهد حقوق‌دان‌ها به مجموعه‌ای از گام‌های کوچک متقابل سخن می‌گوید؛ همان فرایندی که قطب‌زاده در اظهارات دیروزش که واشنگتن پست[4] منتشر کرد، ترسیم شده است.