بررسی شرایط حضور یا خروج شاه از آمریکا

یادداشت اداره‌کنندۀ اطلاعات مرکزی، ترنر[1]

واشنگتن، 22 نوامبر 1979

یادداشتی برای:

رئیس‌جمهور

معاون رئیس‌جمهور

وزیر امور خارجه

وزیر دفاع

مشاور امنیت ملی

روز سه‌شنبه (20 نوامبر)، ما دربارۀ مزایا و معایب اعزام شاه به کشوری غیر از ایران، بحث و تبادل‌نظر کردیم. سپس من از [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] و کارشناسان حوزۀ ایران خواستم تا به‌اختصار دیدگاهشان را در این زمینه بگویند. نتیجه به پیوست قابل‌مشاهده است.

من نیز با دیدگاه آن‌ها موافق هستم؛ گرچه چندان قانع نشدم که دانشجویان در سفارت مستقل از خمینی عمل می‌کنند. گفت‌وگوی اولیه با سیزده گروگان آزادشده، از وفاداری زیاد دانشجویان به خمینی حکایت دارد.[2]

استانسفیلد ترنر

پیوست

یادداشتی که در سازمان سیا تهیه شده است[3]

واشنگتن، 21 نوامبر 1979

موضوع:

           خطرات خروج شاه از ایالات متحده

1.    ما نگران هستیم که خروج زودهنگام شاه از کشور، سبب افزایش خطراتی گردد که گروگان‌ها را تهدید می‌کند.

‌أ.      موازنۀ ضعیفی که بر وضعیت گروگان‌ها حاکم است، با خروج شاه از آمریکا شکسته خواهد شد؛ به‌ویژه اگر در طول چهار هفتۀ آینده و هم‌زمان با ایام عزاداری دینی احساسی، اتفاق بیفتد.

-      در ابتدا ممکن است گروگان‌گیرها و رژیم خمینی، این حرکت را نوعی ابراز حسن‌نیت ازسوی ایالات متحده تلقی کنند؛

-      اکنون، چنین کاری سبب افزایش خشم آن‌ها نسبت‌به ناتوانی از مؤاخذه و محاکمۀ شاه و آمریکا به‌سبب اقدامات گذشته‌شان و جلوگیری از دخالت بیشتر آمریکا و حامیان شاه در امور داخلی ایران، خواهد شد.

‌ب. گروگان‌گیرها به‌شکلی بسیار سازمان‌دهی‌شده عمل کرده‌اند، ولی ما معتقد هستیم آن‌ها بر سر موضوع واکنش به آنچه که تلاش ایالات متحده برای دورزدن ادعاهای به‌حق خود در نظر می‌گیرند، دچار اختلاف و چنددستگی می‌شوند. آن‌ها ممکن است به‌صورت فردی یا جمعی، واکنشی احساسی از خود بروز دهند.

-      تصور ما این است که بیانیۀ عمومی آن‌ها نشان‌دهندۀ وجود اختلاف‌نظر شدید دربارۀ اقدامات تلافی‌جویانۀ احتمالی آمریکا بر ضد ایران است؛

-      حتی ابراز و قلیان خشم یک گروگان‌گیر برآشفته یا انجام عمل تحریک‌آمیز توسط یک گروگان ممکن است که جرقه‌ای باشد برای ایجاد اختلاف در بدنۀ داخلی گروه و این مسئله به بدرفتاری با گروگان‌ها منجر خواهد شد.

‌ج.   همان‌طور که گروگان‌گیرها اعتقاد دارند، ایالات متحده پاسخ منفی قاطعی به درخواست‌ برای بازگرداندن شاه به ایران خواهد داد.

‌د.     برخی، اگر نگوییم همه، نیز خروج شاه را اولین گام آمریکا در راستای تلاشی جدید برای سرنگونی و نابودی انقلاب ایران به حساب می‌آورند.

‌ه.      در بدبینانه‌ترین حالت، خروج شاه از آمریکا محاکمۀ گروگان‌ها را تسریع می‌کند.

-      علی‌رغم اظهارات سخن‌گوی دولت در 20 نوامبر، مبنی‌بر اینکه هیچ محاکمه‌ای در دادگاه انقلاب برگزار نخواهد شد، تضمینی وجود ندارد که رژیم خمینی بتواند به‌آسانی مسئولیت گروگان‌ها را از گروگان‌گیرها بگیرد؛

-      به‌ظاهر خمینی در هماهنگی برای آزادی سیزده زن و سیاه‌پوست، با مشکلاتی مواجه شده است؛

-      هر تلاشی ازسوی رژیم برای خارج‌کردن گروگان‌های باقی‌مانده از دست گروگان‌گیرها، در نظر آن‌ها، از بی‌اعتمادی رژیم به دانشجویان حاضر در سفارت و یا حتی تصمیم برای مصالحه با آمریکا حکایت دارد.

2.    ما معتقد هستیم که گروه حاضر در سفارت و احتمالاً خمینی و برخی از بانفوذترین مشاورانش، در هیچ شرایطی غیر از موافقت آمریکا برای بازگشت شاه به ایران، عقب‌نشینی نخواهند کرد.

‌أ.      در دیدگاه ما، چرخش تأکید موجود در اظهارات گروگان‌گیرها بر جاسوسی آمریکا در ایران، حاکی از این است که آن‌ها دریافته‌اند که ایالات متحده خواسته‌هایشان را برآورده نمی‌کند و اینکه تلاش دارند تا قطع کامل روابط ایران ـ آمریکا را محقق سازند.

‌ب. درنتیجه، گروگان‌گیرها، به‌احتمال فراوان بر «دلیل» خود برای «گناهکاربودن» این افراد خاص که به‌عنوان گروگان‌ نگهداری می‌شوند، تأکید بیشتری خواهند کرد.

‌ج.   [یک پاراگراف (شش سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

‌د.     [ یک پاراگراف (هفت‌ونیم سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

-       [یک پاراگراف (چهار سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

-       [یک پاراگراف (چهار سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

3.    شرایط خروج شاه از کشور می‌تواند واکنش‌ها در ایران را تعدیل کند، ولی سبب تغییر اساسی آن نخواهد شد.

‌أ.      انتقال او به مکزیک اقدامی کمتر تحریک‌آمیز نسبت‌به ورودش به آمریکا یا اعلام تصمیم برای سفر به مصر است؛ کشوری که به‌شدت با رژیم خمینی مخالفت کرده است.

‌ب. اظهارات شاه مبنی‌بر انکار همیشگی، هرگونه ادعای قدرت و اموال در ایران ازسوی خاندان پهلوی و یا پیشنهاد ارائۀ توضیحات یا برگرداندن برخی از دارایی‌ها، به‌صورت کلی دروغ تلقی شده است و در مقایسه با حالتی که آن‌ها بلافاصله پس‌از تسخیر سفارت مطرح می‌شدند، تأثیر به‌مراتب کمتری خواهند گذاشت.

‌ج.   هم‌زمانی خروج شاه از آمریکا با ماه سراسر احساس محرم، زمان برگزاری عزاداری شیعیان برای شخصیتی مهم که در گذشته به شهادت رسیده است، احتمال زیاد، واکنش‌ها ازسوی رژیم خمینی گروگان‌گیرها و مردم را نسبت‌به اقدام شاه، تشدید خواهد کرد.