انتخابات در ایران

یادداشت برای ثبت هنری پرکت، کارگروه ایران[1]

واشنگتن، 15 ژانویه 1980، 3:30 بعدازظهر

موضوع:

           گفت‌وگوی ریچارد کاتم با فرهنگ و قطب‌زاده

از کاتم خواستم تا با فرهنگ و قطب‌زاده به بررسی این موضوع بپردازیم که آیا آن‌ها معتقد هستند که با توجه به رأی‌گیری درمورد تحریم‌ها و مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری در تهران، هنوز فرصتی برای حل‌وفصل بحران وجود دارد یا خیر. فرهنگ خیلی بدبین بود. او به کاتم گفت فضایی که با سفر والدهایم به تهران بهبود یافته بود، با رأی تحریم‌ها در هم شکست و باید دوباره آن را ایجاد کرد. شاید اگر یک تیم تحقیق به تهران می‌رفت، بهبود فضا دوباره حاصل می‌‌شد.

فرهنگ گفت: «مشکل آمریکا این است که ما منطقی هستیم. یک پیچیدگی دیگر خود والدهایم بود که با ما هم‌عقیده بود و در ارائۀ دیدگاه ایرانی‌ها شدت‌ لازم را نداشت.»

مشکل دیگر، ناتوانی ما در درک این است که ارائۀ یک «بستۀ توافق» ممکن نبود. ما به‌سادگی توانایی تدوین یک توافق کامل و ارسال آن به خمینی برای تأیید را نداریم. خمینی به معامله و چانه‌زنی فکر نمی‌کند. کاتم با من موافق بود که ممکن است بتوانیم یک بستۀ توافق با شورای انقلاب داشته باشیم، اما با انجام این کار، هیچ اطمینانی نداریم که خمینی آن را به‌صورت یک بستۀ پیشنهادی بپذیرد. ممکن است لازم باشد که شورا این طرح را به‌صورت مرحله‌به‌مرحله به او ارائه کند.

فرهنگ معتقد بود تا بعداز انتخابات، هیچ کاری نمی‌توان در ایران انجام داد. بنی‌صدر، پیشتاز رقابت‌ها، آمادۀ یافتن راه‌حل بود. در طول زمانی که تا انتخابات باقی‌مانده است، تنها کار مفیدی که ایالات متحده می‌تواند انجام دهد، کاهش سطح لفاظی و تلاش برای کنترل مطبوعات است. اخراج مطبوعات ایالات متحده از ایران مفید خواهد بود.

فرهنگ گفت که دو وکیل فرانسوی و آرژانتینی مشغول کار بر روی استرداد در پاناما هستند.[2] ایرانی‌ها به فکر محاکمه بودند، نه استرداد واقعی. آن‌ها امیدوار بودند که آمریکا مانع برنامه‌های آن‌ها نشود. او به کاتم گفت جزئیات بیشتر را در آینده منتقل خواهد کرد.

فرهنگ در جمع‌بندی اظهار داشت که بی‌صبری آمریکا درقبال تحریم‌ها، فضا را از بین برده است. اگر والدهایم در ارائۀ دیدگاه‌های ایران محکم‌تر عمل می‌کرد، موضوع زمان آزادی گروگان‌ها و متن قطعنامه قابل‌حل بود. این دو موضوع نباید مانعی برای دستیابی به توافق می‌شدند. بااین‌حال، ایالات متحده باید متوجه باشد که در هر معامله‌ای، خطر بزرگی وجود دارد و به همین دلیل، ممکن است خمینی آن را نپذیرد.

حال‌وهوای قطب‌زاده با فرهنگ کاملاً متفاوت بود. او به کاتم گفت که بحران را می‌توان ظرف یک هفته حل کرد. با یک حرکت دفعی مشکل رفع نمی‌شود، بلکه باید حرکت گام‌به‌گام باشد. کاتم گفت: «واضح است که قطب‌زاده برای پیشبرد جاه‌طلبی‌های ریاست‌جمهوری خود، روی توافق حساب کرده است.» کاتم پرسید: «ایالات متحده چه باید بکند؟» قطب‌زاده پاسخ داد که به کشورهای اروپایی نامه می‌نویسم. او امیدوار بود که آمریکا کمک کند تا اطمینان حاصل شود که پاسخ‌ها مطلوب است. حدس کاتم این بود که نامه‌ها حاوی درخواست توقف تحریم‌ها از کشورهای اروپایی است. اگر اروپایی‌ها با این کار موافقت کنند، ممکن است فرصت دیگری با طب‌زاده برای اعمال فشار برای حل‌وفصل بحران به وجود بیاید.

کاتم از قطب‌زاده درمورد برنامۀ استرداد شاه از پاناما پرسید. قطب‌زاده فقط گفت ما مشغول «پیگیری این موضوع» هستیم. به نظر می‌رسید که تمایل چندانی برای صحبت از پاناما ندارد. گفت‌وگویی که قطب‌زاده را از جلسه خارج کرده بود، زمانی پایان یافت که او را به‌خاطر یک موضوع فوری فراخواندند. روشن بود که او تمایل به ادامۀ صحبت با کاتم دارد و گفت که بعد با او تماس خواهد گرفت.

دیدگاه: من و کاتم حدس زدیم که سیاست ریاست‌جمهوری ممکن است بر نظرات فرهنگ و قطب‌زاده تأثیر بگذارد. به نظر می‌رسد که قطب‌زاده برای پیشبرد شانس خود در انتخابات، روی حل‌وفصل بحران حساب باز کرده است. فرهنگ که به‌شدت از قطب‌زاده بدش می‌آید، به همان اندازه خوش‌حال می‌شود اگر ببیند فرصت دستیابی به یک توافق تا زمان انتخاب بنی‌صدر به‌عنوان رئیس‌جمهور به تعویق می‌افتد.