گزارش وضعیت روابط ایران و ترکیه

سند شماره (4)

تاریخ: 13 اسفند ماه 1356- 5 مارس 1978

طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

به: سفارت آمریکا در تهران، با اولویت 2888

موضوع: روابط ایران و ترکیه

1- در تاریخ 9 اسفندماه مشاور سیاسی ایران، اردلان با نیمتس مشاور وزارتخانه جهت انجام تبادل نظر کلی پیرامون روابط ایران و ترکیه ملاقات نمود.

2- اردلان از نیمتس خواست که در مورد سفرش به ترکیه مختصر توضیحی بدهد. نیمتس از سیاستهای اجویت در قبال قبرس، یونان و مشکلات اقتصادی تمجید کرد. وی گفت دولت اجویت دریافته است که مشکلات اقتصادی وخیمتر از آن است که تصور می کرده است و برداشت جامعه بین الملل از ترکیه به خاطر مشکلات مربوط به قبرس و یونان، حل مشکلات اقتصادی و امنیتی این کشور را پیچیده تر کرده است. بخش اعظم گفتگو در آنکارا به تمایل ترکیه به دریافت کمک اقتصادی متمرکز بود تا بافت اجتماعی

ص: 108

دمکراتیک بتواند در برابر اقدامات توأم با صرفه جویی مقاومت نماید.

3- آمریکا با ترکیه احساس همدردی نموده و اظهار داشت که میل دارد ترکیه را در حل مشکلات یاری دهد و گرایش آن را نیز به سوی غرب حفظ کند. در همان حال، توافق ترکیه و صندوق بین المللی پول و دیگر اعتبار دهندگان مهم خارجی ضرورت بسیار دارد. نیمتس یادآور شد که اولین سفر وی به آنکارا مصادف بود با سفر جلود، نخست وزیر لیبی به این کشور. اجویت از لیبی خواستار حمایت اقتصادی شده بود و با وجود آشکار نشدن پاسخ لیبی، اجویت ظاهرا از سفر جلود خوشحال به نظر می رسید.

4- مشاور ایرانی گفت که اجویت کلاً با کشورهای بیطرف مراوده دارد و تا حدودی جذب قذافی رهبر لیبی شده است. وی گفت بسیاری از مقامات ترک میل دارند که این کشور با شوروی به توافق بیشتری دست یابد.

5- با در نظر گرفتن شرایط بالا،نیمتس پیشنهاد کرد که بهتر است ایران و دیگر کشورهایی که میل دارندگرایش غربی ترکیه حفظ شود، با مقامات ترکیه پیرامون نگرانیهایشان اظهار همدردی بنمایند.

6- اردلان در پاسخ گفت از جنگ جهانی دوم، ایران رسما با هم پیمان سنتو یعنی ترکیه، روابط حسنه ای برقرار کرده است. در واقع انزوای ترکیه و ناسیونالیزم درونگرای آن و تاریخ عثمانی و رقابت پارسی سبب شده است که بین دو کشور فاصله ایجاد شود .

7- اردلان چندین بار موضوع صحبت را عوض کرد و به «مسائل مهم مورد نگرانی ایران» اشاره نمود.

وی این مسائل را تحت عنوان شاخ آفریقا، و بن بست حاضر در مذاکرات مصر و اسرائیل توصیف نمود.

وی گفت ادامه وخامت موضع غرب در شاخ آفریقا، سرانجام بر تصور سعودیها از غرب تأثیر خواهد گذارد و منجر به ارزیابیهای دوباره ای خواهد شد که در نتیجه آن ضربات سنگینی به مواضع اقتصادی غرب، وارد خواهد آمد. وی گفت ترس از آن دارد که شکست ابتکار صلح سادات منجر به تندروی در خلیج و خاورمیانه شده و خساراتی را به ایران و آمریکا وارد سازد.

8- در این لحظه نیمتس گفت پس از جنگ جهانی، ترکیه یکی از همسایگان آرام، با ثبات و دارای گرایش غربی ایران بوده است. هر دو گفتند که این روند باید ادامه یابد.

9- اظهار نظر: نیمتس هنگام اقامت در آنکارا از مقامات بلند پایه ترکیه سؤال کرد که آیا با وجود مشکلات جاری ترکیه آنها هرگز به فکر افتاده اند که از همسایگان دوست خود چون ایران و عربستان سعودی خواستار کمک شوند؟ در صورتی که مخاطبین بتوانند در این زمینه اظهار نظر بنمایند، موجبات امتنان این وزارتخانه فراهم خواهد گردید. کریستوفر