گزارش تاثیر عملکرد آمریکا در شکل گیری انقلاب

بحران سیاسی ایران

ص: 842

سند شماره 70

استفاده محدود اداری

آژانس ارتباطات بین المللی، تهران، ایران

یادداشت مکالمه

شرکت کنندگان : فریبرز عطاپور، نویسنده تهران ژورنال

علیرضا فرهمند، دبیر سرویس خارجی روزنامه کیهان

رابرت کرن، مدیر آژانس ارتباطات جهانی امور خاور نزدیک، واشنگتن دی.سی

جک شلنبرگر، آژانس ارتباطات جهانی ایالات متحده و کارمند روابط عمومی

زمان و مکان : محل سکونت کارمند روابط عمومی،25 اکتبر 1978

موضوع : بحران سیاسی ایران

در شامی که در رابطه با کار ما و به افتخار کن ترتیب داده شده بود، عطاپور و فرهمند روزنامه نگاران ایرانی نظریات خود را درباره بحران ایران ابراز داشتند. این دو نفر قبلاً با یکدیگر آشنا نبودند و از لحاظ وضع اجتماعی با یکدیگر بسیار تفاوت دارند (عطاپور یک مفسر تلویزیونی سرشناس - اگر نگوییم انگشت نما - است و همچنین مقاله نویس مورد توجهی است. فرهمند بیشتر یک سردبیر است و در خارج از حرفه خودش چندان شهرتی ندارد) این دو نفر در مورد اوضاع به طور قابل ملاحظه ای نظرات یکسانی داشتند. نکات اصلی نظریات آنها از این قرار است :

1- خمینی یک عامل اساسی و حساس است و بیشتر از شاه بر روی توده ها نفوذ دارد.

2- دستورالعمل خمینی در مورد ایران نه مبهم و غیرمنطقی است، در حالی که شخصا از پیروان او نیستم، معتقدیم که به هیچ وجه او را نمی توان دیوانه یا آلت دست منافع بیگانه قلمداد کرد. طرز فکر او نماینده آن چیزی است که بیشتر ایرانیان معتقدند، این دو جمله به هیچ وجه یکدیگر را نفی نمی کنند.

3- ایالات متحده آمریکا در یک موقعیت غیر برنده قرار گرفته است. مخالفان رژیم، ایالات متحده آمریکا را تنها تکیه گاه شاه می دانند. هواداران رژیم همچنان احساس می کنند که ایالات متحده برای تأمین دسترسی خود به نفت و فروش تجهیزات نظامی، با هر کس هر نوع معامله ای انجام خواهد داد.

اظهارات کارتر، به ویژه پیام تلفنی او از کمپ دیوید در مورد تعادل کمکی نکرده است، زیرا با این اظهارات، شایعات مبنی بر اینکه ایالات متحده مغز متفکر همه جریانات بوده است، تأیید می شود. ولی این اظهارات بسیار کمتر از اشارات دیوید اون درباره ضروری بودن شاه فاحش و زمخت بوده است.

4- مبارزه حقوق بشر آمریکا در میزان سرعت حوادث در اینجا تأثیر بسزایی گذاشته است و همه چیز را به مراتب بیش از قدرت هر کسی برای کنترل آن تسریع کرده است.

5- نفرت از بیگانگان در حال رشد است. گرچه این نفرت در حال سکون قرن ها وجود داشته است.

فشارهای فزاینده ای برای لغو قراردادهای بیهوده مشاورین غربی در همه زمینه ها صورت خواهد گرفت.

نظری که اکنون حتی در محافل برگزیدگان شایع است این است که مستشاران خارجی ارزش پولی را که برای آنها خرج می شود ندارند و انگیزه های آنها مشکوک است و توصیه های آنها غیرصمیمی است و با فرهنگ و سنت های ایران در حال خصومت است.

6- دیدکلی : برقراری یک دولت اسلامی با تضمین نظامیان طبق الگوی ضیاء (منظور حاکم پاکستان

ص: 843

است - م) با تغییراتی همراه آن در نهادهای سیاسی و که برای رهبران مذهبی رضایت بخش است. هیچ کدام از ما چنین چیزی را نمی خواهد ولی اوضاع فراتر از آن پیش رفته است که یک انتقال منظم در راه یک دولت دمکراتیک صورت گیرد.

اظهارنظر : این ارزیابی های نسبتا بی روح حاصل فکر عطاپور است. فرهمند کمتر لفاظی می کند و در قضاوت های خود بیشتر تحلیل گر است، میهمان دیگری به نام ایرج ایمان مدیر مؤسسه ملی روانشناسی (که یک سازمان پژوهش نظرسنجی است) کوشید تا استدلال کند که مردم به نهاد سلطنت احترام می گذارند و از اصلاحات متعددی که در سطح زندگی در ظرف 25 سال اخیر شده است به خوبی آگاهند و هم از ملاها و هم مارکسیست ها احتیاط می کنند و نظریات ایمان به عنوان «طرز فکر نیاوران» مطرود شناخته شد.