نقش عربستان سعودی در قیمت نفت اوپک

تأثیر بالقوه افزایش قیمت نفت اوپک - عربستان سعودی

ص: 348

سند شماره (2)

2 ژانویه 1978 - 12 دی 1356

طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا جده

به: وزارت امور خارجه واشنگتن دی - سی

موضوع: تأثیر بالقوه افزایش قیمت نفت اوپک - عربستان سعودی.

آنچه در ذیل آمده نمایانگر اتفاق نظر اعضاء کمیته نفتی سفارت و ریاض و کنسولگری تهران می باشد.

1- تصمیم 5/14 درصد افزایش قیمتی که در کنفرانس وزیران اوپک در ابوظبی گرفته شد، احتمالاً نشانگر تصمیم غالب عربستان سعودی برای حفظ وحدت اوپک در پاسخگویی به غرب و به خصوص آمریکا در اتخاذ میانه روی در تعیین قیمتهاست. تمایل به برقراری وحدت با مشاورتهای دو جانبه فشرده ای که قبلاً از کنفرانس صورت گرفت، نشان داده شده است. این مشاورتها در اوائل پاییز آغاز شد، و یمانی وزیر نفت عربستان سعودی پس از چند سال به ونزوئلا سفر نمود و به دنبال آن مانی العطیبه وزیر نفت ابوظبی، تقریبا به تمام پایتختهای خاورمیانه ای اوپک سفر کرد. و چند روز قبل از برگزاری کنفرانس، وزرای نفت و دارایی قطر و ابوظبی و الخلیفه وزیر نفت کویت و یکی از مقامات شرکت ملی نفت ایران به نام پرویز مینا از شاه نشین (عربستان سعودی - م) دیدار کردند. بسیاری معتقدند که همین دیدارها موقعیت را برای تصمیم گیری بر سر قیمت نفت در ابوظبی آماده کرد.

2- در همان حال، عوامل خارجی نیز بر افزایش قیمت فشارهایی وارد نمودند که مهمترین این عوامل کاهش تولید نفت ایران در اوائل ماه دسامبر در نتیجه مشکلات درونی بود. این عامل به همراه عدم ممانعت شرکتهای نفتی در برابر افزایش قیمتها قبل از کنفرانس، و نیز تقاضای شدید پاییزی اروپا برای نفت سبب شد که تولید اضافی از بین برود. علاوه بر این، تجدید نیروی دلار در پاسخ به برنامه حمایت آمریکا تأثیر چندانی بر طرز تفکر سعودیها نداشت. مقامات سعودی اظهار داشتند که اکنون موقع آن نیست که بتوان قیمت نفت را بر اساس این تجدید نیرو افزایش داد، چون برای اثبات کاربرد این برنامه حداقل چند ماه لازم است.

3- در مقابل، تلاشهای اوست برای ممانعت از افزایش قیمت اساسا محدود به تماس با نمایندگان عالی رتبه آمریکایی و بیانیه ای عمومی نسبتا ملایم توسط برنز کمیسیونر انرژی از آلمان غربی بود. این تلاشها ظاهرا نتوانسته بود سعودیها را متقاعد به اتخاذ یک روش حاکی از تندروی در برابر فشار هماهنگ دیگر اعضاء اوپک بنماید. و نتیجه این شد که قیمت نفت در سال 1979، ده درصد افزایش یابد و در سال 1980 نیز در صورتی که افزایش دیگری حاصل نشود حدود 5/14 درصد دیگر بالا برود. این ارقام هم برای میانه روها و هم برای تندروها منافعی به همراه دارد. چون هر دوی آنها می توانند قیمتی را که به نفع خودشان است انتخاب نمایند.

4- اولین عکس العملهای محلی در تلگرام مرجع گزارش گردید. زکی یمانی در مصاحبه مطبوعاتی پس از کنفرانس اظهار داشت که سعودیها در نظر داشتند که افزایش کمتری در قیمت به وجود آید، لیکن بیانات ولیعهد عربستان سعودی در روز بعد از آن با تأکید بر 10 درصد افزایش قیمت آن را «منطقی و عینی» خواند و کاهش ارزش دلار و رشد تورم را سبب این افزایش قیمت اعلام نمود.

5 - محاسبات نشان می دهد که اگر میزان تولید معادل 5/8 میلیون بشکه در روز باقی بماند، عربستان سعودی درنتیجه این افزایش قیمت در سال 1979 معادل 8/3 میلیارد دلار پول اضافی در قبال نفت

ص: 349

دریافت خواهد نمود. مسلما، این افزایش دریافت سبب خواهد شد که سعودیها بتوانند کمبود بودجه سالانه خود را جبران کرده، در هنگام کاهش تولید مقداری پشتوانه ارزی برای خود ذخیره نمایند. البته این مقدار نخواهد توانست برای ایجاد برنامه های جاه طلبانه دیگر پولی فراهم نماید، و تأکید بیشتر بر کاهش هزینه ها، کنترل مخارج و حفظ سطح تورم داخلی به میزان 10 تا 12 درصد، یعنی کمتر از سطوح تورم پیشین، سبب کاهش بودجه مصرفی در پروژه ها نیز نخواهد گردید.

6- به نسبت کاهش ارزش دلار در نتیجه افزایش قیمت، حدود بیش از 80 درصد ذخایر ارزی سعودی نیز که به صورت دلار می باشد، دچار کاهش ارزش خواهد گردید. لیکن این کاهش ارزش دلار زمانی کاربرد پیدا خواهد کرد که سعودیها بخواهند از این ذخایر خود برای پرداخت صورت حسابهای وارداتی خود استفاده نمایند. به عبارت دیگر همان طور که افزایش قیمت سبب بالا رفتن تورم در آمریکا می شود، خرید کالا و خدمات آمریکایی توسط عربستان سعودی نیز مستقیما تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

7- ما انتظار نداریم که این افزایش قیمت بر کمکهای خارجی عربستان سعودی تأثیر بگذارد. کمکها احتمالاً به میزان کنونی ادامه خواهد داشت، چون ملاحظات سیاسی عربی و اسلامی مهمترین عوامل تعیین کننده این کمکها می باشد. همان طور که موبوتو از زئیر در طی دیدار خود از شاه نشین (عربستان - م) گفته بود می توان کمکهایی به صورت اعطای امتیازات نفتی ارائه نمود.

8 - در دراز مدت، پایه جدید احتمالی برای افزایش قیمت نفت اوپک در سال 1980، 5/14 درصد بیش از قیمت کنونی نفت خواهد بود، سومین برنامه پنجساله سعودی قرار است در آوریل 1980 آغاز گردد. این برنامه از برنامه دوم پرخرج تر است، و برنامه ریزان سعودی نیز فهمیده اند که باید درآمدها را متعادل مخارج بنمایند. هنوز معلوم نیست که این مسئله در دراز مدت بر سیاست قیمت گذاری نفتی چه تأثیری خواهد داشت، لیکن با مشخص شدن خطوط اصلی برنامه سوم می توان تأثیر آن را پیش بینی کرد.

9- مسئله لاینحل، لیکن جالب دیگر این است که تأثیر این افزایش قیمت بر توسعه و ادامه ظرفیت تولیدی نفت چگونه خواهد بود. امکان اختصاص یافتن مقداری از این سود اضافی در زمینه توسعه و تداوم تسهیلات نفتی نسبت به نحوه فروش و تعیین بودجه شرکت آرامکو که قرار است ملی شود، مشخص خواهد گردید.

10- از نظر سعودیها، مهمترین تأثیر کنفرانس ابوظبی، باز گرداندن وحدت اوپک بود. این وحدت درنتیجه جدا شدن سعودی و به وجود آمدن دو نوع قیمت نفت در سال 1977 به سختی ضربه دیده بود.

تمایل عربستان سعودی به پذیرفتن آراء اکثریت، احترام این کشور را بالا برد و موقتا سبب شد که دیگران فکر نکنند که این کشور حاضر نیست به حمایت از اوپک پایداری نماید. سعودیها این را یک جنبه مثبت دانسته و این موضوع را می توان در دفاع مطبوعاتی آنها از افزایش قیمت نیز مشاهده نمود.

11- البته بعضی از عناصر وحدت عربی نیز در این مسئله بی تأثیر نبوده اند. مهمتر از همه اینکه، عربستان سعودی نقش بسیار مهمی در بهبود روابطش با عراق و کویت ایفا نمود. در اینجا به دنبال نتایج کنفرانس بغداد می توان گفت که عربستان سعودی علاوه بر ایفای نقش به طرفداری از اعراب به طرفداری از اوپک نیز پرداخته است.

12- لیکن هنوز موقع آن نرسیده است که بتوان گفت ارزیابی سعودیها از تأثیر افزایش قیمت نفت بر

ص: 350

روابط آمریکا و عربستان سعودی چیست. عکس العمل سریع دفاعی نشان می دهد که آنها از تأثیر این موضوع بر روابط بسیار عصبی هستند، به خصوص اگر بدانند که مانند سال 1977 به وسیله مطبوعات آمریکا مورد انتقاد قرار خواهند گرفت. مسلما، معلوم نیست که آنها نسبت به تقاضای رئیس جمهور کارتر در مورد تجدید نظر درباره قیمتها در سال آتی پاسخ مثبت بدهند.

ولی می توان گفت که همان طور که از بیانات آنها بر می آید در نظر دارند در سال 1979 در کنار برادران خود در اوپک بمانند و قبل از هر گونه اقدام مؤثر برای سال 1980 ابتدا پیشرفت دلار را مشاهده کرده و زیر نظر بگیرند.

13- آنها همان طور که در گذشته بیان داشته اند در آینده نیز ادعا خواهند کرد که اگر میانه روی سعودیها نبود، قیمت نفت خیلی بیشتر از اینها بالا می رفت و دیگر اینکه در نتیجه دفاع سعودیها از منافع آمریکا بود که اوپک راضی شد از دلار به عنوان واحد پولی قیمت نفت استفاده کنند. برای جلب نظر مساعد آمریکا معلوم نیست چه اقدام دیگری انجام دهند، ولی حتما میزان خرید دلار از آمریکا را افزایش خواهند بخشید.

14- بزرگترین خطری که تصمیم گیری اخیر اوپک به همراه داشت این است که اوپک و عربستان سعودی خود را در نظامی یافته اند که بر اساس آن باید در هر فصل قیمتها را افزایش دهند.

یمانی نیز در مصاحبه های مطبوعاتی خود از این نظام حمایت کرد و کمیته تعیین استراتژی دراز مدت وزیران اوپک نیز در حال بررسی آن می باشد. چون تصمیم گیریهای اوپک در مورد قیمت جنبه سیاسی دارد تا اقتصادی باید گفت که اگر این رویه جا بیفتد نمی توان در برابر آن مقاومت به خرج داد. در نتیجه یک عامل ایجاد تورم دیگر در نظام اقتصاد جهانی به وجود خواهد آمد. و با وجود اینکه بارها گفته شده است که افزایش قیمت نفت بستگی به سرنوشت دلار دارد، ولی هنوز تضمینی وجود ندارد که بر اساس آن بتوان گفت که تقویت دلار کاهش قیمت نفت را نیز سبب خواهد گردید.

وست