نظرهای سفرای یوگسلاوی و شوروی در مورد حکومت افغانستان

سند شماره (46)

از: سفارت آمریکا - کابل

تاریخ: 2 اکتبر 79

به: وزارت امور خارجه واشنگتن دی سی دارای حق تقدم

طبقه بندی: خیلی محرمانه

موضوع: گروه امین در افغانستان: و نقطه نظرهای سفرای یوگسلاوی و شوروی

1- (خیلی محرمانه - تمام متن)

2- خلاصه: طبق گفته سفیر یوگسلاوی در کابل، شوروی ها چندین ماه قبل از جریان بحران نیمه سپتامبر که منجر به اقتدار خشونت بار و کامل امین شد، از ازدیاد اضطراب و ناراحتی های علیه نور محمد ترکی رئیس جمهور افغانستان و حفیظ اللّه امین نخست وزیر، آگاه بودند. اما روس ها هر گونه اطلاع از کودتا را توسط خودشان رد می کنند. به نظر می رسد که مسکو مایل است با امین کار کند، چرا که او شوروی را در مقابل یک عمل انجام شده قرار داده است. «پایان خلاصه».

3- بوگدان مالباسیک سفیر یوگسلاوی در افغانستان با درخواست اینکه منبع این خبر را به کلی محفوظ نگهدارد، مأمور ما را در جریان مذاکره اخیر خود با سفیر شوروی، به نام الکساندر م.پوزانف در رابطه با کودتای اواسط سپتامبر امین قرار داد (مالباسیک توضیح داد که او گاه گاهی صحبت های طولانی با پوزانف داشته و متوجه شده که پوزانف به این جلسات نسبتا علاقه مند است. پوزانف اظهار داشته که همچنان علاقه صمیمانه ای نسبت به یوگسلاوی، یعنی جایی که وی سال ها در آنجا خدمت کرده است دارد).

4- بنا به گفته مالباسیک، پوزانف اطلاعات ذیل را در مورد کشمکش حاد قدرت در سلسله مراتب «حزب خلقی» در اختیار قرار داده است. سفیر شوروی که اعتراف کرد تا میزان معینی در این ماجرا دخالت داشته، گفت که هنوز درباره کلیه اتفاقاتی که منجر به پیروزی امین شده است «مطمئن نیست». او هر نوع اطلاع قبلی از درگیری خشونت آمیز 14 سپتامبر را تکذیب می نماید (توجه: افسران آمریکایی که در آن روز در گوشه و کنار کابل گشت می زدند. متذکر شدند که در همان روز تعداد سربازان افغانی و افراد شهربانی در خیابان ها افزایش یافته و وابستگان روسی به طور عادی رفت و آمد می کردند و محل اقامت افراد شوروی از برنامه حفاظتی آشکار خوبی برخوردار نبود).

ص: 673

5 - پوزانف به مالباسیک گفت که روابط تیره بین رئیس جمهور ترکی و امین از ماه ها قبل افزایش یافته بود و پوزانف از تصمیم شخص ترکی انتقاد کرد و می گفت ترکی موافق نبود که قدرت کامل نخست وزیری به امین که به عنوان وزیر اول انتخاب شده بود برسد. پوازنف اظهار داشت که برای مثال ترکی می خواست ریاست تمام جلسات شورای وزرا را داشته باشد و این امر امین را شدیدا ناراحت می کرد.

6- پوزانف اظهار داشت که بحران جاری بعد از زمانی که ترکی در یازده سپتامبر از هاوانا و مسکو برگشت شروع شد. در جلسه کابینه ای که در 12 سپتامبر تشکیل شد، امین لزوم تغییرات کابینه را خواستار شد و گفت که هر چه زودتر باید محمد اسلام وطنجار وزیر کشور و شرجان مزدوریار وزیر امور مرزی و سیدمحمد گلابزوی وزیر ارتباطات عوض شوند. ترکی اعتراض کرد و رودرروی امین ایستاد.

7- مطابق گزارشات پوزانف، «اختلاف و دعوا تا 13 سپتامبر ادامه داشت» و در 14 سپتامبر زمانیکه امین تغییرات کابینه را اعلام کرد، این اختلاف به اوج خود رسید. ترکی «امین را احضار کرد تا درباره آن عمل توضیح دهد و در نتیجه تیراندازی رخ داد. پوزانف گفت که در این روزهای بحرانی دو ملاقات با رهبران حزب خلق داشته است. در رابطه با ملاقات اول چیز زیادی نگفت، ولی درباره ملاقات دوم گفت که جلسه ای صبح روز 15 سپتامبر یعنی روز قبل از اینکه امین به جانشینی ترکی معرفی شود، با امین داشته است (توجه: خبر این ملاقات توسط مطبوعات پخش شد).

8 - مالباسیک از صحبتی که با پوزانف داشته عقیده دارد که شوروی مجبور است سیاست خود را در افغانستان با عمل انجام شده امین تطبیق دهد، هر چند که اشتیاق زیادی در این امر نشان نمی دهد. زمانی که او نقاط ضعف امین را از قبیل تصویر بدی که در جامعه دارد، به پوزانف متذکر شد، سفیر شوروی جواب داد: «که امین قوی و متشکل است، البته او اشتباهاتی دارد، اما کدام رهبراست که اشتباه نداشته باشد.»

9 - جالب توجه اینکه پوزانف، وطنجار خلع شده را یک مرد خوب توصیف کرد (توجه: کرارا شایعاتی که پس از کودتا شنیده شده نشان می دهد که وطنجار تقاضای پناهندگی از سفارت شوروی کرده است و سفارت هندوستان اعتقاد دارد که پوزانف سعی کرده که از وطنجار و دیگر وزرای نظامی که در 14 سپتامبر اخراج شده اند وساطت و جانبداری کند).

10- مالباسیک عقیده راسخی دارد که روس ها امتیازات خاصی از امین برای حمایت کردن از او بعد از کودتا گرفته اند. برای مثال او فکر می کند که روس ها پافشاری می کنند برای اینکه ترکی باید زنده بماند.

مالباسیک اظهار داشت که در حال حاضر امین کاملاً به شوروی متکی است و «باید مزد این حمایت را بدهد.»

11- مالباسیک معتقد است که روس ها در حال حاضر کوشش خواهند کرد که امین را یک رهبر پسندیده و دلخواه بسازند و اگر در چنین کاری کوتاهی کنند امکان دارد که غیر از دخالت مستقیم نظامی، راهی مثل یک کودتای سریع توسط نیروهای مسلح افغانی را برگزینند. لکن او احتمال دخالت نیروهای نظامی شوروی را رد نکرد، اما فکر می کند که هر چند این اقدام بعید است، ولی سرانجام این عمل حاد الزامی می شود.

12- نظریه: گزارش مالباسیک با مطالب دیگر منابع مورد اطمینان تطبیق می کند همان طوری که انتظار می رود ماشین شایعه سازی کابل مطالب یک نوع زیادی را تولید کرده است. بیشتر این شایعات از زمانی که ترکی در 9 و 10 سپتامبر با برژنف در مسکو صحبت کرده به وجود آمد. بعضی ها می گویند که

ص: 674

رهبران شوروی به او گفته اند که کار تو تمام شده است، ولی با مقایسه با برخورد بشاش امین هنگام بازگشت ترکی به کابل در 11 سپتامبر، قبول چنین خبرنگاران کننده ای بعید است. بعضی ها می گویند که برژنف به او گفته است که کلک امین را بکند، اما او از عهده برنیامده است. این سفارت مایل است که بگوید که معتقد است که رهبری آینده افغانستان به هیچ وجه در مسکو مورد بحث واقع نشده است. (ضمنا باید توجه داشت که هنگام استقبال در فرودگاه، وطنجار، نفر دوم بعد از امین ایستاده بود).

13- بنا به گفته سفارت هندوستان که در پاراگراف قبلی نیز از آن ذکری شد، نقش پوزانف این بود که در 14 سپتامبر در تیر اندازی کاخ خلق دخالت مسلحانه داشته است، هر چند که ما نسبت به این موضوع شک داریم، ولی فکر می کنیم که احتمالاً در مقطعی پوزانف برای طرفداری از وطنجار دخالتی کرده باشد، همان طور که اظهارات بعد از کودتای او برای مالباسیک نشان می دهد.

14- هر چند بعضی از ناظران محلی فکر می کنند که هر وقت مشکل حاد می شود مشت آهنین شوروی ها (در این مرحله امین) پیدا می شود( مانند جریان شورش افغانستان)، ولی ما بر این عقیده ایم که وقتی اعضاء سرسخت و غیرقابل کنترل حزب خلق مثل عقرب ها در یک کوزه به جان هم افتاده اند، نقش شوروی به طور کامل در این خشونت دیده نمی شود. حضور مستمر زنان و کودکان روسی در مناطق عمومی کابل در خلال بحران 14 سپتامبر و همچنین اخبار وسایل ارتباط جمعی شوروی در مورد ملاقات ترکی در مسکو و بعد از آن که امین در 16 سپتامبر به جای او نشست، نشان می دهد که سفارت مسکو اطلاعی نداشته و چنین واقعه ای برایش غیر مترقبه بوده است.

15- به نظر می رسد که پوزانف نتوانسته برنامه سیاسی با ثباتی را در این جا فراهم سازد. به دلیل اینکه پوزانف در خلال سال گذشته اغلب اختلاف های جدی، با امین داشته در محافل دیپلماتیک اینجا راجع به عدم تمدید مأموریتش شایعاتی بگوش می رسد. یک منبع خبری افغانی که معمولاً در گذشته مورد اعتماد بوده گفته است که شوروی در 27 سپتامبر برای جانشینی پوزانف در خواست موافقت کرده است. منبع اسم جانشین را نمی دانست.

پایان نظریه                                                                                          آمستوتز