فعالیت های مستشاری آمریکا در دوره مصدق

ضمیمه گزارش 504 توسط سفارت در تاریخ 26 سپتامبر 1947 به وزارت خارجه آمریکا ارسال گردیده است.

در امریه صادره توسط نخست وزیر و امریه های دیگر کلمه «حقوق» در زبان ایرانی شامل مزایا نیز می گردد. در تاریخ 8 مارس 1952 (17 اسفند ماه 1330 - م) نخست وزیر امریه دیگری به وزارت دارایی داد (ضمیمه 2) تا «به افسران هیئت نظامی آمریکا» بر طبق قانون یکم آبان 1322 حقوق پرداخت نماید تا قرارداد آنها پایان یابد. (به تلگرام سفارت به شماره 3444 مورخ 10 مارس 1952 رجوع گردد.)

سری

گزارش شماره 938، 13 می 1953

در تاریخ 19 مارس 1952 (28 اسفند ماه 1330 - م) بوشهری سخنگوی دولت در برابر مطبوعات اعلام نمود (ضمیمه 5) که «دولت آمریکا با ادامه حضور موقت هیئت نظامی خود در ایران موافقت کرده ...» و «طبق تصمیم هیئت وزراء تا زمان اتخاذ تصمیم نهایی، حقوق و امتیازات آنها بر اساس شرایط مندرج در قانون یکم آبان 1322 پرداخت خواهد گردید.» (تلگرام سفارت به شماره 3610 مورخ 20 مارس 1952) ضمائم 1 و 2 و 4 به صورت ترجمه دریافت شده و سفارت میل ندارد به وزارتخانه های ذیربط جهت دریافت اصل مطلب که به زبان فارسی است مراجعه کند.

در رابطه با وضعیت هیئتهای نظامی آمریکایی در ارتش و ژاندارمری ایران سفارت تلگرام های زیر را برای وزارت خارجه آمریکا ارسال داشته است.

در صورتی که وزارت خارجه در رابطه با تجدیدنظر ذکر شده در تلگرام مرجع به این تلگرام ها رجوع نکرده فهرست ذیل سهولت بیشتری را در این کار ایجاد خواهد کرد.

هیئت نظامی در ارتش

شماره 3302 مورخ 28 فوریه 1952

شماره 3344 مورخ 3 مارس 1952

شماره 3362 مورخ 4 مارس 1952

شماره 3398 مورخ 6 مارس 1952

شماره 3410 مورخ 7 مارس 1952

شماره 3434 مورخ 8 مارس 1952

شماره 3439 مورخ 9 مارس 1952

شماره 3444 مورخ 10 مارس 1952

شماره 3491 مورخ 12 مارس 1952

شماره 3503 مورخ 13 مارس 1952

شماره 3557 مورخ 17 مارس 1952

شماره 3610 مورخ 20 مارس 1952

ص: 553

هیئت نظامی در ژاندارمری

شماره: 1030 مورخ 7 سپتامبر 1952

در رابطه با وضعیت هیئتها که توسط سفارت گزارش شده نیز می توان به تلگرامهای فهرست بندی شده فوق مراجعه کرد:

نخست وزیر در نتیجه اعمال فشارها (3362، پاراگراف 1، 3398 پاراگرافهای 1 . 11) یا بنا به تشخیص خود (3344 پاراگراف 6؛ 3434 پاراگراف 1) بدون رجوع به مصوبات مجلس درصدد نگهداری هیئت آمریکایی در ایران برآمد (3302 پاراگرافهای 1 و 6؛ 3434 پاراگراف 1)، مشروط بر آن که نیازی به انعقاد یک قرارداد کتبی جدید نباشد و نیز چنین نشان ندهد که درصدد تمدید قرارداد موجود برآمده است. (3304 پاراگرافهای 1 و 2؛ 3362 پاراگراف 1؛ 3398پاراگراف 6؛ 3434 پاراگراف 1؛ 3503 پاراگراف 2). احتمالاً منظور وی این بوده است که قراردادهای قبلی (یا تمدید شده آنها)، با وجود این که گویا بر اساس قانون یکم آبان 1322 (3302 پاراگراف 6؛ 3444 پاراگراف 3) منعقد شده است فاقد اعتبار می باشند چون دولت (دولت وقت - م) از مشروعیت کافی برخوردار نبوده است. خود او نیز که ظاهراً از قدرت چندانی برخوردار نیست. شفاهاً قراردادها را منعقد ساخته که بر اساس آن خدمت هیئت در ایران ادامه می یابد. و به طور ضمنی در تأیید محتوا و فحوای قراردادهای قبلی برآمده است. امریه اجرائی مورخه 14 فوریه (ضمیمه 1) در زمینه جزئیات به قراردادهای قبلی و قانون یکم آبان 1322 مراجعه کرده است؛ و در امریه 8 مارس (ضمیمه 2) بار دیگر از همان قانون سخن به میان آورده است؛ ولی شواهد موجود نشان نمی دهد که او با توسل به قانون یکم آبان 1322 که استفاده از آن را توسط اسلاف خود نادرست می دانسته در تلاش برای کسب اختیارات بوده است.

تا جایی که به دیگر مقامات ذی ربط ایرانی مربوط است اگر قراردادهای قبلی فاقد اعتبار باشند، قرارداد شفاهی نخست وزیر نیز جای بحث دارد (3398 پاراگراف 4؛ 3410 پاراگراف های 3 و 4) ظاهراً وی توانسته بود آنها را متقاعد کند (3434 پاراگراف 2؛ 3439 پاراگراف 2)، لیکن سفارت از منطق وی خبری ندارد. از نقطه نظر آمریکا قرارداد شفاهی فعلی معتبر است (3344 پاراگراف 2 و 3502 پاراگراف 1). سفارت حدس می زند که نخست وزیر علی رغم توصیه اش قانون یکم آبان 1322 را اساسی نیرومند برای انعقاد یک قرارداد شفاهی می داند که می تواند به صورت تمدید قراردادهای دیگر پیگیری شود و او با استفاده از همان اختیارات این قرارداد شفاهی را مطرح نمود. وی همچنین امریه هایی صادر کرده است که در آنها اختیارات خود را مشتق از قانون یکم آبان 1322 می داند.

سفارت معتقد است که بیانات تأیید شده هر یک از طرفین در اعلام یک قرارداد برای مردم جنبه انعقاد غیررسمی یک قرارداد را دارد.

چنین به نظر می رسد که قرارداد شفاهی مربوط به هیئت نظامی آمریکایی در ژاندارمری ایران بر قانون 21 اکتبر 1943 (29 مهرماه 1322 - م) و قرارداد تمدید شده 27 نوامبر 1943 (6 آذر ماه 1322 - م) استوار است و از اعتبار کافی برخوردار می باشد.

لوئی. و. هندرسن / سفیر کبیر آمریکا