سیاست تولید نفتی کویت و انقلاب ایران

سیاست تولید نفتی کویت، بحران ایران و...

سند شماره (26)

تاریخ: 23بهمن ماه 1357

مکان: وزارت نفت، شهر کویت یادداشت مکالماتی

شرکت کنندگان: آقای محمود ک.العدسانی معاون وزیر نفت کویت، آقای کوینسی لامزدن، بخش اقتصادی، سفارت آمریکا، در کویت

موضوع: سیاست تولید نفتی کویت، سیاست قیمت گذاری اوپک، بحران ایران، امنیت منطقه ای خلیج و ارتباط آن با امور اعراب و اسرائیل، اتحاد سوریه و عراق

با مطرح کردن مطلبی که قبل از ورود به کویت در اوائل بهمن ماه در مطبوعات تجاری نفتی فرانسه مطالعه کرده بودم باب صحبت را با محمود گشودم. گفتم که در این مطبوعات گزارش شده بود که کویت به سه شرکت برداشت کننده مهم نفتی خود (بریتیش پترولیوم، شل، و گلف )اجازه داده است که بیش از سقف 2 میلیون بشکه در روز تولید نمایند. در ادامه گفتم که همین مطبوعات گزارش کرده اند که به هر یک از شرکتهای مزبور اجازه داده شده تا در سال جاری روزانه 000/40 بشکه نفت اضافی برداشت نمایند. وی گفت کویت محدوده تولیدی 2میلیون بشکه در روز را رعایت نخواهد کرد. وی گفت از زمان انحلال مجلس ملی این محدوده تولیدی اختیاری بوده و نشانگر اهداف برنامه ریزی شده می باشد. چون به دنبال نظام دوگانه قیمت گذاری قطر، کویت چند مشتری مهم خود را از دست داده بود، مقداری تولید اضافی سبب خواهد شد که میانگین میزان برداشت در سالهای 1356و 1358 معادل 2 میلیون بشکه در روز

ص: 751

بشود. محمود گفت چون کویت دارای یک بودجه متعادل بوده و با مشکلات مالی شدیدی روبرو نیست، محدوده 2 میلیون بشکه در روز در آینده نزدیک اعتبار و قوت خود را حفظ خواهد کرد. وی در تصریح مطلب اظهار داشت هرگونه افزایش تولید بیش از سطح 2میلیون بشکه در روز که مانند افزایش کنونی پدید آید، تنها دارای انگیزه های داخلی اقتصادی است. (ولی صحت این گفته مورد تردید است چون منابع موثق سفارت گفته اند که این افزایش ناشی از تحریکات سیاسی بین المللی بوده است. )محمود گفت افزایش تولید سال 1979 بیشتر مربوط به گاز است، وی گفت رشد سریع کویت که به هیچ وجه کندتر نشده و نیز افتتاح آتی کارخانه گاز مایع یک میلیارد دلاری جدید شرکت نفتی کویت سبب خواهد شد تقاضای محلی سال 1358در رابطه با گاز افزایش قابل ملاحظه ای پیدا کند. وی گفت در حال حاضر تنها راه برآورد و تأمین این تقاضا افزایش تولید نفت است. بنا به گفته محمود چون گاز آزاد غیر نفتی بحساب آورده نمی شود، به وزارت آب و برق دستور داده شده که در تأسیسات آبی و برقی خود از سوخت دوگانه استفاده کند. وی گفت «ما آماده شده ایم تا از نفت سنگین تر و حتی خام برای تولید آب و برق استفاده کنیم.» لیکن «صرفه جویی های عظیم» ناشی از کاهش عرضه به خاطر پروژه عظیم گاز مایع از بین رفته است. قرار بود این کارخانه از گاز مرتبط با نفت تولید شده در زمانی استفاده کند که محدوده تولید ملی نفت کویت 3میلیون بشکه در روز تعیین شده بود.

محمود در مقام تأیید گفت تصمیم کویت مبنی بر افزایش تولید نفت ناشی از تأثیرات مهم بین المللی نیز بوده است. مع ذالک وی مصرانه اظهار می داشت که علت اصلی این تصمیم گیری داخلی بوده است. وی گفت با یادآوری دو ضریب غیر داخلی که افزایش تولید نفت کویت را مانع می شدند بر این نکته تأکید کرد وی گفت در ابتدا کویت «ضرر کرده» و در هنگام وضع قیمت دو گانه مشتریانی را از دست داده بود.

بنابراین، چون نفت سنگین کویت ادامه اهداف مورد نظر را در بازاری اینچنین شکننده ممکن می ساخت، کویت میل ندارد با وارد کردن خسارت به دیگر اعضای اوپک، مشتریان آنها را بقاپد، حتی اگر بازار از وضع بحرانی برخوردار باشد. ثانیا، چون در این موقعیت تنها عضو تأثیرپذیر اوپک ایران است کویت احتیاط بیشتری به خرج می دهد. وی گفت تبدیل شدن کویت به یک صادر کننده بزرگ نفتی در سالهای 1329 به ضرر ایران بود. ولی در حال حاضر با وجود ماهیت نهضت خمینی و تأثیرات احتمالی آن بر دیگر تولیدکنندگان نفتی عربی، کویت میل ندارد در روابط خود با رهبر جدید ایران «نقاط رنجش خاطری» پدید آورد.

از محمود سؤال کردم که آیا درست است که طبق اظهار مطبوعات وزراء کشورهای تولیدکننده نفت عربی در خلیج به دنبال بحران ایران درصدد بررسی مجدد وضع قیمت نفت برآمده اند. وی در مقام تأیید گفت این کشورهای تولید کننده قیمتی را موقتا برای نفت مازاد بر تولید ملی خود تعیین خواهند کرد. وی گفت، به طور مثال در حال حاضر کویت به مشتریان سنتی خود نفت را به قیمت هر بشکه 83/12 دلار می فروشد در حالی که همین نفت در بازار به قیمت 15 دلار به فروش می رسد، و نفتهای سبکتر به قیمت 17 دلار خرید و فروش می شود. سؤال کردم که آیا وزرای مزبور در نظر دارند قیمت جدید را طبق برنامه قیمت گزاری اوپک برای فصل چهارم سال 1358 تعیین کنند یا می خواهند اساس را قیمت نفت در بازار سیاه بگیرند. وی پاسخ داد «در واقع هیچ یک از آنها در نظر گرفته نخواهد شد» بلکه تولیدکنندگان بیشتر منافعی را در نظر می گیرند که شرکتهای نفتی از طریق نفت های قراردادی قیمت کنونی اوپک به دست

ص: 752

می آورند. سؤال کردم که آیا منظور وی این است که قیمت نفت چیزی بین 15و17 دلار خواهد بود. وی گفت نمی داند که وزیران مزبور چه قیمتی را تعیین خواهند کرد.

محمود نیز با برآورد من هم عقیده است و می گوید به دنبال بحران ایران میزان کمبود نفت تولیدی در جهان آزاد روزانه معادل دو تا سه میلیون بشکه است. ولی وی گفت با تجدید نظر صعودی قیمتها، جبران این کمبود چندان دشوار نخواهد بود. وی در ادامه گفت هم اکنون اوپک حدود 3 میلیون بشکه در روز از 5 تا 6 میلیون بشکه نفت تولیدی پیشین ایران را فراهم می آورد. علاوه بر اوپک منابع غیر اوپک چون مکزیک نیز در موقعیتی قرار دارند که می توانند در پر شدن این شکاف تولیدی مفید واقع شوند.

موضوع مورد بحث بعدی ایران بود. محمود گفت شاه قربانی عدم تصمیم گیری به موقع رهبران غربی شده بود. وی گفت در سه ماه گذشته وخامت اوضاع آنقدر شدید بود که آمریکا نمی توانست کار چندانی برای حفظ قدرت شاه انجام دهد، ولی وی گفت که نمی داند چرا آمریکا زودتر از اینها به دولت ایران کمک نکرده بود «آن هم هنگامی که فرصت انجام آن وجود داشت». وی ادامه داد « شما کاری نمی کنید درنتیجه فرانسه برنده می شود. آنها حتی توسط یکی از هواپیماهای خود قهرمان را به وطنش باز گرداندند.» محمود گفت تلاش آمریکا برای مرتبط ساختن قرارداد کمپ دیوید با اوضاع خلیج اشتباه محض است وی گفت اوضاع خلیج کاملاً جداست و دارای پویاییهای خاص خود می باشد. وی گفت تنها پدیده ای که کشورهای مدیترانه ای و آسیای صغیر و خلیج را به یکدیگر مرتبط می سازد، تجدید حیات اسلام است.

وی گفت این امر به هیچ وجه به نفع قرار داد کمپ دیوید نخواهد بود، چون نظر کلی جامعه اسلامی مخالف همکاری با اسرائیل است.

از نظر محمود تأثیر مستقیم بحران ایران بر کویت محدود خواهد بود. البته از طرف عناصر محافظه کار مذهبی فشارهایی اعمال خواهد شد و نسل جوان نیز فعالیتهای خود را تشدید خواهد نمود، لیکن به نظر وی دولت می تواند با بالا بردن توقعات رفاهی مادی و بازگشت به دموکراسی پارلمانی مشکلات داخلی کویت را مهار نماید. با یادآوری کردن این گزارش مطبوعات محلی مبنی بر اینکه، خانواده هیئت حاکمه ممکن است بخواهند تعدادی از نمایندگان خود را در مجلس ملی منصوب نماید، عدسانی گفت خانواده صباح باید فعالیتهای خود را محدود به انتصاب وزیران نماید چون آنها به طور اتوماتیک به عنوان نمایندگان مجلس عمل خواهند کرد. وی گفت اتکاء بیش از حد به انتصاب نمایندگان سبب تشدید نارضایتی و عدم تأیید انتخاب کنندگان خواهد شد و بسیاری از منافع ثبات انگیز بازگشت به دموکراسی را از بین خواهند برد.

گفتگو سپس به وحدت سوریه و عراق متمرکز گردید. معاون وزیر معتقد است که این وحدت در آینده نزدیک به وقوع نخواهد پیوست. وی گفت در همان حال که اسد و صدام هیچ یک حاضر نیستند قدرت خود را از دست بدهند، ولی اگر از فعالیت علیه یکدیگر دست بردارند وحدت عربی شدت بیشتری خواهد یافت. از نظر عدسانی اجلاسیه بغداد یک موفقیت عظیم است. وی گفت «حس اعتماد عراقیها به خودشان اکنون خیلی بیشتر شده و می خواهند در جامعه عربی نقش مهمتری را به عهده بگیرند.» به نظر وی بحران ایران بیش از ادامه تضاد اعراب و اسرائیل مسئول پیدایش این طرز فکر جدید در بغداد است.

در خاتمه محمود خاطرنشان ساخت سفر اخیر نخست وزیر کویت شیخ سعد به کشورهای عربی هم جوار نیز نتیجه مستقیم اجلاس بغداد بوده است. وی گفت سفر سعد در رابطه با دیپلماسی کویت

ص: 753

موفقیت آمیز بوده است. هدف از این سفر ایجاد همکاری بیشتر میان کشورهای منطقه و مخالفت با تشنجات منطقه ای است که می تواند منجر به مداخله ناخواسته قدرتهای خارجی در منطقه گردد.