جلسه گواننادی کازانکین - سفارت شوروی، تهران جان. دی. استمپل - سفارت آمریکا، تهران

سند شماره (40)

صورت مذاکرات

خیلی محرمانه

شرکت کنندگان: گواننادی کازانکین - سفارت شوروی، تهران جان. دی. استمپل - سفارت آمریکا، تهران

تاریخ و محل: 13 نوامبر 1978 - 22 آبان 57، رستوران بریج استریت

موضوع: اوضاع ایران

کازانکین نسبت به دفعات گذشته اندکی افسرده تر بود شاید به علت آنکه به تازگی از بیمارستان خارج شده و دچار فشار خون و تپش قلب بوده است. موضوعات جالب زیر درمیان گذاشته شدند:

اوضاع کنونی ایران: ما با یکدیگر توافق داشتیم که حکومت نظامی ظاهرا نظم و قانون را مجددا مستقر کرده است، کازانکین گفت اتحاد شوروی امیدوار است اوضاع ایران به وضع ثابتی برسد. تحویل گاز طبیعی از طریق خط لوله به علت اعتصاب متوقف شده بود. او آنگاه این نظریه رسمی شوروی را عنوان کرد که ایالات متحده برای کمک به شاه به اندازه کافی کار نمی کند. من در مقابل از او پرسیدم که شورویها برای مهارکردن حزب توده که در آشوبهای اخیر فعالیت داشته است چه کاری انجام داده اند. او با یک قیافه جدی گفت که سیاست سفارت این است که هیچ گونه تماس رسمی با حزب توده نداشته باشد.

هنگامی که او می خواست دریاسالار ترنر رئیس سیا را به خاطر اینکه شوروی را به مداخله در ایران متهم کرده بود مورد حمله قرار دهد من به زحمت جلوی خنده خود را گرفتم. من به مدت سه دقیقه به حرفهای او که به شدت دیگر بخار از زبان او خارج می شد گوش کردم و گفتم دشوار است از اینکه درباره دخالت شوروی با توجه به آنچه که در هفته قبل اتفاق افتاده بود ظنین نشویم. ما با توافق متقابل این موضوع را کنار گذاشتیم. کازانکین جویای نظریه ایالات متحده درباره اوضاع کنونی با ارتباط به قیمت نفت اوپک شد و من اعلام داشتم که چیزی در این باره نمی دانم ولی حدس می زنم که قیمت نفت اوپک بین پنج تا هشت درصد بالا رود. کازانکین به طور روشنی درپی اطلاعات درباره مخالفان رژیم می گشت ولی هیچ گونه پاسخی از من نشنید، معذلک هنگامی که او نام خمینی را برد، من خاطرنشان ساختم که آیت اللّه، اتحاد شوروی و همچنین انگلیس و ایالات متحده را مورد حمله قرار داده است. او ظاهرا در این باره علاقه زیادی نشان داد و از من پرسید که آیا می توانم گزارشی از اخبار درباره فعالیتهای خمینی به او بدهم.

ص: 602

موقعیت روسها در ایران

کازانکین گفت که حوادثی بر ضد روسها در ایران اتفاق نمی افتد، هرچند بعضی از آنها در خیابانها اوراق ضد شاه و ضد خارجی بدست آورده بودند. مدرسه روسها همچنان باز است، هرچند کارمندان شوروی از اینکه در خیابانها در جریان اعتصابات دیده شوند نگرانند. در پاسخ به سؤال من او گفت در ایران 5000 نفر از اتباع شوروی که شامل خانواده های آنها نیز می شود وجود دارند. او ظاهرا درباره نشنیدن حوادث ضدآمریکایی علاقه نشان می داد ولی من وارد، جزئیات نشدم و صرفا گفتم که آمریکاییان مانند دیگران اوراق ضد خارجی دریافت کرده اند.

دیدارکنندگان آمریکایی

وقتی که نهار داشت تمام می شد، کازانکین قطعه روزنامه ای درباره دیدار اخیر دونکان معاون وزارت دفاع و کوپر معاون وزارت امور اقتصادی به من نشان داد و درباره این دیدارها از من پرس وجو می کرد. من در پاسخ گفتم که دیدار دونکان برای آن بوده است که ما درباره نقشه های ایران جهت بدست آوردن سلاحهایی در آینده اطلاع حاصل کنیم. او به طور وضوح می خواست نتایج مذاکرات را بداند و همچنان مرا تحت فشار قرار داده و می پرسید بعد چه شد؟ من در پاسخ گفتم که از جزئیات اطلاع ندارم ولی معتقدم که خرید بعضی از اقلام به تأخیر خواهد افتاد. او حواس خود را جمع کرد و می خواست بداند که آیا «آواکس» هم جزء آنها هست یا خیر ولی از من جوابی نشنید. در مورد دیدار کوپر من به او گفتم که این دیدار فرصتی بود برای مبادله نظریات درباره مسائل مالی جهانی و هیچ گونه برنامه ای یا قراردادی از این مذاکرات حاصل نشده است. او با این بیان «که من حقیقت را نمی گویم» درباره سخن اظهار شک کرد و من تنها به گفتن این نکته اکتفا کردم که «گواننادی آیا من به شما دروغ می گویم؟».

هنگامی که پس از صرف نهار وارد خیابان شدیم تعداد زیادی از اتومبیلها به ما نزدیک شدند و کازانکین گفت برای او در جریان تظاهرات کار بسیار آسان است و او می تواند داد بزند «شوروی». من از او پرسیدم که آیا این بدان معنی است که او را خواهند بوسید یا به او لگد خواهند زد. او کمی خندید و به من نگاه کرد. گویی من چیزی را می دانستم که او نمی داند ولی چیزی نگفت.جی. دی. استمپل