تشریح وضعیت ایران مرداد 58

سند شماره 270

محرمانه

24 ژوئیه 1979 - 2 مرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران - 7772

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش هفتگی سیاسی

1- (محرمانه - تمام متن)

2- خلاصه گزارش: اقدامات برای آماده شدن به منظور انجام انتخابات مجلس خبرگان ادامه دارد، تظاهرات برای «وحدت» و یادبود مصدق، آشوب در مناطق مرزی ایران- ترکیه، مریوان آرام و تقریباً خالی از سکنه است، آیت الله خاقانی در قم ظاهر شده است. (پایان خلاصه).

3- تعدادی از گروه ها و احزاب و سازمان های گوناگون اسامی کاندیداهای خود برای انتخابات مجلس خبرگان را اعلام نمودند. بدون هیچ تعجبی، اکثریت قریب به اتفاق اسامی ارائه شده تاکنون، از روحانیون است. انتخابات کماکان قرار است برابر برنامه در 3 اوت انجام شود.

4- در روز 17ژوئیه تظاهرات «وحدت» در سراسر ایران به منظور نشان دادن اعتقاد مردم به جمهوری اسلامی و اهداف آن» برگزار شد. در حالیکه روزنامه ها در گزارشات خود مدعی شرکت «میلیون ها» نفر هستند، نشانه هایی در دست است که این تظاهرات سراسری به شور و هیجان و خودجوشی تظاهرات روزهای اول انقلاب نبود. مأمور سیاسی سفارت از منبعی در تهران دریافت که توسط کمیته محلی به آژانس کرایه اتومبیل او دستور داده شده بود تا همانند سایر مغازه های مجاور آژانس، تعطیل نماید تا مجبور به شرکت در تظاهرات شوند. (توجه: بنظر می رسد که سازماندهندگان راهپیمایی انقلابی، از رو ش های عصر پهلوی سرمشق گرفته باشند.) منبع دیگری از کرمانشاه به مأمور سیاسی کنسولگری اطلاع داد بیش از یکهزار نفر در تظاهرات «وحدت» حضور نداشتند، در حالیکه ادعای مقامات، این رقم را به دویست و پنجاه هزار نفر (یعنی تعداد کل جمعیت شهر) می رساند. طبق اظهار منابع تبریزی، تظاهرات در آنجا به استادیوم ورزشی شهر ختم می گردید و در پرجمعیت ترین لحظه خود استادیوم نیمه پر بود.

5- در 21 ژوئیه، تظاهرات دیگری در تهران به احترام (مجدد) نخست وزیر اسبق، مصدق برگزار شد. در این تظاهرات که به عنوان امری مشترک، توسط «جبهه دموکراتیک ملی»، «فداییان خلق»، «جبهه ملی» و دیگر گروهها برگزار شد، جمعیت زیادی در میدان بهارستان

ص: 586

اجتماع نمودند و آیت الله طالقانی سخنرانی نمود.

6- در روز 19 ژوئیه آشوبی در نزدیکی مرز زمینی ایران- ترکیه واقع در سرو درگرفت، در این روز «یاغیان قبایل» در این منطقه با ژاندارم ها و پاسداران انقلاب به زد و خورد پرداختند. افراد قبایل کردنشین یک هلی کوپتر دولتی را سرنگون کردند و طبق نوشته روزنامه «بامداد» هشت نفر در این سقوط کشته شدند. گزارشات بعدی روزنامه ها مدعی است که سربازان لشکر 64 مردان قبیله یاغی را متفرق نموده اند. از قول مقامات رسمی ادعا شده است که یاغیان کوشش می نمودند تا از استقرار مجدد ژاندارمری توسط دولت موقت در منطقه مرزی نزدیک ارومیه (رضاییه سابق) جلوگیری کنند. کنسول ترکیه در تبریز در گفتگویی با مأمور سیاسی سفارت آمریکا در 21 ژوئیه گفت که برخلاف ادعاهای مقامات دولت ایران، نیروهای نظامی اعزامی از ارومیه هیچ تلاشی جهت جنگیدن با یاغیان به عمل نیاوردند. همتای او در ارومیه به او اطلاع داد که ارتش صرفاً نیروهای پاسدار انقلاب را تا منطقه سرو همراهی کرده است و هنگامی که نبرد آغاز شد فقط نقش محدودی به عنوان تماشاچی به عهده گرفت. پس از اینکه گروهی از مقامات گمرکی و ژاندارم های ایرانی برای یافتن پناهگاهی موقت به سمت ترکیه فرار کردند، پای کنسول های ترکیه در تبریز و ارومیه به حادثه سرو کشیده شد.

7- پس از درگیری های جدی بین سپاه پاسداران انقلاب و گروه های محلی کرد، در مریوان در تاریخ 14 ژوئیه، برای چند روز آرامش نسبی به شهر بازگشت. پاسداران انقلاب در شهرهای سنندج و کرمانشاه آماده رفتن به مریوان و کمک به همکاران خود شده بودند ولی ظاهراً شورای شهر از عزیمت آنان جلوگیری کرده است. شورای شهر مریوان بیانیه ای صادر و از مردم شهر درخواست نمود تا آماده تخلیه شهر در صورت بدست گیری کنترل امنیتی آن توسط پاسداران انقلاب، باشند و طی تلگرافی به خمینی مدعی شد که اعزام پاسداران انقلاب به مریوان، به عنوان یک توهین (به مردم مریوان) تلقی خواهد شد. با این حال طبق گزارش روزنامه آیندگان، 75 درصد مردم شهر قبلاً آنجا را ترک کرده و ادارات و فروشگاه ها تعطیل شده بودند. خبرگزاری پارس اظهار می دارد خروج دسته جمعی مردم بعد از پخش شایعاتی در بین مردم مریوان مبنی بر اینکه پاسداران اعزامی جهت حمله به ساکنین به آنجا اعزام می شوند، آغاز شد.

8- آیت الله خاقانی رهبر مذهبی قوم عرب پس از چندین روز ناپدید شدن از خرمشهر، در شهر قم ظاهر شده است. ناپدیدی آیت الله خاقانی به دنبال حمله پاسداران انقلاب به اقامتگاه او پس از بمب گذاری مسجد جامع شهر، به وقوع پیوست. بعد از انفجار بمب که موجب کشته شدن چندین نفر شد، تعدادی از مردم دستگیر شده و بلافاصله در دادگاه انقلاب به محاکمه کشیده شدند. پنج نفر به اتهام دست داشتن در بمب گذاری اعدام شدند. گزارشات منتشره مدعی است که انبار بزرگی از اسلحه در منزل آیت الله در هنگام تصرف آن پس از انفجار بمب در مسجد، پیدا شده است. معهذا چه اقامت خاقانی در قم به عنوان یک «بازداشت» تلقی شود،

ص: 587

چه «به خاطر امنیت خود او»، خرمشهر در چند روز گذشته آرام بوده است.

لینگن