تشریح وضعیت ایران تیر 58

سند شماره 261

محرمانه

شماره گزارش: 79 0253 6846

17 ژوئیه 1979 - 26 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) - این گزارش که در مورد وضع ایران می باشد عناوین زیر را دربر دارد: استعفای سرلشگر ریاحی مورد قبول واقع نشد. همافران نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی. کنفرانس مطبوعاتی تیمسار سیف[سید] امیررحیمی. موضوعات مورد علاقه و گزارش تولید نفت.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- استعفای سرلشگر ریاحی مورد قبول واقع نشد: اطلاعات زیر از مقالات روزنامه تهران تایمز و نشریه پول ایران (نشریه چکیده اخبار) ایران می باشد. طبق اظهارات روزنامه کیهان و خود وزیر دفاع، سرلشگر ریاحی، دومین وزیر دفاع ایران بعد از انقلاب استعفا داده است ولی صادق طباطبایی یکی از سخنگویان دولت بعداً اظهار داشت که استعفای وی پذیرفته نشده است. در تماسی که سرلشگر ریاحی با یکی از خبرنگاران داشت تأیید کرده بود که از کار کناره گیری نموده گرچه دلایل آن را بیان نداشت. به هرحال واضح بود که استعفای وی مربوط به انتصاب مجدد تیمسار رحیمی، رئیس دژبانی می باشد که علیرغم میل وی صورت گرفته است. منابع خبری اضافه کردند که ریاحی در این هفته هیچکس را به ملاقات نپذیرفته که این مسئله نشان می دهد که وی در آستانه کناره گیری می باشد. همچنین وی در جلسه امروز صبح کابینه دولت حضور نداشت. منابع خبری به مجله ایران پول (چکیده اخبار) گفتند که اگر این امر حقیقت داشته باشد استعفای سرلشگر ریاحی پیروزی رحیمی را مستحکم خواهد کرد و می تواند سکوت نامعلوم وی را در کنفرانس مطبوعاتی امروز توضیح دهد. (به پاراگراف 3

ص: 569

در صفحه بعد رجوع شود). منابع خبری بی درنگ در مورد جابجایی او با داریوش فروهر، وزیر کار که دوست صمیمی تیمسار رحیمی و رهبر بلافصل جبهه ملی است شروع به تحلیل کردند، یک منبع آگاه نزدیک به فروهر به نشریه پول ایران (چکیده اخبار) گفت که وزیر کار تا دو ماه پیش برای این مقام سخت تلاش می کرده است. انتصاب وی در این مقام فعلاً به آیت الله خمینی مربوط است. منبع خبرگفت که «فروهر فرد قابل اعتمادی است». منابع خبری اظهار می دارند که چنانچه فروهر در مقام وزیر منصوب می شد می توانست به کار سرلشگر ناصر فربد، رئیس ستاد ارتش پایان دهد، هر چند که او در میان نظامیان رده بالای ارتش از احترام خاصی برخوردار است. یک منبع آگاه گفت که فربد که شخصی مجرب است مانند رحیمی و مدنی. مدت ها پیش قبل از اینکه انقلاب آنها را دوباره به کار دعوت نماید بازنشست شده و از ارتش کناره گیری کرده بود. من فکر می کنم که ارتش با علاقه زیادی جریانات را زیرنظر دارد. انتخاب وزیر جدید می تواند بیانگر این باشد که آیا دولت به آرامش خود ادامه داده و راه حل محتاطانه ای را جهت بازسازی ارتش انتخاب می کند و یا اینکه ما راه حل دیگری را در پیش روی خواهیم داشت. این منبع اضافه کرد که علیرغم ارتقاء مقامش، رحیمی از حمایت زیادی در ارتش برخوردار نیست. «با اینکه وی آشکارا از حمایت خمینی برخوردار است ولی موقعیت وی آنچنان استوار نیست». در مصاحبه بعدی که ریاحی ردّ استعفای خود را از جانب دولت تأیید نمود، وی اظهار امیدواری کرد که اگر بنا باشد در پست وزارت دفاع باقی بماند دولت برای اقداماتش اختیار تام به وی بدهد. ریاحی گفت که ارتش با علاقه مندی زیادی مشغول فعالیت است و در زمانی که نیاز شدید به بازسازی دارد، احتیاجی به پاکسازی آن نیست زیرا این مسئله ارتش را به خاطر عدم اعتماد، از درون تضعیف می کند.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) در اخبار صبح امروز رادیو ایران آمد که استعفای ریاحی واقعاً از طرف دولت قبول نشده و سرلشگر ریاحی در مقام خود مشغول کار می باشد منتهی به جای دفتر کار در محل مسکونیش مستقر است.

ب- همافران نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی: روزنامه تهران تایمز چاپ امروز گزارش داد که تیمسار امیررحیمی فرمانده دژبان دیروز گفت که آن دسته از خواسته های دانشجویان فنی (همافران) که با حقیقت و «واقعیت» سازگار است باید پذیرفته شود ولی خواسته هایی که مقررات ارتش را خدشه دار می کند خود به خود مردود خواهد بود. تیمسار رحیمی این نکته را دیروز بعد از ملاقات با نماینده همافران بیان داشت. وی گفتگوها را رضایت بخش توصیف کرد و گفت که قرار است به زودی نشست مشترکی میان دژبانی و همافران برگزار شود که در آن او با همافران گفتگو خواهد کرد. در ضمن گزارش شده بود که کمیته هماهنگی ویژه ای جهت تجدیدنظر در مورد خواسته های همافران تعیین شده تا با نمایندگان آنها صحبت شود و پیشرفتی در کار حاصل گردد و در این زمینه یک منبع آگاه از ستاد نیروهای مسلح اظهار داشت که «وجود صداقت و صمیمیت در این مذاکرات این اعتقاد را که گفتگوها با موفقیت به

ص: 570

پایان می رسد قوت می بخشد». وی اضافه کرد که «این همکاری و هماهنگی نزدیک، بی سابقه و بی مانند می باشد.» همین منبع اظهار می دارد که بسیاری از موانع برطرف شده است و از نمایندگان شرکت کننده همافران تمجید شایانی به عمل آمده است. وی گفت وقتی آنها خواسته های خود را بیان می داشتند، همیشه منافع ملت را در نظر داشتند و زمانی که با مشکلات مواجه می شدند وضع فعلی امور را در نظر داشتند. «آنان شرایط حساس کنونی را به خوبی درک نموده اند و همیشه اشتیاق عمیق خود را برای حفظ منافع انقلاب بیان داشته اند». این منبع گفت که مسئله کنونی حل خواهد شد و ظرف پانزده روز آینده تصمیم نهایی گرفته می شود.

ج- کنفرانس مطبوعاتی تیمسار امیررحیمی: تیمسار رحیمی به خبرنگاران گفت که هیچگونه نیازی به متخصصین و مستشاران نظامی خارجی در ارتش وجود ندارد. وی با آمدن آنها که به پایان ناخوشایندی منجر خواهد شد، مخالفت خواهد کرد. وی گفت تا زمانی که از حمایت آیت الله خمینی برخوردار است در کار خود انجام وظیفه خواهد کرد. در رابطه با امرای ارتش، وی گفت که اشخاص خوب و لایقی در ارتش وجود دارند.

وی گفت که این یک امر اجتناب ناپذیری است که بعد از هر انقلابی، نارسایی هایی وجود داشته باشد اما اکثر پادگان ها از افسران فرماندهی که کاملاً بر اوضاع مسلط هستند برخوردار می باشند. در رابطه با ناآرامی های خوزستان تیمسار رحیمی اظهار داشت که هزار سرباز در حال آماده باش هستند تا به محض اطلاع به آنجا بروند و دو هزار سرباز دیگر در ظرف مدت دو ساعت به حال آماده باش درآمده و رهسپار خواهند شد. وی گفت که هیچ کمبود سلاح یا مهمات نظامی وجود ندارد و تمام سلاح ها هنوز سالم می باشند و هزار خلبان آموزش دیده فانتوم در اختیار ارتش می باشد. نگرانی اصلی و اشتغال ذهنی وی این بود که چرا ارتش برای فرونشاندن ناآرامی هایی که در بخش های مختلف مملکت به وجود آمد، حرکت نکرد. رحیمی این هفته در رابطه با سپاه پاسداران محتاط تر بود. وی پس از اینکه گفته بود که خود شخصاً پاسداران را خلع سلاح خواهد کرد، این هفته با متانت گفت که پاسداران مورد نیاز می باشند ولی هرگز قادر نیستند که جای ارتش را بگیرند. وی گفت که «آنها می توانند شانه به شانه ارتشیان بجنگند اما باید به پادگان ها بیایند و آموزش نظامی ببینند». وی در ادامه سخنانش گفت که ارتش ایران با بهترین افسران آموزش دیده اش بزرگ ترین ارتش در خاورمیانه می باشد. رحیمی گفت که «اگر قرار است مسایل را ما حل کنیم (سر و سامان دادن به همه چیز) تمام مشکلات حل خواهند شد» وی حمایت کامل خمینی از ارتش را مورد تأیید قرار داد. وی گفت «من خود به مدت ده روز در منزل ایشان اقامت داشتم، از این اعتماد بیشتر کجا سراغ دارید؟» وی گفت که در مورد مسایل ما بین او و فرماندهان عالیرتبه ارتش و دولت بحث و تبادل نظر شد... وی گفت «هیچ فرقی میان دولت و عموم ارتشیان وجود ندارد ولی من می گویم که ارتش باید نقش مؤثرتری را در سیاست کشور بازی کند.»

ص: 571

نظریات تهیه کننده (محرمانه): باید تذکر داد که نقطه نظرات تیمسار رحیمی تصویر درستی از آمادگی ارتش ارائه نمی دهد. اظهارات وی در مورد سالم بودن سلاح ها می تواند درست باشد ولی وی فراموش کرد که بگوید تمامی آنها سلاح های عملیاتی نیستند. حدود یک هزار خلبان فانتوم وجود دارند اما اکنون تعداد نسبتاً کمی از آنها آموزش تخصصی می بینند.

د- موضوعات جالب توجه دیگر:

1- مجله ایران پول (چکیده اخبار) این حقیقت را ذکر کرده است که سرهنگ سپری، فرمانده لشکر سنندج، سرهنگ رضا کُنزی، فرمانده ژاندارمری خوزستان و سرهنگ مجازی رئیس شهربانی خرمشهر می باشد.

2- طبق گفته های یک منبع خبری دیروز درجه داران پدافند هوایی پادگان بهبهان، اعلامیه ای خطاب به دولت و مردم منتشر کردند که در آن نقشی را که در دوران انقلاب به عهده داشتند به دولت یادآوری کرده و مشکلاتی را که با آنها مواجه بودند، توضیح داده اند. در این اعلامیه آنان به دولت گفته اند که اگر قرار است تغییراتی در ساختار نیروهای مسلح به وجود بیاید، این کار باید قبل از اینکه پیش نویس قانون اساسی، مراحل پایانی خود را طی کند، انجام گیرد.

3- دیروز صادق طباطبایی، معاون نخست وزیر، به خبرگزاری پارس گفت که دولت انقلابی آماده است تا واحدهای نظامی را به استان غنی و نفت خیز خوزستان که دچار آشوب شده است اعزام دارد تا در صورت نیاز به برقراری نظم و قانون در آن استان کمک نمایند. وی گفت که «رئیس ستاد ارتش با استاندار خوزستان در تماس بوده و قرار شده است چنانچه ضرورتی پیش آید، واحدهایی از نیروهای مسلح به خوزستان اعزام گردند تا نظم و قانون را برقرار سازند.»

4- روزنامه تهران تایمز گزارش داد که دیروز در بخش جداگانه ای از کنفرانس مطبوعاتی، تیمسار سرتیپ رحیمی، رئیس دژبانی، گفت که نیروهای مسلح ایران به اندازه کافی قدرتمند هستند که به حفظ ثبات ایران کمک نمایند. اما مورد اعتماد دولت نمی باشند. وی گفت «اگر فرماندهان به دستورات من گوش کنند، مشکلاتی از قبیل مشکلات خوزستان و کردستان بروز نخواهد کرد. به هرحال، کسانی که کنترل را در دولت دارند به ارتش اعتماد ندارند و از ایفای نقش آن ممانعت می کنند.» تیمسار رحیمی گفت که منظور وی از «اشخاصی که کنترل را در اختیار دارند» هم رهبری ارتش و هم دولت می باشد.

5- رادیو ایران گفت که قرار است محل سابق سکونت آمریکاییان در اصفهان جهت استفاده به اشخاصی که رادیو ایران آنها را «مستضعفین» می نامد واگذار شود. فرماندهان نیروی هوایی و نیروی زمینی مسئول انجام این کار خواهند بود. مرکز آموزشی در شهر به دانشگاه های ایران واگذار خواهد شد. منازل مسکونی آمریکاییان به افرادی که به آنجا می روند واگذار و یا اجاره داده می شود.

ه- گزارش تولید نفت: یکی از مقامات رسمی سفارت به مأمور گزارشگر خبر داده است

ص: 572

که بازدهی پالایشگاه آبادان در روز پانزدهم ژوئیه به خاطر انفجار لوله های نفتی به صدهزار بشکه در روز کاهش یافته است. بازدهی معمولی تقریباً تا دو ماه پیش پانصد هزار بشکه در روز بود. تولید روزانه در حال حاضر حدود چهارصد هزار بشکه یعنی به میزان عادی خود می رسد. در پانزدهم ژوئیه گزارش شده است که شعله های آتشی که از انفجار لوله نفت در ماهشهر به وجود آمده هنوز روشن است و انتظار نمی رود که تا خاموش شدن آتش، تعمیرات آنجا صورت پذیرد. هیچ نشانه ای در دست نیست که چه مدت به طول می انجامد تا آتش را مهار کنند. هیچ اطلاعی در مورد خط تولید نفت وجود ندارد.

این مقام سفارت همچنین به مأمور گزارشگر گفته است که مشکلاتی در رابطه با پالایشگاه شهر ری وجود دارد و به زودی گزارش مفصلی در این مورد فراهم خواهد کرد.

گزارش اطلاعاتی جداگانه ای در مورد آخرین تحولات مشکلات پالایشگاه شهرری و تعمیرات لوله نفت ماهشهر هر چه زودتر ارائه خواهد شد.