تشریح وضعیت ایران آبان 58

سند شماره 358

محرمانه

28 اکتبر 1979 - 6 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران - 11374

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی - فوری

موضوع: گزارش سیاسی هفته

1- (محرمانه - تمام متن)

2- خلاصه: ناآرامی در مناطق کردنشین ادامه دارد و شهر مهاباد مرکز خشونت های فزاینده بوده است. شدت درگیری ها به حدی رسیده که به چهار تن از اعضای کابینه دستور داده شد تا یک کمیسیون ویژه جهت مذاکرات مسالمت آمیز تشکیل دهند. چندین بمب گذاری در خوزستان گزارش شده است. به نظر می رسد درگیری های هفته گذشته در شهر ساحلی بندر انزلی فروکش کرده باشد و یک کمیسیون تحقیق برای تهیه گزارشی از این وضعیت به آنجا اعزام شده است. اسقف کلیسای انگلیسی در اصفهان توسط مهاجمین ناشناسی مورد حمله قرار گرفته است. در تهران شواهدی دال بر وجود بحران هایی در کابینه به چشم می خورد زیرا وزیر بازرگانی دو تن از هم قطاران خود را به اعمال نفوذ در جهت استخدام یکی از اعضای ساواک به عنوان معاون وزیر متهم می کند. ظاهراً این معاون با 4 میلیون دلار از سرمایه های وزارتخانه گریخته است. پایان خلاصه.

3- ناآرامی ها در منطقه کردنشین ایران در خلال هفته گذشته ادامه یافت و زد و خوردهای اصلی در مهاباد صورت گرفت. گرچه گزارشات بسیار نامشخص هستند ولی به نظر می رسد مهاباد در پایان هفته به صورت کم و بیش غیررسمی در اختیار شورشیان کرد قرار داشته و شورشیان حزب دموکرات کردستان آزادانه در اطراف شهر حرکت می کنند.

فرمانده نظامی ارتش ایران در منطقه به مطبوعات گفت که واحدهای ارتش و پاسداران انقلاب در مهاباد بر اساس دستور دولت موقت و به منظور پرهیز از کشتار غیرنظامیان در شهر در داخل پادگان مانده اند. هنگامی که واحدهای دولت موقت تلاش می کنند در شهر حرکت نمایند ظاهراً زیر آتش اکراد قرار می گیرند. حوادث پراکنده در سراسر مناطق کردنشین ادامه داشته است و هدف اصلی حملات کردها پاسداران انقلاب می باشند. جدیدترین برخوردها از مریوان و بانه گزارش می شود. هم اکنون مدارس در تمام این مناطق بسته اند و ظاهراً هر زمان که حادثه ای پیش می آید یا تظاهراتی صورت می پذیرد (مانند آنچه که در 27 اکتبر در سقز روی داد) مغازه ها و بازار نیز تعطیل می شوند.

4- در 21 اکتبر بازرگان نخست وزیر ایران با هیأتی مرکب از 5 وزیر به منظور بحث درباره

ص: 709

پیشنهاد مصالحه اکراد با خمینی ملاقات کردند ولی تاکنون هیچ نتیجه ای اعلام نشده است. ظاهراً صدور امان نامه برای قاسملو رهبر حزب دموکرات کردستان و شیخ عزالدین حسینی رهبر مذهبی اکراد اصلی ترین مانع در مذاکرات می باشد. به نظر می رسد که حتی قاضی «داربدست» یعنی آیت الله خلخالی نیز در این تلاش های بی نتیجه برای برقراری صلح در منطقه درگیر شده باشد. زیرا پیشنهاد کرده است به منظور آزادی پاسداران انقلاب که توسط شورشیان کرد دستگیر شده اند خود وی به صورت گروگان نزد آنها باشد. چهار وزیر برای بررسی مشکلات کردستان منصوب شده اند. هاشم صباغیان وزیر کشور، مصطفی چمران وزیر دفاع، عزت الله سحابی وزیر برنامه و بودجه و فروهر وزیر کار روز 27 اکتبر به منظور بحث درباره این مشکلات و برپایی ستاد مرکزی خود در سنندج با خمینی ملاقات کردند. نام آیت الله شریعتمداری نیز به عنوان یک میانجی احتمالی بین اکراد در دولت موقت ایران ذکر شده است. نظریه: ما امیدواریم که مواضع میانه روی دولت موقت در مهاباد نشانه این باشد که دولت موقت مؤکداً در نظر داشته باشد برای حل مشکل کردستان به یک توافق دست یابد.

5- وصول گزارش های خرابکاری همچنان از خوزستان ادامه دارد. گزارش می شود که در 17 اکتبر انفجارهایی در سه منطقه نفتی به وقوع پیوسته است. نخستین انفجار در چهار کیلومتری اهواز روی داد و سبب بروز آتش سوزی به دلیل نشت گاز و نفت گردید. دو انفجار دیگر (در بزرگراه اهواز- بندر خمینی) در خطوط نفتی منتهی به چاه هایی روی داد که از چندی پیش بسته بوده اند. در 18 اکتبر خرابکاران در حالی که سوار کاروان یک جشن عروسی بودند به طرف ستاد سابق فرمانداری و یک اتوبوس که پارک شده بود بمب پرتاب کردند. در هیچ کدام از این انفجارها تلفاتی گزارش نشده است. خرابکاران در 21 اکتبر راه آهن اهواز اندیمشک را بمب گذاری کردند که منجر به از خط خارج شدن یک قطار در حال عبور شد. هیچ زخمی گزارش نشد ولی این مسیر بسته شد. سایر بمب گذاری هایی که گزارش شده در یک قطار باری و یک نیروگاه برق در خرمشهر بوده است. ظاهراً خسارات سنگینی به بار نیامده است. در هفته گذشته نیز یک نیروگاه برق در آبادان مورد حمله قرار گرفت. مدنی استاندار خوزستان که ادعا می کند ناآرامی های این استان به سبب تحریک یکی «از کشورهای همسایه» (عراق) به وجود آمده در برقراری نظم در این مناطق علاقه شخصی دارد. پرستیژ مدنی که یک کاندید بالقوه ریاست جمهوری در انتخابات آینده می باشد در صورتی که نتواند اوضاع امنیتی استان خوزستان را کنترل کند شدیداً لطمه خواهد خورد.

6- مدنی گرفتار حل و فصل ناآرامی های بندرانزلی (بندر پهلوی سابق) نیز بوده است. وی پس از برخورد هفته گذشته بین ماهیگیران محلی و پاسداران انقلاب به منظور شرکت در مذاکرات صلح به این شهر ساحلی دریای خزر مسافرت نمود. این زد و خورد که بر اساس گزارش مطبوعات به 14 کشته و 47 زخمی منجر شد (یا بر اساس اظهارات یکی از منابع در نیروی دریایی 23 کشته) ظاهراً به دنبال خارج شدن پاسداران انقلاب از شهر و اعطای حقوق

ص: 710

بیشتر به ماهیگیران فیصله یافته است. بازرگان دستور داده است تا در مورد ناآرامی های بندرانزلی تحقیقاتی صورت پذیرد. فرماندار اتهاماتی را در زمینه شروع ناآرامی ها به عهده وزارت کشاورزی و رئیس شرکت شیلات ایران وارد می کند. همانطور که انتظار می رود شرکت شیلات نیز تمامی گناهان را از جانب فرمانداری شهر می داند.

7- تهران نیز شاهد نوع جالب توجهی از حل مسئله کمبود مسکن دانشجویان است. هتل اینترنشنال در جاده قدیم شمیران، سینا، امپریال، والدروف و رویال گاردن در خیابان طالقانی (تخت جمشید) و هتل سمیرامیس در نزدیکی سفارت توسط دانشجویان دانشگاه ها و به منظور استفاده برای خوابگاه اشغال شده اند. اگرچه شهشهانی دادستان کل تهران به اشغال این هتل ها اعتراض کرده است ولی احتمال می رود که هرنوع تلاش به منظور اخراج زوری دانشجویان به خشونت منتهی گردد. از آغاز انقلاب تاکنون موارد دیگری از تصرف و ضبط دارایی های مردم نیز توسط گروه های ذینفع گزارش شده است و دولت موقت باید بین درخواست های مبنی بر مصادره اموال از طرف گروه هایی که خود را «انقلابی» معرفی می کنند و ترس موجه مالکین راه ظریفی را انتخاب کند.

8- حسن دهقانی تفتی اسقف کلیسای انگلیسی در 22 اکتبر در خانه اش در اصفهان مورد حمله سه مهاجم ناشناس قرار گرفت. سه مرد مسلح قبل از فرار از صحنه 5 تیر به سمت وی شلیک کردند که یکی از آنها به دست همسر اسقف اصابت کرد. انگیزه حمله به اسقف که زخمی هم نشده نامشخص است.

9- یک رسوایی بزرگ وزارت بازرگانی را به لرزه درآورده است. ابراهیم نیک خلق معاون این وزارتخانه ظاهراً به دنبال دست داشتن در یک کلاهبرداری 4 میلیون دلاری تحت عنوان هزینه های عقب افتاده به یک شرکت آمریکایی، مخفی شده است. نیک خلق در عین حال متهم است که ارتباطاتی با ساواک نیز داشته و برای تشکیل یک شبکه از عوامل ساواک در داخل وزارت بازرگانی تلاش کرده است. رضا صدر وزیر بازرگانی وزرای کشاورزی و بهداشت (علی محمد ایزدی- کاظم سامی) را به خاطر اعمال نفوذ جهت استخدام نیک خلق به عنوان معاون وزیر مورد سرزنش قرار داده است.

لینگن