تحلیل حوادث انقلاب از نظر سفیر شوروی

سند شماره (39)

صورت مذاکره

خیلی محرمانه

شرکت کنندگان: گواننادی کازانکین، سفارت شوروی - تهران جان دی استمپل، سفارت آمریکا - تهران

تاریخ و محل: 11 سپتامبر 1978 - 20شهریور 57، رستوران بریج هتل

موضوع: حوادث اخیر در ایران

کازانکین یک هفته قبل پس از بازگشتن از مرخصی در روسیه، دو هفته قبل از موعد به من تلفن کرده بود. او می خواست که ما هرچه زودتر با یکدیگر ملاقات کنیم «برای شنیدن نظریات شما» ولی من این ملاقات را یک هفته عقب انداخته بودم.

او از من خواست تا درباره تحولات در زمانی که او «غایب» بوده است گزارش دهم. من به سبک نگارش یک روزنامه حوادث را برای او تا زمان تغییر دولت و اعلام حکومت نظامی شرح دادم. او چندین بار با اصرار هرچه بیشتر جویای نظریات من درباره اوضاع جاری شد و من در پاسخ گفتم که از قرار معلوم دولت با حکومت نظامی خود اوضاع را تحت کنترل دارد. من آنگاه اعلامیه آسوشیتدپرس را درباره پیام تلفنی کارتر به شاه به او دادم و این امر اثر انفجار یک بمب در او راداشت، او دچار وضع نامعلومی شده بود و هنگامی که من از او پرسیدم که برژنف چه وقتی درنظر دارد چنین پیام تلفنی به او بدهد با حالتی طنزآمیز به من پاسخ نداد.

او در حالی که می کوشید عواقب پیام کارتر را به دقت مورد توجه قرار دهد گفت شورویها شاه را کلید اوضاع می شمارند و معتقدند که مخالفان «چندان قدرتی را تشکیل نمی دهند» در پاسخ به پرسش من درباره دست داشتن کا.گ.ب در آشوبهای اخیر او خندید و گفت اینهم نظیر شایعاتی است که درباره مداخلات سیا در دولت پخش می شود. او گفت ما قبول داریم که شاه نیرومند است به ویژه اکنون که شما از او پشتیبانی می کنید» (اظهار نظر: اشاره او حاکی از آن بود که مکالمات تلفنی بین کارتر و شاه یک موضوع غافلگیر کننده بود و اینکه آنها قبلاً متوجه شده بودند که ما پشتیبانی رسمی از آنها نمی کنیم).

کازانکین چنان عجله داشت به سفارت برگردد که ما صرف نهار را اندکی زودتر به پایان رساندیم،

ص: 601

یعنی قبل از آنکه او درباره کنفرانس سران کمپ دیوید سؤالاتی کرده باشد. معذلک او پرسید که علی امینی، وزیر دربار خواهد شد یا خیر و آنگاه به شوخی گفت که شاه باید آیت اللّه خمینی را به این سمت تعیین کند. من با صراحت اعلام داشتم که علی امینی یک کاندیدای منطقی برای وزارت دربار نیست.

هنگام خداحافظی کازانکین اظهار ناراحتی کرد از اینکه من در این ملاقات 15 دقیقه دیرتر از وقت آمده ام و چندین بار به من اصرار کرد که قرار ملاقاتی را برای 2 یا 3 هفته بعد بگذارم.

من بالاخره موافقت کردم که بار دیگر در تاریخ دوم اکتبر با او ملاقات کنم و در صورتی که دلیلی برای اینکه این کار را نکنم وجود نداشته باشد، این ملاقات را لااقل یک یا دو هفته به تعویق خواهم انداخت.

جی. دی. استمپل