سند شماره

تحلیل شخصیت امام خمینی ره

موضوع سند

متن سند

یادداشت گری سیک از کارکنان شورای امنیت ملی برای مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور (برژینسکی)[1]

واشنگتن، 10 نوامبر 1979

موضوع:

ایران (غیر محرمانه)

برداشت من از رفتارهای گذشتۀ خمینی نشان می‌دهد که اگرچه او چندان اهل «چانه‌زنی نیست»، اما اگر متوجه شود که یک سیاست خاص با اهداف نهایی او همخوانی ندارد، می‌تواند انعطاف از خود نشان دهد یا حتی عقب‌نشینی کند. ما چندین نمونه از چنین اقداماتی ازسوی او گردآوری کرده‌ایم. او با پیش‌نویس اصلی قانون اساسی مخالفت کرد، ولی متوجه شد که اکثریت بدنۀ دولتش از این پیش‌نویش حمایت می‌کنند؛ ازاین‌رو، وی آن را تأیید کرد و اجازۀ انتشارش را صادر نمود و سپس از مجلس خبرگان برای اعمال تغییرات در راستای هماهنگ‌شدن قوانین با اسلام استفاده کرد. هدفی که تمام‌مدت به‌دنبال آن بوده است. (سرّی)

او در برهه‌ای، رئیس ارتش را عزل کرد، سپس وقتی فهمید که بیشتر از آنچه تصور ‌کرده طرف‌دار و حامی دارد، تغییر عقیده داد. این فرد بعدها به‌شکلی چراغ‌خاموش، در قالب یک «بازسازی ساختار سازمانی»، عزل شد. او فرمان ممنوعیت موسیقی را صادر کرد، اما موسیقی همچنان در ایران نواخته می‌شود. او از همۀ زنان خواست تا چادر به تن کنند، ولی وقتی با اعتراضات عمومی مواجه شد، این دستور را لغو کرد. (سرّی)

خمینی تلاش‌های گسترده‌ای برای تحریک و بسیج شیعیان عراق انجام داد، ولی وقتی متقاعد شد که خطر حملۀ عراق وجود دارد، از موضع خود عقب‌نشینی کرد. او نظر خود را دربارۀ مسئله و پرسش شیعه تغییر نداد و به‌تازگی نیز دوباره این موضوع را مطرح کرده است، اما با احتیاط بیشتر. (سرّی)

با توجه به راهبرد ما درقبالِ وضعیت گروگان‌ها، باید تمرکز خود را بر متقاعدساختن خمینی نسبت‌به اینکه سیاست کنونی وی به اهداف بلندمدتش آسیب می‌زند، معطوف نماییم. ازنظر من این اهداف عبارت است از: به رسمیت شناخته شدن انقلاب ایران در جهان، به‌عنوان یک آغاز جدید در تاریخ اسلام و حفظ قدرت مطلق او در ایران. (سرّی)

راهبرد ما برای بسیج افکار عمومی جهان علیه گروگان‌گیری، مستقیم ناظر به هدف اول است و من معتقد هستم که تأثیر بسزایی نیز داشته است. (سرّی)

این واقعیت که پس‌از دیدار با فرستادۀ پاپ، خمینی لازم دید تا در اظهاراتی به توجیه رفتار خود بپردازد، حاکی از آن است که پیام تفهیم شده است. پیام پاپ، تحلیل‌های شجاعانۀ نمایندگان وی در واشنگتن و نیویورک و سیل پیام‌های ناظران همسو یا بی‌طرف از سرتاسر جهان، دست‌کم باید در او نگرانی از آسیب‌دیدن انقلاب را ایجاد کرده باشد. (سرّی)

آنچه که اهمیت بیشتری دارد ـ و نیز تأثیرگذاری در آن برای ما دشوارتر است ـ نگرانی او نسبت‌به قدرت و جایگاه خویش است. همان‌طور که مستحضر هستید، من به این نتیجه رسیده‌ام که او از موقعیت خود سوء‌استفاده می‌کند (همان‌طور که از اوضاع کردستان سوء‌استفاده کرد) تا سلطۀ خود را تثبیت کند. درهرصورت، او از یک آرمان مردمی برای صف‌آرایی افکار عمومی علیه یک دشمن شناخته‌شده، استفاده نموده است و بدین‌وسیله اذهان آن‌ها را از شکست‌های حکومت خود منحرف کرده است. (سرّی)

خمینی همچنین از این فرصت‌ها برای نیل به اهداف سیاسی خاص بهره برده است. در موضوع کردستان، وی خود را فرمانده کل نیروهای نظامی قرار داد، خبرگزاری‌های دردسرساز را تعطیل کرد و فعالیت‌های سیاسی مخالفینی را که درحال قدرت‌گرفتن بودند، ممنوع کرد. در مورد کنونی، او از شرّ دولت بازرگان که به یک خار در چشم تبدیل شده بود، خلاصی یافت. (سرّی)

بازرگان، کمی قبل‌از سفر به الجزیره، درخواست انحلال مجلس خبرگان را که به امضای بیشتر اعضای دولت رسیده بود، به خمینی تقدیم کرد. استدلال بازرگان این بود که اعضای خبرگان از وظایف خود در بازنگری قانون اساسی فراتر رفته‌‌اند و تخطی کرده‌اند. خمینی نیز قطعاً می‌دانست که یزدی، بازرگان و سایرین با آمریکا جلسه داشته‌اند [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] مسئله‌ای که در نظرش معنایی جز توطئه علیه او ندارد. (سرّی)

اگرچه بازرگان نسبت‌به اعلام ضعف خود باکی نداشت، اما همچنین از شانه خالی‌کردن از مسئولیتِ اطلاع‌دادن مشکل کنونی به خمینی و گام‌های ناخوشایندی که برای اصلاح آن ضروری است، امتناع نکرد. آیا او بیشتر از حد معمول حامل پیام‌های بد بود؟ (سرّی)

نسبت‌به هر سیاستی، ابتدا باید بررسی کنیم که آیا کمکی می‌کند که خمینی متقاعد شود که قدرتش به‌واسطۀ اقدامات کنونی‌اش به خطر افتاده است؟ نیازی نیست چندان خود را به زحمت بیندازیم؛ به‌‌ویژه به این دلیل که خمینی تصمیمات خود را بیشتر براساس تحولات خارجی می‌گیرد تا سخن‌ها.

چند ایده:

- [یک پاراگراف (دو سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

- من به وزارت امور خارجه پیشنهاد دادم تا از امکان برقراری ارتباط تلکسی که لینگن در اختیار دارد (مستقیماً ازطریق وزیر امور خارجۀ ایران)، نهایت استفاده را برای داشتن آخرین خبرها درمورد وقایع ببریم. می‌توانیم نسبت‌به تعداد معدودی از واقعیات، گزارش اشتباه دهیم تا ایرانی‌ها را مردد سازیم؛ برای مثال، اینکه دولت آمریکا آماج درخواست‌های مردمی برای انجام یک اقدام شدید قرار گرفته است، اما رئیس‌جمهور در برابر این خواسته مقاومت می‌کند. این لینک تلکس احتمالاً قابل‌اطمینان‌ترین راه ارتباطی با ایرانی‌هاست که در اختیار داریم و باید سعی کنیم از آن به‌شکلی خلّاقانه بهره ببریم. (سرّی)

شاید بهتر باشد که برخی از این ایده‌ها، [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] در گروه ویژۀ اطلاعات دیوید آرون مطرح شوند. من برای دیوید یک رونوشت مجزا آماده می‌کنم؛ به‌هرحال، براساس تحلیل‌های من، پایان‌دادن به گروگان‌گیری و قدرت مطلقۀ خمینی در ایران، درواقع دو روی یک سکه هستند. (سرّی)