همکاری سفارت آمریکا با ژاپنی ها در طرح خروج کارکنان آمریکایی ها

حمایت نیروهای نظامی را برای کوروکاوا تشریح نمودم. نماینده فرماندهی اروپا نیز نسخه ای از دستورالعمل مورد توافق افسران رابط نیروهای مسلح فرانسه، انگلیس و آلمان در خصوص مدیریت فعالیت ها و تلاش های مشترک را در اختیار وی قرار داد و خاطرنشان کرد که تلاش های مشترک شامل مشارکت در طرح های ملی و تدوین دستورالعمل مزبور بوده است؛ وی تأکید کرد که این اسناد، اسنادی تماماً داخلی هستند که در اختیار ستاد مشترک فرماندهی و سفارت [احتمالاً سفارت آمریکا] در تهران نیز قرار گرفته اند. (در صورتی که وزارت امور خارجه تاکنون موفق نشده که این دستورالعمل را دریافت نماید، پیشنهاد می شود که نسخه مرکز فرماندهی نیروهای آمریکا مستقر در اروپا ژانویه 79 که برای ستاد مشترک فرماندهی ارسال شده است را درخواست نماید.)

5- بر اساس پراکندگی جغرافیایی اتباع ژاپن در ایران، محرز گردید که مهمترین مشکل فرارو، مربوط به بندر شاهپور است؛ چرا که تا تاریخ 20 ژانویه، تعداد 172 تبعه ژاپن در این بندر ساکن بوده اند. با عنایت به فقدان امکان تخلیه به وسیله هواپیما، تنها مسیر ممکن برای خروج اتباع، مسیر آبی خواهد بود. البته بهتر است مشخص نماییم که آیا از آن منطقه کشتی های دولتی ژاپن عبور می کنند یا خیر؛ چرا که در صورت عبور کشتی های دولتی، خروج اتباع آسان تر و بی دردسرتر خواهد بود. کوروکاوا متعهد شد که در خصوص این موضوع تحقیقات لازم را به عمل آورد.

6- علاوه بر موارد فوق، بر این نکته نیز تأکید شد که دولت ژاپن بایست در فرایند ارزیابی و بازرسی اتباع تخلیه شده مشارکت نماید. کوروکاوا اظهار داشت که دولت ژاپن هیچ گونه دفتر و یا نمایندگی کنسولی در بندر شاهپور ندارد اما این امکان وجود دارد که در صورت نیاز، افسر کنسولی [سفارت] ژاپن امروز در آن بندر استقرار یابد. افزون بر این موارد، دو نکته دیگر نیز مطرح شد: اول این که دولت ژاپن بایست در فرایند بازرسی و ارزیابی و سپس انتقال اتباع خود از ایران به یک نقطه امن و مراحل بعدی مشارکت داشته باشد؛ و دوم این که هزینه های انتقال اتباع ژاپن تحت حمایت نیروهای نظامی که از ناحیه ایالات متحده آمریکا پرداخت می شود، بایست توسط دولت ژاپن [به ایالات متحده] مسترد گردد. موضع دولت ژاپن این است که اتباع خارج شده شخصاً بایست هزینه های مربوطه را پرداخت نمایند. اما در صورتی که این امر محقق نگردد، دولت ژاپن رأساً اقدام به پرداخت هزینه ها به دولت ایالات متحده آمریکا خواهد کرد. این حقیقت برای کوروکاوا تشریح شد که در فرایند تخلیه اتباع با حمایت نیروهای نظامی، زمان از اهمیتی حیاتی برخوردار است و در نتیجه امکان اخذ هزینه از افراد وجود ندارد و به همین دلیل صورت هزینه ها بعداً تقدیم دولت ژاپن خواهد شد.

7- در جریان گفتگو با کوروکاوا بر این نکته تأکید شد که تمامی این عملیات- تخلیه اتباع ژاپن از ایران با استفاده از هواپیماهای نظامی ایالات متحده آمریکا و تحت حمایت نیروهای نظامی این کشور- از یک سو منوط به توافق دولت های ایالات متحده آمریکا و ژاپن و از سویی

ص: 62

دیگر منوط به موافقت دولت های انگلیس، فرانسه و آلمان با تخلیه اتباع خود از ایران می باشد که البته تا این لحظه موافقت غیررسمی صورت گرفته است. نمایندگان فرماندهی اروپا خاطرنشان کرده اند که تا این لحظه مجوز خروج اتباعی به غیر از اتباع آمریکایی دریافت نکرده اند.

8- کوروکاوا تصریح کرد که دولت ژاپن در خصوص خروج اتباع خود از ایران، علاوه بر مذاکره با دولت ایالات متحده آمریکا، نیز گفتگوهایی ترتیب داده است. دولت های آلمان و انگلیس با اصل موضوع موافقت کرده اند اما دولت فرانسه از این عملیات حمایت نکرده است؛ پاریس به توکیو اعلام کرده است که ترجیح می دهد این عملیات در فضایی دوجانبه و بین فرانسه و ژاپن صورت پذیرد تا این که از طریق فرماندهی اروپا و با مشارکت آلمان، انگلیس و آمریکا سازماندهی شود. بنا به گفته کوروکاوا، سفارت [آمریکا] در تهران به سفارت ژاپن توصیه کرده است که تعیین تکلیف نهایی موضوع را به وی و مذاکرات سفارت ژاپن در واشنگتن واگذار نماید. ضمناً از سفارت ژاپن در تهران خواسته شده بود که نظر ELG اشتوتگارت را نیز در این خصوص جویا شوند. من مجدداً اظهارات قبلی خود به کوروکاوا درباره نقش خاص ELG ، فرماندهی اروپا و دستورالعمل طراحی شده در هدایت و رهبری عملیات را تکرار کردم؛ که البته نمایندگان فرماندهی اروپا نیز از این مقوله حمایت کردند. تنها نکته ای که می بایست به اشتوتگارت ارجاع داده شود طراحی عملیاتی فرماندهی اروپا به منظور اسکان افراد مازاد یعنی همان اتباع ژاپنی، است. (نماینده فرماندهی اروپا بر این باور بود که هیچ گونه مشکل غیرقابل رفعی وجود ندارد و تنها مشکل فرارو امکانات مناسب حمل و نقل دریایی- کشتی- جهت انتقال افراد از بندر شاهپور خواهد بود.) البته این موضوع منوط به موافقت دولت ایالات متحده آمریکا با خروج اتباع ژاپن و تعهد آن دولت دال بر انجام این عملیات می باشد که پاسخ نهایی آن از واشنگتن خواهد آمد.

9- هم کوروکاوا و هم نماینده ایالات متحده آمریکا تأکید کردند که این گفتگو مفید فایده بوده است. اهداف اولیه مورد نظر محقق گردید از جمله این که ژاپن در زمینه طراحی عملیات مستقیماً با فرماندهی اروپا ارتباط برقرار کرد. ضمناً از کوروکاوا دعوت به عمل آمد که به عنوان نماینده ژاپن، در نشستی با حضور نمایندگان انگلیس، آلمان، فرانسه و فرماندهی اروپا شرکت نماید. این جلسه در تاریخ 8 فوریه در مقر مرکزی فرماندهی اروپا برگزار خواهد شد و من نیز در آن شرکت خواهم نمود.

10- با عنایت به مطالب یاد شده، نکات ذیل نیازمند تمرکز و تصمیم گیری آنی است:

الف) مشارکت ژاپن در عملیاتی که ما آن را «گروه اشتوتگارت» نامیده ایم، صرفاً زمانی منطقی و قابل توجیه خواهد بود که مسئولیت خروج اتباع ژاپن را نیز برعهده گیریم. دولت ژاپن در این خصوص با وزارت [وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا] مذاکره کرده اند اما ادعا می کنند که هنوز به آنها پاسخ قاطعی داده نشده است. (در صورتی که دستور وزارت خارجه به سفارت آمریکا در تهران به نحوی است که به صورت تلویحی، اتباع ژاپنی را نیز

ص: 63

مشمول این عملیات کرده، باید مراتب صراحتاً مشخص گردد.) بنابراین، توصیه می شود که وزارت امور خارجه با سفارت ژاپن در واشنگتن تماس برقرار کرده و پاسخ نهایی و شرایط لازم برای خروج اتباع ژاپن، البته در صورت مثبت بودن پاسخ، را اعلام نماید.

ب) چنانچه ما مسئولیت خروج اتباع ژاپنی از ایران را از طریق یک عملیات مشترک با دولت های انگلیس، آلمان و احتمالاً فرانسه برعهده بگیریم، مشخص نیست که چگونه می توانیم موافقت دولت های انگلیس، آلمان و فرانسه با خروج اتباع ژاپن به همراه اتباع انگلیس، آلمان، فرانسه و آمریکا را تضمین نماییم در حالی که نیروهای نظامی این کشورها در منطقه حضور داشته و مسئولیت اولیه تخلیه اتباع را برعهده دارند اما نیروهای نظامی ژاپن در منطقه حضور ندارند.

ج) این در حالی است که نمی توانیم قبل از این که، حداقل از بعد سیاسی، به طور قطع به یقین خروج اتباع انگلیسی، آلمانی و فرانسوی به همراه اتباع آمریکایی را تضمین نماییم، بحث خروج اتباع ژاپنی را مطرح کنیم. بنابراین، در چه شرایطی بایست موضوع را مطرح کنیم؟

[د)] با توجه به مباحث صورت گرفته بین سفارتخانه های کشورهای فوق در تهران و مذاکرات افسران رابط انگلیس، آلمان و فرانسه با مقر مرکزی فرماندهی اروپا می توان خاطرنشان کرد که مباحث تاکنون جنبه غیر رسمی داشته و هنوز دولت ها هیچ گونه تعهد رسمی اعلام نکرده اند.

11- البته ممکن است ملاحظاتی وجود داشته باشد که ما در اشتوتگارت از آن بی اطلاع هستیم. لیکن با عنایت به بندهای ب و ج فوق الذکر پیشنهاد می شود که وزارت امور خارجه به سفارت های آمریکا در بن، لندن و پاریس دستور دهد که در سطحی مناسب با دولت های میزبان وارد مذاکره شده و تعهدات اجرایی لازم را دریافت نمایند تا از این رهگذر طرح اشتوتگارت ابعاد عملیاتی کاملتری به خود گیرد.

میلر