نهضت آزادی در وقایع منتهی به انقلاب

شماره: ۰۰۶۷۰
از: سفارت آمریکا تهران - تهران - ۱۴ ژانویه ۷۹ محرمانه
به: وزارت امور خارجه واشنگتن
فوری
موضوع: نهضت آزادی در وقایع اخیر
خلاصه: انتظام به کارشناس سفارت گفت که اعلام افراد شورای سلطنت برای نهضت آزادی مشکلی را پیش نخواهد آورد. نهضت آزادی فکر می‌کند مجلس، بختیار را تأیید کند.
برگشت خمینی در آینده به ایران که گزارشات مطبوعات می‌گویند آن قدر حتمی نیست. بعضی از گروه هایی که امنیت را بر عهده گرفته اند، از گروه های نهضت آزادی هستند. در مورد دیگران اطلاعات کامل موجود نیست. تظاهرات تا آخر هفته ۱۸ - ۱۹ ژانویه ادامه خواهد داشت. ۱۳ ژانویه تظاهرات دانشگاه توسط نهضت آزادی برگزار و کنترل شد. نقشه‌های نهضت آزادی برای آرامش بعد از شاه پیشرفت می‌کند.
۱- کارشناس سیاسی استمپل با امیر انتظام عضو کمیته مرکزی نهضت آزادی ملاقات کرد تا وقایع اخیر را بررسی کنند. امیر انتظام گفت شورای سلطنت که ۱۳ ژانویه تعیین شده برای نهضت آزادی مشکلی پیش نمی آورد. وارسته و تهرانی مخالفین سابق بودند با سوابق خوب و علی آبادی هم در موردش نظر خوبی دارند.
۲- انتظام گفت که معتقد است که مجلس وقت گذرانی می‌کند ولی عاقبت از بختیار حمایت خواهد کرد؛ در حالی که بعضی از اعضای مجلس شاید خواهان روی کار آمدن ارتش باشند. (که همه معتقدند موجب کناره گیری بختیار خواهد شد اکثریت به مصالح کشور رأی خواهند داد. ) نهضت آزادی محتاطانه با نمایندگان در مورد رای صحبت و تشویق خواهد کرد. چون رأی نهایی هنوز داده نشده.
۳- در مورد برگشت خمینی به ایران انتظام گفت علیرغم گزارشات مطبوعات خمینی هنوز تصمیم نگرفته چه موقع برگردد. گروه نهضت آزادی در این جا و از جمله سیدمحمد بهشتی ترجیح خواهد داد که خمینی سفرش را بیشتر از یک یا دو روز به عقب بیندازد. تا وضع ارتش و امنیت آرام گردد. انتظام گفت که در واقع به خاطر امنیت خمینی نگران است. مسلماً گروه های خارج از جنبش اسلامی هستند که خوبی خمینی را نمی خواهند. افراطیون در ۵۰ سال قبل خیلی از ملیون را کشته اند و انتظام نمی خواهد خمینی بعدی باشد.
وضع امنیتی در ایران، اگر خمینی موقع برگشت کشته شود، آنقدر وحشتناک می‌شود که نمی توان تصور آن را کرد.
۴- انتظام گفت: تعدادی از روزنامه‌های محلی فارسی منجمله آیندگان وقتی عنوان می‌کنند که خمینی به هر کشوری که به شاه پناه دهد، حمله می‌کنند اشتباه می‌کنند. انتظام گفت: ما امیدواریم که او در مورد گروه خمینی دقیق صحبت کند. خمینی درک می‌کند که ممکن است ضروری باشد که برای خارج ساختن شاه از ایران به او در آمریکا یا اروپا پناهندگی داده شود و کشور مذکور توسط نهضت اسلامی مورد مؤاخذه قرار نخواهد گرفت.
۵ - گروه هایی که در چند محل طبق گزارشات، مسئولیت امنیت را از پلیس گرفته اند احتمالاً گروه های
عملیاتی نهضت آزادی هستند. انتظام گفت: تمام آنهایی که شمال، اطراف تبریز و قسمت های دیگر آذربایجان شرقی را به دست گرفته اند به طور حتم نهضت آزادی هستند.
گزارشاتی از شهرهای جنوبی مانند شیراز نداشتیم. همچنین نکته مثبت به قول انتظام تظاهرات مردم در دانشگاه روز ۱۳ ژانویه که در اوج خود ۲۰۰۰۰۰ نفر به گفته نهضت آزادی، ولی تماشاچیان باتجربه می‌گویند ۰۰۰/۱۰۰، صد در صد توسط جنبش اسلامی کنترل می‌شد. به گفته انتظام نهضت آزادی هم مانند ما از این مسئله تعجب کرده چون حزب توده در دانشگاه های قوی بوده. (نکته: انتظام به طور واضح فکر می‌کرد که این نتیجه کار تشکیلاتی خوبی بوده که نهضت آزادی انجام داده ولی حاضر نبود تمام اعتبار را به نهضت اختصاص دهد. چون او و دیگران معتقد بودند که مارکسیست ها مقداری از این جریان خوشحال شده اند) نهضت آزادی در آخر هفته ۱۸ - ۱۹ ژانویه تظاهرات اساسی خواهد داشت چه شاه بماند چه نماند.
۶- انتظام گفت: که نهضت آزادی از قبل برای روز رفتن شاه برنامه ریزی کرده. آیت اللّه‌ها هم صحبت های آرام کننده کرده بودند و خواهند کرد. نهضت آزادی خود گروههایی تشکیل داده تا از مجسمه و ساختمان های عمومی حفاظت کنند. وقتی کارشناس سیاسی در مورد این گروه ها و گروه هایی که امنیت شهرها را به دست گرفته بودند، پرسید انتظام گفت: که آنها از گروه های مختلف مذهبی می‌آیند. (نظر: ما حدس می‌زنیم که مقداری از اینها و بیشتر تشکیل دهندگان یا مجاهدین و یا وابسته به مجاهدین هستند. )
محرمانه سولیوان