نظرات شاهزاده فهد پیرامون منطقه و ایران

هموار کرده است. رژیم کنونی ظاهرا از اندکی پشتیبانی در جنوب کشور برخوردار است که در آنجا اصلاحات ارضی، کشاورزان را به خود جلب کرده است، ولی در مرکز و شمال کشور رژیم منگیستوهایله ماریام از پشتیبانی کمتری برخوردار است به ویژه از سوی طبقه متوسط روشنفکر.

فهد گفت علاقه او نسبت به اتیوپی جنبه صرفا علمی ندارد، بلکه بر اساس نزدیکی شاخ آفریقا به شبه جزیره عربستان و انعکاسهای صحنه سیاسی اتیوپی، سومالی، اریتره و سودان بر تحولات در عربستان سعودی و منطقه خلیج است. فهد تاریخچه تحولات اخیر اتیوپی را از نظر گاه عربستان سعودی مورد بحث قرار داد و گفت که امپراطور مرتکب اشتباهاتی از لحاظ توجه و عدم توجه شده بود، ولی آنهایی که نیکوکاران او بودند می توانستند او را متقاعد کنند تا اوضاع را ترمیم کند، به ویژه در مورد شرایط سختی که ناشی از خشکسالیهای شدید بود.

6- سپس شاهزاده فهد نقل کرد که چگونه قبل از سقوط امپراطور او مشکلات هایله سلاسی را با نیکسون رئیس جمهور وقت و راجرز وزیر امور خارجه وقت مورد بحث قرار داده و آنها پرسیده بودند که آیا عربستان سعودی می توانست، از لحاظ مالی کمک کند. ولی عربستان سعودی نمی توانست در این مورد کمک کننده باشد و آن به علت مبارزه اتیوپی علیه اریتره ایها بود. متأسفانه غرب و ایالات متحده نیز کاری نکردند ویک راه گشوده ای را برای شورویها و متفقین آن باقی گذاشتند تا با قائم مقام خود، کوباییها وارد شوند. فهد همچنین درباره نتیجه وعده کارتر برای کمک در حل مسئله صحرای اوگادن سؤال کرد.

فهد یادآوری کرد که چگونه در سال 1978 به پیشنهاد کارتر زیاد باره رئیس جمهوری سومالی را متقاعد کرده بود، تا علنا پذیرش انجام یک همه پرسی به سرپرستی سازمان ملل متحده را در مورد اهالی صحرای اوگادن اعلام بدارد. هر چند زیاد باره آمادگی خود را برای پذیرفتن نتایج یک چنین همه پرسی اعلام داشته بود. مع ذالک ظاهرا ایالات متحده آمریکا علاقه خود را نسبت به سومالی از دست داده بود. فهد از این بیم داشت که در نتیجه سهل انگاری، ایالات متحده آمریکا ممکن است، سومالی را از دست بدهد.

7- ایران و تهدید کمونیسم.

شاهزاده فهد گفت تحولات در ایران مانند تحولات در اتیوپی ممکن است به عنوان نمونه ای بی علاقگی ظاهری ایالات متحده یا ناتوانایی آن تلقی شود، فهد گفت» «به جای آنکه شما شاه را تحت فشار قرار دهید تا افکار و اقدامات خود را با اوضاع روز تطبیق دهد، تا بدین ترتیب بتواند فرش را از زیر پای مبلغین کمونیست بکشاند. او را رها کردید تا برود.» فهد ادامه داد که«به عقیده ما (امام - م) خمینی یک آلت دست است، هر چند از چنین چیزی آگاهی ندارد یا آن را نمی پذیرد. کمونیستها نقشه های خود را با نظم و ترتیب دنبال می کنند. ابتدا می خواستند که مقاومتهای خیابانی را به میان بکشند و سپس اندیشمندان میهن پرست را تا بتوانند با آنها و با نتیجه بیشتر و کارایی بیشتر سرو کار داشته باشند. نگاه کنید ببینید که در ایران چه چیزی اتفاق افتاده است.

آنها گل سر سبد جامعه خود را کشته اند. بهترین مغزها در دستگاه نظامی و حرفه های دانشگاهی و خدمات مدنی همه یا اعدام شده و یا ناگزیر تبعید شده اند. این اقدامات و کشتار وحشیانه هیچ گونه ارتباطی با اسلام ندارد که پرچم آن به طور تصنعی در ایران به اهتزاز درآمده است.

شاهزاده فهد سپس پیش بینی کرد» به زودی شاید ظرف چند ماه آینده (امام) خمینی از میدان بدر خواهد رفت و ایران اتیوپی دیگری خواهد شد که به توسط کمونیستهایی که از سوی مسکو در آنجا نشانده

ص: 415

شده اند، رهبری خواهد شد. «شاهزاده فهد اظهار تأسف کرد که ایالات متحده برای مقابله با تهدیدهای کمونیستی در منطقه کاری نمی کند. فهد سپس خاطرنشان ساخت که ایران، بحرین و کویت و سایر کشورهای عربی را در خلیج تهدید می کند.در حالی که حتی یک کلمه هشدار از جانب کارتر برای دادن اطمینان به کشورهای ضعیفی مانند بحرین ادا نشده است و حتی دوستان آمریکا نیز در این منطقه و در اطراف و اکناف جهان کاری نکرده اند.» فهد گفت «سه چهارم رژیمهای عرب در واقع با شما هستند» آنها همه در انتظارند و امیدوارند که دولت نیرومند و عاقل و اخلاقا راستگرای آنها یعنی ایالات متحده این پیام را به صدای بلند و روشنی ابلاغ کند: ایست کافی، کافی است. ما و همه مردم درستکار دنیا نمی توانیم دست روی دست گذاشته و ناظر آن باشیم که قانون جنگل حکمروایی کند. «هم اکنون اتیوپی، افغانستان، ایران و جمهوری دمکراتیک خلق یمن در مقابل فشار شوروی فرو می ریزند.» فهد از اینکه پاکستان در مرحله بعدی باشد نگران است. وی گفت عربستان سعودی نزدیک شدن شعله های آتش را از مدتها قبل دیده و به ایالات متحده آمریکا هشدار داده بود، ولی هشدارها و نداهای عربستان سعودی به گوشهای ناشنوا برخورد کرده است.

8 - کوبا و پاسخگویی ایالات متحده به رخنه گریهای شوروی:

در پاسخ به نطق یک ساعته ولیعهد، سفیر وست تأکید کرد که ایالات متحده در واقع روش تندی را برای مقابله با تهدیدهای شوروی اتخاذ کرده است و سفیر به عنوان مثال خاطرنشان ساخت که سفارت آمریکا همان روز نسخه ای از نطق پرزیدنت کارتر را درباره حضور نیروهای رسمی شوروی در کوبا تسلیم کرده است. رئیس جمهور خواسته است که ما یک نسخه از این نطق را قبل از تسلیم آن به شاهزاده فهد تقدیم کنیم، ولی به علت گرفتاریهای ولیعهد در آن روز، نتوانستیم به چنین کاری موفق شویم.

فهد در پاسخ پذیرفت که نطق رئیس جمهور درباره کوبا همان نوع پاسخ گویی است بر ماجراجوییهای شوروی که عربستان سعودی از آن قدردانی می کند. سفیر ادامه داد که خیلیها هستند که می کوشند بذر عدم اعتماد بین ایالات متحده و عربستان سعودی بیافشانند. عده ای هستند که می خواهند چنین وانمود کنند که ایالات متحده آماده نیست تا به کمک متفقین و دوستان خود بشتابد، ولی این موضوع اهمیت دارد که بیاد داشته باشیم که هنگامیکه عربستان سعودی در نتیجه تهاجم یمن جنوبی به یمن شمالی، احساس خطر می کرد ایالات متحده به همه تقاضاهای عربستان سعودی لبیک گفت و همین پاسخ ما به مناسبت اوضاع یمن باید نشانه مثبتی از این باشد که ایالات متحده در زمان نیاز، دوستان خود را رها نمی کند و این همچنین یک اخطار روشنی برای بقیه جهانیان درباره تعهد ایالات متحده نسبت به عربستان سعودی و امنیت آن در قبال تهدیدهای خارجی و نسبت به پاسخگوییهای ایالات متحده است.

و اما درباره پاسخگوییهای ایالات متحده نسبت به تحولات ایران و اتیوپی سفیر وست خاطرنشان ساخت که برای ما پشتیبانی از رژیمهایی که با کشمکشهای بزرگ درونی روبرو هستند بسیار دشوار است زیرا در چنین صورتی وانمود خواهد شد که ایالات متحده در امور داخلی این رژیمها بدون جهت مداخله می کند. سفیر وست به شاهزاده فهد یادآوری کرد که اعراب در این مورد به طور خاصی حساسیت نشان می دهند. عربستان سعودی در تأیید این مطلب که ایالات متحده می تواند از دوستان ما پشتیبانی کند، بدون اینکه این پشتیبانی اسباب زحمت یا نتیجه معکوس داشته باشد، اغلب کمک کننده بوده است.

ایالات متحده از این پشتیبانی درگذشته قدردانی کرده و امیدوار است که شاهزاده فهد همچنان به ما کمک

ص: 416

کرده و پشتیبانی مورد نیاز دوستان ما را در منطقه بدون اینکه چندان جلب توجه کند، ادامه دهد.

9- اظهار نظر: روز بعد (پنج اکتبر) شاهزاده فهد عیسی صباغ رایزن را نزد خود احضار کرده و مراتب زیر را به او گفت: «یادتان هست سفیر وست درباره نطق کارتر چه گفت؟ خوب. من آن موقع نمی خواستم همه شما را در حضور همکارتان سفیر چیپین دچار زحمت کنم، ولی می خواستم چیزی را که اکنون می گویم اضافه کنم و آن اینکه اگر این نطق دکترین شماره یک کارتر است آنگاه ما دکترین شماره دو را برای منطقه خود لازم داریم و یقینا رئیس جمهور شما و مردم شما می دانند که در حالی که چند هزار سرباز شوروی که در نزدیکی فلوریدا قرار گرفته مورد تحمل حکومت ایالات متحده نیستند، حضور شوروی که گلوی ما را همین جا گرفته و تهدید به مسدود کردن شاهراه منافع حیاتی شما و ما می کند باید لااقل مستلزم یک موضع گیری محکم و قاطع و بدون ابهام باشد. بدین مناسبت به واشنگتن این ضرب المثل عربی را یادآوری کنید، که شمردن ضربه های شلاق یک چیز است، ولی احساس آن یک چیز دیگری است.» پایان اظهار نظر.

10- مسئله فلسطین و صلح خاورمیانه. فهد بار دیگر نظر قاطع حکومت عربستان سعودی را تکرار کرد که هر گونه به اصطلاح راه حل اختلاف اعراب و اسرائیل که مشارکت و موافقت فلسطینیها را همراه نداشته باشد، موفق نخواهد شد. او تأکید کرد که ما از طریق سادات از اعراب بیش از آنکه اسرائیلیها حتی به خواب دیده باشند اطلاع داریم: شرافت و پذیرفتن فلسطینیها به عنوان یک دولت در داخل این منطقه، ولی اسرائیلیها همچنان به سبک خودشان وفا دارند و می خواهند بچاپند و بچاپند و بچاپند. آنها ابتدا درباره ادامه و در واقع افزایش احداث آبادیها در کرانه باختری اصرار می ورزند و اکنون آنها زمین بیشتری از اعراب می خواهند که ظاهرا از طریق خرید باید انجام بگیرد. آیا این حرص و آز اسرائیل می تواند به حسن نیت اعراب منجر شود؟ آیا اسرائیلیها تنها به سازش با سادات علاقمند هستند و بقیه اعراب به جهنم؟ آیا ایالات متحده از این امر چشم پوشی می کند؟ آیا شما به جز اظهار تأسف از آنچه بگین می کند کار دیگری انجام نمی دهید. ما به شما اطمینان می دهیم که بگین قلدر تنها به صدایی گوش فرا می دهد که نشان دهنده آن است که ناطق، قدرت اراده و ادراک و شهامت اعتقادات خود را دارد.« به عبارت دیگر آن طوری که عیسی صباغ تعبیر کرد به صدای یک مرد شجاع.

11- در پاسخ سفیر وست تعهد عمیق پرزیدنت کارتر را به یک صلح جامع و عادلانه مورد تأکید قرار داده و همچنین پذیرفتن این واقعیت را از سوی ایالات متحده آمریکا که راه حل مسئله فلسطین شرط اولیه صلح خاورمیانه است، اعلام داشت. سفیر خاطرنشان ساخت که با توجه به اعتدال اخیری که از سوی سازمان آزادی بخش فلسطین نشان داده شده است، افکار عمومی نشان می دهد که اکثریت مردم در ایالات متحده طرفدار گفت و شنود با سازمان آزادیبخش فلسطین هستند. وی افزود که دیدار اخیر گروه رهبری مسیحیان جنوب و اسقف جس جاکسون از منطقه بدون شک اثرات بیشتری در مردم آمریکا از لحاظ آشنا کردن آنها با وضع فلاکت بار فلسطینیها خواهد داشت و در حالی که سفیر بی حوصلگی عربستان سعودی و بقیه جهان عرب را در عدم پیشرفت درباره مذاکرات مربوط به خودمختاری فلسطینیها به خوبی درک می کند، ما ناگزیر هستیم به انور سادات رئیس جمهور مصر و بگین نخست وزیر اسرائیل مهلت عاقلانه ای بدهیم تا درباره این مذاکرات پیشرفت نشان دهند و ایالات متحده هرگاه که بن بست مطلق به وجود آید حاضر خواهد بود به عنوان یک هم پیمان فعالتر در پیشرفت، پا در میانی کرده و حداکثر کوشش

ص: 417

را برای رفع بن بست به عمل آورد، حتی کوششی که به معنی موضع گیری مخالف سادات و بگین باشد.

سفیر وست افزود که استراوس سفیر سیا قرار است در ماه دسامبر به منطقه بازگردد در ضمن استراوس در انتظار مذاکره با عربستان سعودی در نیویورک بوده و گزارشی درباره پیشرفت در مذاکرات خودمختاری فلسطینیها تا آخرین لحظه خواهد داد.

12- ملاحظات پایانی: پس از حدود دو ساعت مکالمه شاهزاده فهد بحثها را به پایان رساند. وی خاطرنشان ساخت که «من طبق معمول صحبت کردم و قلب خود را در مقابل دوستان آمریکایی خود باز کردم و چنین کاری را اگر بزرگترین احترام و ارج را برای پرزیدنت کارتر نمی داشتم، نمی کردم. من آنچه را که او می کوشد انجام بدهد مورد قدردانی قرار می دهم. او نیازمند تشویق و اطمینان است و من به عنوان یک دوست که احساس می کند که پیوندهای بین دو کشور را نباید اجازه داد که سست تر شود. این اطمینان و تشویق را به او می دهم. ملاحظات من درباره بی اقدامی یا کندی اقدام ناشی از اعتقاد تزلزل ناپذیر ماست که دوست صمیمی ما، ایالات متحده آمریکا قادر است پاسخگوی سنتی مؤثر خود را که شایسته رهبر محترم جهان آزاد است، بر منصه ظهور بگذارد.»

13- سفیر به شاهزاده فهد اطمینان داد که ملاحظات مورد توجه قرار گرفته و پرزیدنت کارتر شخصا یک مرد صریحی است که معتقد به گوش دادن به یک دوست خردمند می باشد، هر چند که این دوست از وی انتقاد کند تا اینکه از سوی چاپلوسان به او تملق گفته باشند.

14- اظهار نظر سفیر: شاهزاده فهد در یک وضع روحی قرار داشت که مستعد صحبت کردن بود و در واقع به نظر نمی رسید که «مکنونات قلبی خود را» به اندازه بیش از حد صراحت «باز می کند». نظرهای او درباره لزوم اقدام ایالات متحده مانند اظهار نظرهای دیگری که او در طی مراودات ما انجام داده است، کاملاً دارای هدف بود. این نکته قابل اهمیت است که او و یمانی وزیر نفت اخیرا یک جلسه طولانی با صباح وزیر نفت کویت داشته اند.

حدس ما این است که موضوع اصلی این جلسه تصمیم عربستان سعودی برای افزایش تولید نفت بوده است. زیرا که عربستان سعودی درباره این مطلب با حکومت ایالات متحده کنار آمده است. صباح به احتمال قوی فهد را «تحت فشار» قرار داده بود تا امتیازات بیشتری از حکومت ایالات متحده درباره امنیت خلیج و خاورمیانه بگیرد. این واقعیت که تقریبا همین احساس از سوی شاهزاده عبداللّه در ملاقات دو روز بعد (تلگراف جده 6977) ابراز شده این نتیجه گیری ما را تقویت می کند که در سلسله مراتب حکومت عربستان سعودی در حال حاضر این احساس حکمفرماست.وست