سفر وزیر امور خارجه کویت به ایران

سند شماره (42)

تاریخ: 2 مرداد ماه 1358

طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: سفر وزیر امور خارجه کویت به ایران

1 - (خیلی محرمانه) خلاصه: سفر وزیر امور خارجه کویت به ایران در تاریخ 22 - 21 ژوئیه، که کویتیها مدتها در فکر آن بودند به منظور توسعه روابط ایران و کویت و هموار نمودن راه برای ایجاد روابط بهتر بین دو کشور صورت گرفت. کویتیها قصد نداشتند در این سفر مسائل نفتی را به مباحثه بگذارند، لیکن آماده بودند مشکلات ایران را در زمینه کمبود مواد پالایشی در زمستان آینده رفع نمایند. مسئله مورد بحث دیگر تجارت دو جانبه غیر نفتی دوستانه ایران و کویت می باشد. یکی از عبارات بیانیه مشترک، طبق معمول نیروهای خارج از منطقه را از شرکت در ایجاد «امنیت» خلیج مستثنی می سازد و با لحنی جدید در مورد آزادی دریانوردی در خلیج سخن می گوید، مشروط بر آنکه این دریانوردی «امنیت و ثبات منطقه را بر هم نزند.» این اولین بازدید کویت از ایران در سطح وزارت از زمان انقلاب فوریه ایران به خاطر این انجام شد که نشان داده شود که کویت حامی ایرانی غیر چپگرا و با ثبات است. (پایان خلاصه).

2 - (طبقه بندی نشده) ترکیب هیئت نمایندگی کویت نشانه دست کم گرفته شدن روابط است. شیخ صباح الاحمد معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه در 22 - 21 ژوئیه از تهران بازدید به عمل آورد. سه تن از مقامات کابینه که اصلیت آنها مربوط به اعراب پارسی جنوب ایران است، یعنی وزیر مشاور در وزارت بازرگانی علی الوزان، وزیر مشاور در وزارت نفت عبدالرزاق ملاحسین، معاون مدیر شرکت ملی نفت کویت عبداللّه القرباسی وی را همراهی می کردند. همچنین شیخ مبارک جابر الاحمد سرپرست دفتر وزارت امور خارجه و فرزند امیر کویت و چند تن از مقامات دیگر کویت به همراه صباح الاحمد وارد این کشور شدند.

3 - (خیلی محرمانه) بیانیه مشترک (مرجع الف) بر منافع مشترک و همکاری «به خصوص در زمینه فرهنگی، اقتصادی، و نفتی» بین دو کشور تأکید دارد. همان طور که در ذیل تشریح می شود برای همکاریهای نفتی و اقتصادی بین دو کشور دلایلی چند وجود دارد. اشاره به همکاری فرهنگی و اظهار خوشحالی کویت در این بیانیه از موفقیت انقلاب اسلامی نشانگر حمایت کویت از دولت اسلامی کنونی (هر چه هست) ایران می باشد. با وجود اینکه بسیاری از کویتیها به نظام چند رهبری حکومت ایران مشکوک بوده و فکر نمی کنند که آیت اللّه ها توان حکومت داشته باشند، ولی مایل نیستند سقوط دولت کنونی ایران را مشاهده نمایند، چون اکثر کویتیها مطمئن هستند که جانشین این دولت یا چپگرا و یا بدتر خواهد بود. بقیه بیانیه و نیز عبارت مربوط به فلسطینیها حاوی همان لحنی است که در بیانیه های کویت به چشم می خورد. عبارت مربوط به «عدم مداخله در امور داخلی دیگران» نیز از منشور سازمان ملل گرفته شده است، لیکن برای کویت مفید خواهد بود، چون می تواند از آن به عنوان وسیله ای برای اطمینان

ص: 26

بخشیدن به بحرین در مورد مقاصد ایران بهره برداری نماید.

4 - (خیلی محرمانه) نفت. هنگامی که کاردار در مورد حضور مقامات بخش نفتی در هیئت نمایندگی سؤال نمود، وزیر نفت کویت علی خلیفه الصباح گفت که کویت فعلاً در نظر نداشت پیرامون سیاستهای نفتی و مسائل مربوط به اوپک گفتگو نماید.

با اشاره به مشکلات فنی که بازده محصولات پالایشگاهی ایران را محدود ساخته احتمالاً میزان نفت حرارتی ایران را نیز پایین خواهد آورد و در صورتی که این مشکلات شدیدتر شود، علی خلیفه گفته است که کویت حاضر است در صورت لزوم قدری از این مشکلات را حل نماید.

علی خلیفه گفت که کویت چند ماه قبل پس از به قدرت رسیدن خمینی اعلام آمادگی کرد که حاضر است از نظر فنی به ایران کمک نماید تا تولید نفت آن از سر گرفته شود. و چون می دانست که ایرانیها از کار کردن با افراد فنی غربی ناراحت هستند، اعلام کرد که حاضر است تعدادی از افراد فنی عربی خود را به آنجا روانه سازد و در عوض تکنیسینهای غربی را در کویت به جای آنها به کار گیرد.

5 - (خیلی محرمانه) تجارت. در گفتگو با معاون نمایندگی پیرامون سفر وزیر امور خارجه در 22 ژوئیه، طارق رازوقی مشاور حقوقی وزارت خارجه گفت که از ماه فوریه روابط بین ایران و کویت محدود شده بود و وزیر امور خارجه فکر می کرد، که زمان آن رسیده است که به «ایرانیها و دولتشان» فرصتی داده شود تا به گسترش روابط با کویت بپردازند و الصباح الاحمد در بیانیه ورودی روز قبل خود به تهران به این مسئله اشاره کرده بود. رازوقی گفت که کمی بعد از انقلاب ایران، گل شریفی کاردار ایران در کویت از رازوقی خواست که از دولت کویت تقاضا نماید که یکی از کارگران ایرانی را که به جرم توزیع اعلامیه های ضد شاهی اخراج کرده بود دوباره بپذیرد، وزیر کشور اظهار داشته بود که درست نیست مردی را که سابقه ایجاد دردسر داشته است بپذیرند، لیکن رازوقی این مطلب را با وزیر امور خارجه مطرح نمود و گفت که این کارگر مسئله را به گوش خمینی رسانده است و او نیز شخصا خواسته است که وی به کویت بازگردد، وزیر امور خارجه تصمیم وزیر کشور را نادیده گرفت و اجازه مراجعت کارگر ایرانی به کویت را صادر نمود. در هفته های بعدی، با ظاهر شدن مسائل دوجانبه - - رازوقی درباره مهاجرت غیر قانونی ایرانیها به کویت و بدهیهای بیش از حد ایران در رابطه با صادرات بازرگانی کویت - - گل شریفی و رازوقی کانالی - برای حل این مسائل گردیدند.

6 - (خیلی محرمانه) رازوقی خاطرنشان ساخت که ایران پس از عربستان سعودی مهمترین خریدار صادرات غیر نفتی (یعنی صادرات دوم) کویت می باشد (بالغ بر 80 میلیون دلار در سال 1976) و برقراری آرام دوباره و دوجانبه روابط بازرگانی به نفع هر دو کشور است. حدود شش هفته قبل رازوقی پیشنهاد کرد که به همراه یک هیئت فنی برای حل این مسائل رهسپار ایران شود، لیکن وزیر امور خارجه گفته بود که مایل است خودش این مأموریت را انجام دهد. و رازوقی گفت کویت مایل است که ثبات ایران بیشتر شود و این بازدید برای نشان دادن حمایت جدی از این مسئله در سطح وزرا انجام گردید، رویدادهای 6 هفته گذشته با رفتن الصباح الاحمد به ایران تداخل یافته است. تیره شدن روابط ایران و عراق (که کویت مایل نیست مستقیما در آن مداخله نماید)، باعث شده است که بیانات انتقادآمیز و تندی از دو طرف ظاهر گردد و معلوم نیست که آیا امیر کویت نیز به ایران سفر خواهد کرد یا نه (مرجع ب) که این موضوع نیز در این تأخیر سهیم بوده است.

ص: 27

7 - (خیلی محرمانه) امنیت خلیج سر و صدایی که در مورد اخطار اخیر وزارت امور خارجه (امریکا- م) در مورد احتمال خرابکاری در کشتیهای در حال آمد و شد از تنگه هرمز به راه افتاده است، و نیز حضور نیروی دریایی فرانسه و آمریکا در حوزه خلیج (مرجع پ) عمل می کنند و غیبت یک لحن تند و یا حتی تذکری درباره این حضور دریایی و یا تشویق گسترش «پایگاههای نظامی آمریکا» بیانیه را در مورد امنیت خلیج (مرجع الف) چندان مضر و برهم زننده آسایش نشان نمی دهد، البته حتی یک عنصر میمون و جدید در آن به چشم نمی خورد. از نظر کویتیها فرمولبندی موجود یعنی امنیت خلیج «مسئولیت منحصر به فرد کشورهای خلیج است» و «مداخله در امور داخلی کشورهای خلیج ممنوع اعلام شده است» تغییری نیافته است. لیکن عبارت جدید همکاری دوجانبه برای تأمین امنیت آزادی دریانوردی در خلیج تا جایی که این دریانوردی امنیت و ثبات منطقه را به خطر نیندازد «در بیانیه های پیشین کویت به چشم نمی خورد و نشان بی گناهی نیز نمی تواند باشد. در این رابطه توجه را به گزارشهایی که دو سال قبل (مرجع های ت و ث) جلب می کنیم که (الف) کشورهای عربی در نظر داشتند فرضیه دریای بسته را در مورد خلیج فارس مورد مطالعه قرار دهند، مشروط بر آنکه کشتیهای جنگی قبل از ورود مقامات مربوطه را مطلع سازند و یا این ورود آنها به دعوت یکی از کشورهای منطقه صورت گرفته باشد (ب) ولی در آن زمان کویت سعی داشت پای خود را به این موضوع نکشاند. تا جایی که می دانیم به علت مخالفت آمریکا این فرضیه مسکوت مانده بود، لیکن حالا که نیروی دریایی ایران از هم پیمانان ما در برقراری امنیت خلیج به شمار نمی رود، احتمالاً با حمایت مشترک اعراب و ایران مسئله دوباره مطرح خواهد گردید.

8 - (خیلی محرمانه) اظهار نظر: کویت در وضعی نیست که بتواند تمام اختلافات موجود بین اعراب و ایران را از میان بردارد، و رازوقی گفته است که کویت تمایلی به میانجیگری در روابط ایران و عراق ندارد (مرجع ث). معذالک، کاهش تشنج در خلیج به نفع ایران است. از نظر کویتیها، دولت کنونی ایران خیلی بهتر از بسیاری از دولتهای چپگراست. به همین دلیل است کویت روابط خود با دولت کنونی ایران را گسترش بخشد. و این کارها حس اعتماد و دلگرمی بحرینیها را نیز در رابطه با کارهای ایرانی ها بالا می برد. در رابطه با بیانات عمومی صباح الاحمد در تهران که «خطر آمریکا را» در اشغال حوزه های نفتی منطقه محکوم کرده بود و به عنوان تیتر اول روزنامه ها منتشر گردید باید گفت که هرگاه گزارشگری از وی بخواهد در مورد «نیروی عکس العمل سریع 000/110 نفری» اظهار نظر نماید وی همچنین جواب را می دهد و از بیانات دیگر وی که نشانگر خط و سیاست کویت می باشد این بود که دفاع از کویت «بر اساس تقویت جبهه داخلی انجام می شود نه بر اساس نظام دفاعی عظیمی» که در برگیرنده سلاحهای پیچیده بسیار باشد و همه این گفته ها احتمالاً در گوش ایرانیها و کویتیها باقی مانده است. ساترلند