224- گردآوری اسناد کلیدی حوزه‌ روابط ایران - آمریکا

یادداشت وزیر امور خارجه، ونس، برای رئیس‌جمهور کارتر[1]

واشنگتن، بدون تاریخ

موضوع:

           اوراق سفید دربارۀ ایران

اجازه بدهید شما را در جریان آخرین روند تلاش‌ها برای آماده‌سازی یک مطالعۀ نهایی برای کنگره یا غیر آن، دربارۀ سیاست و اقدامات ایالات متحده در ایران قرار دهم و دوباره تأکید کنم که به نظر من، ما نباید صرفاً اوراق سفید را آماده کنیم.

در پاسخ به تصمیم کمیتۀ هماهنگی ویژه[2] در دسامبر گذشته، ما در ماه ژانویه، اسناد کلیدی‌ای را که در همۀ حوزه‌های روابط ایران ـ آمریکا از سال 1941 در دسترس بودند، جمع‌آوری و دسته‌بندی کردیم. به‌علاوه، ما توانستیم یک «تحقیق دربارۀ روابط ایران  ـ آمریکا»، به‌صورت تفصیلی و در سطحی بسیار محرمانه را آماده کنیم که اگرچه اوراق سفید نیست، ولی شمای کاملی از روابط ایران ـ آمریکا و نیز جزئیات برخی از ابعاد حساس‌تر دیگر آن‌ها را تبیین می‌کند.[3]

 این کار به‌مراتب فراتر از گزارش کوتاه اولیه‌ای است که من می‌دانم شما آن را مطالعه کرده‌اید. شورای امنیت ملی نسخه‌ای از این «تحقیق»، به‌علاوۀ یک مجموعۀ تک‌جلدی از خلاصۀ اسناد کلیدی را در اختیار دارد. اصل اسناد و نیز حجم قابل‌توجهی از مطالب و محتوا جهت استفادۀ کمکی، در اختیار ماست.

کارمندان شورای امنیت ملی درحال بررسی برخی از پرونده‌های مهم کاخ سفید که ما به آن‌ها دسترسی نداشته‌ایم، هستند تا بدین‌ترتیب اطمینان حاصل شود که فهرست ما تاحدامکان از اسناد کلیدی کامل باشد. همۀ این محتواها باهم اطلاعات لازم را برای پاسخ به تحقیقات، ارائۀ سخنرانی در دفاع از اقدامات آمریکا یا طرح ادعا در کنگره فراهم می‌آورند.

به نظر من چندین مشکل جدی در روند تهیۀ اوراق سفید دربارۀ ایران وجود دارند:

-       درحالی‌که حامیان سیاست آمریکا درقبال ایران ممکن است دست‌کم در ابتدا از اوراق سفید استقبال کنند، ولی بدگویان و منتقدین به‌دقت این سند را موشکافی می‌کنند و آن را هدف هجمه‌های خود قرار خواهند داد. ما هدفی گسترده برای تحقیق را تقریباً در هر اقدامی که ازسوی ایالات متحده در راستای اهداف صورت می‌گیرد، مطرح می‌کنیم. درمجموع، روشن است که ما در موضعی دفاعی یا جایگاهی قرار گرفته‌ایم که مجبور هستیم به رویکرد غیرقابل توجیه «ما نمی‌توانیم فراتر از چیزی که گفته‌ایم»، تن در دهیم.

-       اوراق سفید برای تأثیرگذاری، باید به‌عنوان یک نقل عینی از سیاست‌های کنونی و گذشته ارائه گردد. ما درزمینۀ تصویرسازی مشکلات پیشین، می‌توانیم اتهاماتی را که به دولت‌های پیشین وارد شده است، طرح کنیم. به میزانی که اوراق سفید بدون عینیت کامل است، می‌توانیم در داخل و خارج کشور از اتهام «سرپوش‌گذاشتن» بر اقدامات دولت کنونی و گذشته استقبال کنیم.

-       تجربۀ گذشته با اوراق سفید، مانند اوراق سفید دربارۀ چین (1949) و ویتنام (1965)، چندان امیدوارکننده نیست. فارغ از اینکه این گزارش‌ها چقدر کیفیت داشتند (مثلاً اوراق سفید دربارۀ چین بسیار خوب آماده شده بود)، آن‌ها بیشتر به یک آسیب و ضعف تبدیل شدند تا دارایی و اندوخته. اوراق سفید دربارۀ ویتنام آشکارا یک نقطه‌ضعف در نگرش مردم نسبت‌به سیاست‌های ما درقبال ویتنام بود.

-       اوراق سفیدی که طیف کامل سیاست‌های ما درقبال ایران را پوشش می‌دهد، ممکن است نگرانی‌ سایر کشورهای منطقه، ازجمله عربستان سعودی، مصر و پاکستان را برانگیزد، بدین‌صورت که تبادلات محرمانۀ آن‌ها با ایالات متحده، ممکن است زمانی علنی شود.

-       ما در کنترل زمان‌بندی ارائۀ آن دچار مشکل خواهیم بود؛ به‌محض آماده‌شدن این گزارش، ممکن است با درخواست قانون آزادی اطلاعات[4] و کنگره برای انتشار آن مواجه شویم.

-       نکتۀ آخر اینکه اگر اوراق سفید قبل‌از آزادی گروگان‌ها منتشر شود، دفاع همگانی پرحرارت از سیاست آمریکا در قالب اوراق سفید، تلاش‌های ما برای آزادی آن‌ها را با پیچیدگی مواجه می‌سازد. بسته به اینکه مردم چه درکی از این گزارش داشته باشند، می‌تواند نیل به یک راه‌حل عزتمندانه را برای ایرانی‌ها همچنان دشوارتر سازد یا عناصری را در ایران تقویت کند که خواستار تحقیق دربارۀ سایر اقدامات آمریکا در این کشور هستند.