101- راهبرد مذاکره در مورد ایران

یادداشت دستیار وزیر امور خارجه در امور خاور نزدیک هارولد (ساندرز) برای وزیر امور خارجه، ونس[1]

واشنگتن، 16 دسامبر 1979

موضوع:

           تصمیم نسبت‌به راهبرد مذاکره درمورد ایران

به‌دلیل تغییر و تحولات موجود، باید در طی 24 ساعت آینده نسبت‌به 1) محتوای یک موضع‌گیری مذاکراتی دقیق برای آمریکا؛ 2) انتخاب مسیرهای مذاکرات، به جمع‌بندی برسیم.

رویدادها به جلو پیش می‌روند و برخی از مسیرهای مذاکراتی ما ناگهان دوباره زنده شده‌اند:

-      فرهنگ، آخر هفته در واشنگتن با تعدادی از «مشاورین» آمریکایی‌اش جلسه دارد تا دربارۀ محکمۀ بین‌المللی و احتمالاً کمک آن به آزادی گروگن‌ها، گفت‌وگو کنند. او ساعت 3 بعدازظهر دوشنبه (17 دسامبر) با والدهایم دیدار می‌کند؛

-      هنری پرکت درخواست ملاقات با فرهنگ را داشت ولی هنوز پاسخی دریافت نکرده است؛

-      ما درحال گفت‌وگو با ریچارد فالک[2] و راجر فیشر[3] هستیم که هر دو با فرهنگ یا روحانی صحبت می‌کنند؛

-      عضو کنگره فایندلی، مشغول بررسی پیشنهاد سازمان آزادی‌بخش فلسطین است، مبنی‌بر اینکه او ریاست یک هئیت نمایندگی متشکل از غیردولتی‌های آمریکایی‌ را برای ملاقات با گروگان‌ها و گفت‌وگو با ایرانی‌ها دربارۀ دعاوی آن‌ها به عهده بگیرد. به نظر می‌رسد که این طرح نتیجۀ پیشنهاد ایران برای اجازۀ انجام ملاقات بشردوستانه با گروگان‌ها و نیز ایده‌ای باشد که در زمان حضور هانسن، در ایران بحث شد؛ مبنی‌بر اینکه بستری فراهم گردد که نمایندگان حقیقی مردم آمریکا بتوانند دعاوی ایران را بشنوند؛

-      اکنون که به نظر می‌رسد ما یک پیشنهاد جدید ازسوی نمایندۀ سازمان آزادی‌بخش در تهران داریم، همچنان می‌توانیم ازطریق کانالمان در بیروت پیش برویم؛

-      سفیر سوئیس، لانگ،[4] با قطب‌زاده ارتباط دارد. قطب‌زاده به‌زودی از شرایط دانشجویان ایرانی در آمریکا انتقاد می‌کند و ما می‌توانیم پاسخی را در کنار سایر پیشنهادها ازطریق سفیر لانگ منتقل کنیم؛

-      هاشمی در لندن با رابطش در قم مرتبط بود و می‌گوید که آن‌ها جلسات «امیدوارکننده‌ای» دارند. ما این فرصت را داریم تا هر سناریویی را که طراحی کرده‌ایم، ازطریق این کانال مطرح کنیم.

این مسئلۀ کلیدی که اکنون بازگشت شاه به ایران از اهداف مذاکرات کنار گذاشته شده است، به نسبت زمانی مناسب برای استماع دعاوی ایرانی‌ها و آزادی گروگان‌هاست. این یکی از مسائلی بود که مذاکرات والدهایم و سلامتیان، حول محور آن شکل گرفت. اکنون ایرانی‌ها در تلاش هستند تا بستری برای شنیدن شکایت‌هایشان ایجاد کنند و گویا درحال بررسی آزادی تعدادی از گروگان‌ها در آیندۀ نزدیک هستند، ولی هم‌زمان گویا درصدد هستند تا تعداد معدودی از آن‌ها را نگه دارند و در محکمۀ بین‌المللی‌ خود حاضر کنند.

موضع اصلی ما نسبت‌به برگزاری دادگاه منفی بوده است؛ به این دلیل که چنین اقدامی سبب طولانی‌شدن اقدام غیرقانونی ایران در نگهداشتن گروگان‌ها شده است و آزادی آن‌ها را به تأخیر می‌اندازد. ما بارها تصریح کرده‌ایم که به‌محض آزادشدن همۀ گروگان‌ها، ایران می‌تواند در هر نهاد یا بستری، امکان بهره‌مندی از رسیدگی به شکایتش را داشته باشد. مشکل کنونی این است که موضع ما به‌اندازۀ کافی متفاوت نیست تا امکان یک سناریو را فراهم کند که در آن برخی گام‌های ابتدایی برای برگزاری یک محاکمه با آزادی گروگان‌ها پیوند بخورد.

به‌طور خاص، این سؤالات مطرح می‌شوند که آیا باید غیردولتی‌های آمریکایی‌ را از پاسخ به دعوت به حضور در این دادگاه تشویق یا منع کنیم و اینکه آیا باید از اقداماتی همچون دیدار فایندلی از تهران، منع کنیم که ممکن است به آزادی برخی از گروگان‌ها منجر شود؟

روشن است که ما می‌خواهیم قبل‌از شروع محاکمه، برای آزادی گروگان‌ها چانه بزنیم. طرحی مانند آنچه که ما در یادداشت طولانی‌تر دیروزمان گنجانده بودیم، می‌تواند شامل تمایل برای حضور گروهی ـ چه یک گروه سازمان ملل یا گروه‌هایی مانند آنچه برای فایندلی پیشنهاد شد ـ شود که در جلسۀ رسیدگی به شکایت ایران حضور بیابد.

مسئلۀ دیگر این است که آیا آماده هستیم تا اجازه بدهیم که چنین گروهی بدون اینکه تضمینی برای بازگرداندن گروگان‌ها بدهد، تشکیل شود و اقدام کند؟ مسئلۀ سوم این است که اگر گروهی بتواند تنها تعداد کمی از گروگان‌ها را به وطن بازگرداند، آیا اجازۀ حضور در محاکمه را به آن بدهیم یا خیر؟