گزینه­ های اقدام سیاسی در قبال ایران

یادداشت مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور (برژینسکی) برای رئیس‌جمهور کارتر[1]

واشنگتن، 6 ژوئن 1980

موضوع:

           گزینه‌های اقدام سیاسی درقبال ایران

چند ماه قبل، شما ضمن موافقت با چند یافتۀ اطلاعاتی، اجازۀ اجرای یک برنامۀ مهم عملیات مخفی علیه ایران را صادر کردید. در طول مذاکرات ماه‌های فوریه و مارس با بنی‌صدر، این طرح به‌شکلی محرمانه پیگیری شد تا مانع پیشرفت مذاکرات نشود، اگرچه تماس‌های مفیدی با تعدادی از [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] افرادی که در آینده مهره‌ای ارزشمند خواهند بود. پس‌از شکست مذاکرات، همۀ اهتمام ما تقریباً معطوف به عملیات نجات شد. (سرّی)

در طول ماه گذشته، ما دوباره گزینه‌های پیش روی خود را بررسی کردیم تا بتوانیم درزمینۀ اقدام سیاسی فعال‌تر عمل کنیم. یادداشت پیش‌نویس در برگۀ «الف»، حاوی اجماع وزارت امور خارجه، سیا، وزارت دفاع، ستاد مشترک نیروهای مسلح و من دربارۀ اوضاع کنونی و گزینه‌های موجود است. اساساً این یادداشت یک راهبرد بلندمدت را ترسیم می‌کند که در چهارچوب آن می‌توانیم زیرساخت‌های لازم برای ایجاد روابط [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] تا بدین‌وسیله توانایی خود را برای تأثیرگذاری بر جریانات و تحولات، به حداکثر برسانیم. (سرّی)

این راهبرد انعکاسی واقع‌گراتر از واقعیات سیاسی جاری و ظرفیت‌های حقیقی ماست. ما همچنین می‌دانیم که تقابل مستقیم نسنجیده با خمینی، مادامی که او نماد انقلاب محسوب می‌شود، فرصتی برای شوروی و جناح چپ رادیکال برای مداخله و ورود به صحنه فراهم می‌آورد. (سرّی)

اگر شما هم با این راهبرد کلی موافقت کنید، پیشنهاد ما این خواهد بود که گزارش موجود در برگۀ «ب»، راهنمایی باشد برای سیا در طول رایزنی‌ها و ارتباطات [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. این متن توسط همۀ نهادهای مربوطه، بررسی و تأیید شده است. (سرّی)

[دو سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] اعتقاد ما این است که برنامه‌ای که در گزارش‌های پیوست تشریح شده است، چهارچوبی را برای یک اقدام سیاسی مؤثر و منسجم فراهم می‌آورد.[2] (سرّی)

برگۀ الف

یادداشت برای رئیس‌جمهور کارتر[3]

واشنگتن، بدون تاریخ

موضوع:

           گزینه‌های اقدام سیاسی در ایران [علامت نشان‌دهندۀ طبقه‌بندی از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

1.       شرایط سیاسی: علی‌رغم سردرگمی در تهران و خیزش گاه‌و‌بیگاه اقلیت‌ها در استان‌های کشور، اکنون کنترل خمینی بر قدرت مستحکم است. هیچ رهبر مخالفی که آمادگی رقابت مستقیم با او را داشته باشد، وجود ندارد و او همچنان توانایی بسیج‌کردن مردم برای مقابله با مخالفینش را دارد. [علامت نشان‌دهندۀ طبقه‌بندی از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

2.      درصورت فوت خمینی در آیندۀ نزدیک (سه تا شش ماه آینده)، برخی نهادها هستند که می‌توانند انسجام و بدنۀ جمهوری اسلامی را حفظ کنند. یک جنگ قدرت شدید در میان همراهان او اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. هیچ سازوکاری برای جانشینی وجود ندارد. [علامت نشان‌دهندۀ طبقه‌بندی از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

3.      در بلندمدت (بیشتر از شش ماه)، این امکان وجود دارد که جمهوری اسلامی تثبیت شود و رهبرانش بتوانند جایگاه خود را مستحکم نمایند. اگر جناح راست اسلام‌‌گرا بتواند نوعی نظام را بر جامعه تحمیل کند، چپ‌گراها ممکن است از ورود به رقابت مستقیم اجتناب نمایند. درصورت تزلزل جناح راست نیز چپ‌گراها احتمالاً به‌سرعت برای بهره‌برداری از شرایط به‌وجودآمده وارد عمل خواهند شد.

 اکنون جناح چپ در ایران ضعیف‌تر از آن است که قدرت را به دست بگیرد، اما به‌شدت مشغول آماده‌سازی برای رویارویی نهایی با روحانیت در آینده است. رهبران جناح چپ امیدوار هستند که کشور از شکست‌ها و افراط ملّاها به ستوه بیاید و به فکر یک جایگزین بیفتد. با ادامۀ آشوب، جناح چپ قدرتمندتر خواهد شد. [علامت نشان‌دهندۀ طبقه‌بندی از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

4.      گزینه‌های اقدام سیاسی: تصور این است که گزینه‌های اقدام سیاسی که ما دنبال می‌کنیم، در راستای جلوگیری از جناح چپ برای پرکردن خلئی است که به‌واسطۀ شکست تجربۀ جمهوری اسلامی به وجود آمده است. دست‌کم در مقطع کنونی، این جریان برنامه‌ای برای استفاده از اقدام سیاسی مستقیم، به‌منظور تضعیف یا سرنگونی رژیم خمینی ندارد. ما در راستای تلاش برای ایجاد یک پایگاه سیاسی که بتوانیم با استفاده از آن بر جریان تحولات اثر بگذاریم، چندین گزینه را پیش روی خود می‌بینیم:

‌أ.      گزینۀ به‌اصطلاح خارجی، ارتباط با ایرانی‌های تبعیدشده که در اروپا و آمریکا زندگی می‌کنند؛

‌ب. گزینۀ قومی، ارتباط با برخی یا همۀ آذربایجانی‌ها، کردها، قشقایی‌ها، ترکمن‌ها، اعراب و بلوچ‌های داخل ایران؛

‌ج.   گزینۀ داخلی رفتن به‌سمت چهره‌های سیاسی داخل ایران، چه در دولت و چه خارج از آن.

درحالی‌که هر گزینه را می‌توان به‌صورت مستقل تشریح کرد، ما باید تصدیق کنیم که فعالیت‌هایمان در یک عرصه بر اقدامات در عرصۀ دیگر تأثیرگذار است و نیز موفقیت در یک حوزه احتمالاً سبب موفقیت در عرصه‌های دیگر خواهد شد. به‌صورت کلی، گزینه‌ها به یکدیگر وابسته هستند و هم‌پوشانی دارند. [علامت نشان‌دهندۀ طبقه‌بندی از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

5.      گزینۀ داخلی: ازآنجاکه نهادهای سیاسی به‌جز آن‌هایی که دینی هستند، در جریان تحولات بیست ماه گذشته نابود و یا به‌شدت دچار فروپاشی درونی و ساختاری شده‌اند، انسجام کمی در جنبش سیاسی جاری ضد خمینی مشاهده می‌شود و بی‌شک این حرکت مادامی که خمینی زنده است، نمی‌تواند دوام بیاورد. [علامت نشان‌دهندۀ طبقه‌بندی از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

[چهارده پاراگراف (هشتادوهشت سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

برگۀ ب

گزارشی که توسط شورای امنیت ملی تهیه شده است[4]

واشنگتن، 5 ژوئن 1980

راهنمایی برای استفاده در تماس با رابطین

1.       تجربۀ حکومت روحانیت‌محور خمینی احتمالاً شکست خواهد خورد؛ نه به‌دلیل ماهیت «اسلامی» که دارد بلکه بدان جهت که روحانیت ایران نمی‌تواند مشکلات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و راهبردی کشور را برطرف سازد. ضعف و ناتوانی آن‌ها به‌تدریج آشکار می‌گردد و نارضایتی در کشور افزایش خواهد یافت.

2.      بخش عمده‌ای از جمعیت ایران به‌واسطۀ انقلاب افراط‌گرا شده است و خمینی همچنان نماد اصلی برای انقلاب است. حملۀ نسنجیده و مستقیم علیه انقلاب یا شخص خمینی، احتمالاً شکست خواهد خورد.

3.      بزرگ‌ترین تهدید برای استقلال و تمامیت ارضی ایران در بلندمدت، حاکمیت ملّاها که روزبه‌روز از اعتبارش کاسته می‌شود نیست، بلکه ظهور یک نظام چپ‌گرای رادیکال و نیز سلطۀ سیاسی یا نظامی شوروی در پوشش حفاظت از انقلاب است.

4.      ما آمادۀ حمایت از عناصر سیاسی ایران برای تحقق اهداف زیر هستیم:

6.      ایجاد ائتلافی متشکل از میانه‌روها و ملی‌گراها در داخل و خارج کشور، با حضور عناصر دینی مخالف اهداف خمینی درزمینۀ حاکمیت روحانیت‌محور که می‌تواند جایگزین قابل‌قبولی برای حکومت ملّاها باشد؛

-      سازمان‌دهی مقاومت فعال در برابر نفوذ شوروی در همۀ سطوح جامعه ایران؛

-      مقابله با رشد نیروهای کمونیست و چپ‌گراهای رادیکال در فضای سیاسی ایران.

5.      مهم‌ترین کمکی که ایرانیان خارج‌نشینی که عمیقاً نگران آیندۀ کشور هستند، می‌توانند انجام بدهند، استفاده از نفوذ، توانایی و ارتباطات خود برای تشکیل ائتلافی از نیروها در داخل ایران است که جایگزینی مورداعتماد بین دو جریان افراطی دیکتاتوری روحانیت و مارکسیسم حامی شوروی به مردم معرفی می‌کند.

6.      ساختار نهایی سیاسی و اقتصادی ایران مسئله‌ای است که ایرانی‌ها باید خود، آن را طراحی کنند. ما هیچ تمایلی برای تحمیل راهکارهای خاص در این زمینه نداریم؛ به‌هرحال، با مردم ایران در اینکه آن‌ها باید ملتی آزاد، مستقل، متحد و خارج از سلطۀ قدرت‌ها یا ایدئولوژی‌های خارجی باشند، هم‌نظر هستیم. ما آماده هستیم به ایرانی‌های میهن‌پرست برای تحقق این هدف کمک کنیم.