دربار مجموعه اسناد روابط خارجی

دربارۀ مجموعۀ اسناد روابط خارجی

مجموعۀ روابط خارجی ایالات متحده، مستندات تاریخی رسمی از تصمیمات مهم سیاست خارجی و فعالیت‌های دیپلماتیکِ قابل‌توجه دولت ایالات متحده را ارائه می‌دهد. مسئولیت تهیۀ مجموعۀ روابط خارجی بر عهدۀ دفتر مورخان دولت است. کارکنان دفتر مورخان[1] مؤسسۀ خدمات خارجی، به سرپرستی سردبیر مجموعۀ روابط خارجی، مجلدات این مجموعه را برنامه‌ریزی، تحقیق، تدوین و ویرایش می‌کنند. فرانک بی. کلوگ، وزیر امور خارجه، برای اولین بار در 26 مارس 1925، مقررات رسمی‌ای را ابلاغ کرد که استانداردهای خاصی را برای انتخاب و ویرایش اسناد این مجموعه تدوین می‌کرد. این مقررات، با تغییرات جزئی، مجموعه را تا سال 1991 هدایت کرد.

قانون عمومی 102ـ138 لایحۀ اختیارات روابط خارجی، منشور قانونی جدیدی را برای تهیۀ این مجموعه ایجاد کرد که توسط رئیس‌‌جمهور جورج اچ. دبلیو. بوش در 28 اکتبر 1991 امضا شد. بند 198 قانون 102ـ138 عنوان چهارم جدیدی را به لایحۀ اختیارات اساسی وزارت امور خارجه در سال 1956، اضافه کرد.

اساسنامه ایجاب می‌کند که مجموعۀ روابط خارجی، سوابقی کامل، دقیق و قابل‌اعتماد از تصمیمات مهم سیاست خارجی ایالات متحده و فعالیت‌های دیپلماتیک قابل‌توجه ایالات متحده باشد. مجلدات این مجموعه باید شامل تمام سوابقی باشد که برای ارائۀ مستندات جامع از تصمیمات و اقدامات اصلی سیاست خارجی دولت ایالات متحده موردنیاز است. اساسنامه همچنین اصول ویرایش ایجادشده توسط وزیر کلوگ را تأیید می‌کند: مجموعۀ روابط خارجی براساس اصول دقت و عینیت تاریخی هدایت می‌شود؛ سوابق نباید تغییر داده یا حذف شوند بدون اینکه در متن منتشرشده مشخص شود که حذف انجام شده است؛ سوابق منتشرشده نباید هیچ حقیقتی را که در تصمیم‌گیری از اهمیت بالایی برخوردار بودند حذف کند؛ و به‌منظور کتمان کاستی‌های سیاسی، نباید چیزی را از قلم انداخت. این اساسنامه همچنین ایجاب می‌کند که مجموعۀ روابط خارجی حداکثر سی سال پس‌از ثبت وقایع منتشر شوند. ویراستاران متقاعد شده‌اند که این جلد تمام استانداردهای نظارتی، قانونی و علمی انتخاب و ویرایش را برآورده می‌کند.

منابع مجموعۀ روابط خارجی

اساسنامۀ روابط خارجی ایجاب می‌کند که سوابق منتشرشده در مجموعۀ روابط خارجی شامل تمام سوابق موردنیاز برای ارائۀ مستندات جامع از تصمیمات مهم سیاست خارجی ایالات متحده و فعالیت‌های دیپلماتیک قابل‌توجه ایالات متحده باشد. همچنین مستلزم آن است که سازمان‌های دولتی، ادارات و سایر نهادهای دولت ایالات متحده که در تدوین، اجرا یا پشتیبانی سیاست خارجی شرکت دارند، با فراهم‌کردن دسترسی تمام‌وکمال به سوابقِ مربوط به تصمیمات و اقدامات سیاست خارجی و توسط مورخان وزارت امور خارجه، همکاری کنند و از اسناد انتخاب‌شده کپی ارائه دهند. اکثر منابعی که در تهیۀ این جلد مورد استفاده قرار گرفته است، از طبقه‌بندی خارج شده و برای بررسی در ادارۀ اسناد و مدارک ملی[2] موجود است.

سردبیران مجموعۀ روابط خارجی به تمام اسناد و مقالات قدیمی وزارت امور خارجه دسترسی کامل دارند: پرونده‌های مرکزی اداره؛ پرونده‌های غیرمتمرکز ویژه (فایل‌های متکثر) بخش در دفتر، اداره و بخش؛ پرونده‌های دبیرخانۀ اجرایی وزارتخانه که حاوی اسناد کنفرانس‌های بین‌المللی و بازدیدهای رسمی بلندپایه، مکاتبات رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه با رهبران خارجی و متن گفت‌وگوهای رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه با مقامات خارجی است؛ و پرونده‌های سمت‌های دیپلماتیک خارج از کشور. تمام فایل‌های مرکزی وزارتخانه برای سال‌های 1977ـ1979 در قالب‌های الکترونیکی یا میکروفیلم در Archives II موجود است و ممکن است با استفاده از دسترسی به پایگاه‌های آرشیوی (AAD) بتوان به آنان دست یافت. پرونده‌های مرکزی وزارت برای سال‌های 1980ـ1981 درنهایت به آرشیو ملی منتقل خواهد شد. تقریباً تمام پرونده‌های اداری غیرمتمرکز وزارتخانه که این دوره را پوشش می‌دهند که آرشیو ملی آن‌ها را شایستۀ نگهداری دائمی می‌داند، به بایگانی دوم منتقل شده یا درحال انتقال است.

تحقیقات برای مجلدات روابط خارجی ازطریق دسترسی ویژه به اسناد محدودشده در کتابخانۀ ریاست‌جمهوری جیمی کارتر و سایر آژانس‌ها انجام می‌شود. بااینکه تمام مطالب چاپ‌شده در این جلد از طبقه‌بندی خارج شده است، برخی از آن‌ها از اسناد طبقه‌بندی‌شده استخراج شده‌اند. کارکنان کتابخانۀ کارتر درحال پردازش و حذف بسیاری از اسناد استفاده‌شده در این جلد هستند، اما ممکن است در زمان انتشار به‌طور کامل در دسترس نباشند. اسناد ریاست‌جمهوری که در کتابخانۀ کارتر نگهداری می‌شود شامل برخی از مهم‌ترین اسناد مربوط به امور خارجی از دفاتر کاخ سفید، وزارت امور خارجه و سایر آژانس‌های فدرال ازجمله شورای امنیت ملی، آژانس اطلاعات مرکزی، وزارت دفاع، و رئیس ستاد مشترک است.

برخی از تحقیقات برای جلدهای این مجموعه فرعی در مجموعه‌های اسناد کتابخانۀ کارتر انجام شد که برای پروژۀ ضبط بایگانی از راه دور (RAC) اسکن شده بودند. این پروژه که توسط دفتر کتابخانه‌های ریاست‌جمهوری ادارۀ اسناد و مدارک ملی اداره می‌شود، برای هماهنگ‌کردن طبقه‌بندی اسناد طبقه‌بندی‌شده در کتابخانه‌های مختلف ریاست‌جمهوری طراحی شده است. درنتیجه روش اسکن اسناد برای ضبط بایگانی از راه دور، سردبیران مجموعۀ روابط خارجی همیشه قادر به تعیین این نبودند که آیا پیوست‌های یک سند معین درواقع به نسخۀ کاغذی سند موجود در پروندۀ کتابخانۀ کارتر پیوست شده است. در چنین مواردی، برخی از سردبیران مجموعۀ روابط خارجی با بیان اینکه «پیوست یافت نشد» به این ابهام اشاره کرده‌اند.

روش‌شناسی ویرایشی

اسناد این جلد به‌ترتیب زمانی و براساس زمان واشنگتن دی.سی ارائه شده است. یادداشت‌های مکالمه براساس زمان و تاریخ گفت‌وگو قرار می‌گیرند، نه تاریخ تنظیم یادداشت.

بررسی ویراستاری اسناد منتشرشده در مجموعۀ روابط خارجی از دستورالعمل‌های دفتر پیروی می‌کند که با راهنمایی‌های سردبیر کل و رئیس بخش ویرایش و انتشار تکمیل شده است. سند اصلی تاحدامکان دقیقاً تکثیر می‌شود، ازجمله حاشیه‌ها یا نمادهای دیگر که در پاورقی توضیح داده شده‌اند. متن‌ها براساس قراردادهای پذیرفته‌شده برای انتشار اسناد تاریخی و با محدودیت‌های صفحه‌آرایی مدرن، پیاده‌سازی و چاپ می‌شوند. برای هر سند موجود در جلد، یک عنوان توسط ویراستاران ارائه شده است. املا، حروف بزرگ، و نقطه‌گذاری همان‌طور که در متن اصلی یافت می‌شود حفظ می‌شوند، با این تفاوت که اشتباهات تایپی آشکار، تصحیح می‌شوند. سایر اشتباهات و حذفیات در اسناد با درج پرانتز تصحیح می‌شوند: تصحیحات به‌صورت ایتالیک تنظیم می‌شوند. کلمات یا عباراتی که در سند اصلی زیر آن‌ها خط کشیده شده است به‌صورت ایتالیک چاپ می‌شوند. اختصارات همان‌طور که در متن اصلی هستند، حفظ شده‌اند و فهرستی از اختصارات و اصطلاحات در قسمت اول هر جلد گنجانده شده است. در تلگراف‌ها، شمارۀ تلگرام (شامل نشانگرهای خاص مانند سکتور Sector) در ابتدای متن تلگراف چاپ می‌شود.

از پرانتزها نیز برای نشان‌دادن متن حذف‌شده‌ای استفاده می‌شود که به موضوعی نامرتبط (به‌شکل رومی) می‌پردازد یا اسنادی را نشان می‌دهند که پس‌از اتمام طبقه‌بندی نیز همچنان طبقه‌بندی‌شده (به‌شکل ایتالیک) باقی مانده‌اند. مقدار و درصورت امکان، ماهیت مطالبی که از طبقه‌بندی خارج نشده‌اند، با ذکر تعداد خطوط یا صفحات متنی که حذف شده‌اند، ذکر گردیده است. کل اسنادی که پس‌از حذف طبقه‌بندی محفوظ مانده‌اند، شمارش شده و در جایگاه زمانی خود، با سرفصل‌ها، یادداشت‌های منبع، و تعداد صفحاتی که از طبقه‌بندی خارج نشده‌اند، فهرست شده‌اند. تمام کروشه‌هایی که در سند اصلی ظاهر می‌شوند، در پاورقی‌ها مشخص می‌شوند. تمام بیضی‌ها در اسناد اصلی هستند.

اولین پاورقی هر سند، منبع سند و اطلاعات طبقه‌بندی، توزیع و پیش‌نویس اصلی آن را نشان می‌دهد. این یادداشت همچنین پیش‌زمینۀ اسناد و سیاست‌های مهم را ارائه می‌کند و نشان می‌دهد که آیا رئیس‌جمهور یا مشاوران اصلیِ سیاست‌گذاری، آن سند را خوانده‌اند یا خیر.

یادداشت‌های سرمقاله و حاشیه‌نویسی اضافی، مطالب مرتبطی را که در جلد چاپ نشده است خلاصه می‌کند، محل منابع اسنادی اضافی را نشان می‌دهد، ارجاعاتی به اسناد مهم مرتبط چاپ‌شده در مجلدات دیگر ارائه می‌کند، رویدادهای کلیدی را توصیف می‌کند، و خلاصه‌ها و استنادهایی به بیانیه‌های عمومی ارائه می‌کند که مکمل و روشن‌کننده است. در مواقع مناسب، از اسناد چاپ‌شده و اطلاعات به‌دست‌آمده از خاطرات و سایر گزارش‌های دستِ‌اول، برای تکمیل یا توضیح سوابق رسمی استفاده شده است. اعداد موجود در فهرست به‌جای شمارۀ صفحه به شمارۀ اسناد اشاره دارند.

کمیتۀ مشورتی اسناد دیپلماتیک تاریخی

کمیتۀ مشورتی اسناد دیپلماتیک تاریخی که براساس اساسنامۀ روابط خارجی ایجاد شده است، بر روند کلی تدوین و ویرایش مجموعه نظارت می‌کند و درمورد تمام جنبه‌های تهیۀ مجموعه و حذف اسناد از طبقه‌بندی آن‌ها مشاوره می‌دهد. کمیتۀ مشورتی لزوماً محتویات مجلدات این مجموعه را بررسی نمی‌کند، اما درمورد موضوعاتی که به آن توجه می‌شود توصیه‌هایی ارائه می‌کند و مجلداتی را که برای انجام تعهداتِ مشورتی و قانونی خود ضروری می‌داند، بررسی می‌کند.

بررسی حذف طبقه‌بندی

بخش اداریِ دفتر برنامه‌ها و خدمات اطلاعاتی، بازبینیِ طبقه‌بندی اسناد منتشرشده در این جلد را برای وزارت امور خارجه انجام داد. این بررسی مطابق با استانداردهای مندرج در فرمان اجرایی 13526 درمورد اطلاعات طبقه‌بندی‌شدۀ امنیت ملی و قوانین اجرایی انجام شد.

اصل راهنمای بررسی حذف طبقه‌بندی، انتشار همۀ اطلاعات است تنها با رعایت الزامات فعلی امنیت ملی که در قانون و مقررات گنجانده شده است. تصمیمات حذف طبقه‌بندی مستلزم همفکری دفاتر جغرافیایی و عملکردی مناسب در وزارت امور خارجه، سایر آژانس‌های مربوطۀ دولت ایالات متحده و دولت‌های خارجی مربوطه درمورد اسناد خاص آن دولت‌ها بود. بررسی حذف طبقه‌بندی این جلد که در سال 2010 آغاز شد و در سال 2018 به پایان رسید، منجر به حذف 16 سند به‌طور کامل شد، و یک بند یا بیشتر در 54 سند و حذف‌های جزئیِ کمتر از یک بند در 77 سند شد.

دفتر مورخ، براساس تحقیقات انجام‌شده در تهیۀ این جلد و درنتیجۀ فرایند بررسی طبقه‌بندی‌زدایی که در بالا توضیح داده شد، اطمینان دارد که اسناد و یادداشت‌هایی که در اینجا ارائه شده است، سندی کامل، دقیق و قابل‌اعتماد از واکنش دولت کارتر به بحران گروگان‌گیری در ایران است.

سرویراستار: کاتلین راسموسن[3]

مورخ: آدام هاوارد[4]

مؤسسۀ خدمات خارجی

نوامبر 2020

نوشتار حاضر بخشی از مجموعۀ کتاب‌های روابط خارجی[5] است که مهم‌ترین مسائل حوزۀ سیاست خارجی دولت جیمی کارتر را ثبت‌وضبط کرده است. این کتاب یکی از دو اثری است که سیاست ایالات متحده را درقبال ایران، در زمان بحران گروگان‌گیری سال‌های 1979ـ1981 ثبت کرده است. پایان بازۀ زمانی موردبحث در این کتاب سپتامبر 1980 است. نسخۀ بعدی،[6] دربارۀ توافق ژانویۀ 1981 الجزایر و آزادی گروگان‌هاست.

همچنین دو اثر دیگر، دربارۀ موضوع نفت و انرژی، برای درک ابعاد جهانی و اقتصادی این بحران حائز اهمیت هستند.[7] این کتاب اسنادی را دربارۀ واکنش راهبردی ایالات متحده درقبال انقلاب ایران، در منطقۀ خلیج‌فارس و خاورمیانه ارائه می‌دهد.

تمرکز کتاب بر تلاش‌های آمریکا برای حل‌وفصل بحران ایران و ایالات متحده در موضوع گروگان‌گیری است. اعضای دولت کارتر در چند ماه اول بحران تقریباً هر روز جلسه داشتند. به‌علاوه، وزارت امور خارجه نیز آخرین اخبار را روزانه ارائه می‌داد تا بحرانی را که روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شد، بهتر بتوان مدیریت کرد. یکی از مقاصد این کتاب، بررسی و کاوش ماهیت رویدادها، افراد و تصمیماتی است که بحران را مرحله‌به‌مرحله پیش بردند. همچنین برخی تحولات داخلی ایران که نشئت‌گرفته از انقلاب بودند نیز بر بحران تأثیر گذاشتند.

 در نبود روابط دیپلماتیک مستقیم بین ایالات متحده و ایران، نقش برخی از میانجی‌های رسمی و غیررسمی در حل این بحران ثبت‌وضبط شده است؛ درحالی‌که تمرکز اصلی کتاب بر سیاست‌گذاری واشنگتن است، تلاش شده است تا به خود گروگان‌ها نیز توجه شود. شاه سابق ایران نیز عنصری مهم در این جریان است. تا قبل از مرگ او در جولای 1980، فعالیت‌هایش در تبعید، ایران را تحریک کرد تا به تلاش برای استرداد وی و دارایی‌هایش ادامه بدهد. نکتۀ موردنظر دیگر در این کتاب، بحث‌ها دربارۀ سیاست‌گذاری در دولت، نسبت‌به اقدام برای نجات گروگان‌هاست.

این کتاب به سه بخش تقسیم می‌شود: الف. تسخیر اولیۀ سفارت و واکنش دولت کارتر؛ ب. تلاش برای مذاکره با ایران ازطریق میانجی‌های گوناگون؛ ج. توسل به قدرت نظامی با انجام عملیات نجات و شکست آن. این تحولات در شرایط وقوع یکی از مهم‌ترین انقلاب‌های کشور اتفاق افتاد که پیشینۀ تاریخی آن، سیاست‌گذاران آمریکایی را سردرگم کرده بود. استیصال آن‌ها نسبت‌به شرایط کاملاً روشن است.

پایان کتاب نکات متعددی را روشن می‌سازد؛ در ابتدا دولت کارتر اهرم فشار مناسبی برای تأثیرگذاری بر تحولات ایران نداشت. گروگان‌ها در قلب یک شهر بزرگ توسط بازیگرانی غیردولتی به اسارت گرفته شده بودند؛ بنابراین ارتباط با مقامات دولت ایران فایدۀ چندانی نداشت. ثابت شد که قدرت نظامی نیز کارساز نیست. واقعیت نامعلوم بودن مکان نگهداری گروگان‌ها سبب شده بود که گزینه‌ها در عرصۀ برنامه‌ریزی محدود باشد. به‌علاوه، نبود یک ساختار تشکیلاتی برای هماهنگی مؤثر بین‌سازمانی، فعالیت‌های خاص عملیاتی ناظر به اجرای مأموریت نجات را با دشواری مواجه کرده بود. سایر اقدامات نظامی نیز در دستور کار قرار گرفتند، ولی با توجه به جنگ سرد با اتحاد جماهیر شوروی، بسیار پرخطر بودند. تحریم‌های اقتصادی هم به‌خاطر نبود حمایت بین‌المللی با مشکل مواجه شده بودند. به‌علاوه، ایران نیز تا حدودی از اتکا به منابع خارجی در حوزۀ اقتصادی جدا شده بود.

 لیندا قائم‌مقامی

مورخ