تحریم ها علیه ایران

یادداشت گری سیک از کارکنان شورای امنیت ملی برای مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور (برژینسکی)[1]

واشنگتن، 1 ژانویه 1980

موضوع:

           ایران ـ گام‌های بعدی

کمیتۀ هماهنگی ویژه در روز 2 ژانویه باید برنامۀ عملیات مخفی را که توسط سیا تهیه شده است، در کنار راهبرد دیپلماتیک و اقتصادی مدنظر ما در هفته‌های آتی بررسی نماید. هدف اول جلسۀ کمیته ـ و جلسۀ متعاقب شورای امنیت ملی ـ تهیۀ چهارچوب سیاست‌گذاری با اهداف روشن است که بایستی مورد موافقت مقامات ارشد کشور قرار بگیرد. هدف دوم حصول اطمینان نسبت‌به بستۀ پیشنهادی، شامل اقدامات آشکار و پنهانی متقابلاً تقویت‌کننده و همسو با اهداف سیاست‌گذاری است.

اهداف ایالات متحده

ما دو هدف اصلی داریم: 1. آزادی و بازگشت امن گروگان‌ها؛ 2. «پیگیری تأسیس یک حکومت مسئولیت‌پذیر و دموکراتیک در ایران». اگرچه مبنای ما استقلال این دو موضوع از یکدیگر است، ولی درواقع آن‌ها دو روی یک سکه هستند.

خمینی هزینه‌های سیاسی آزادکردن گروگان‌ها را نمی‌پذیرد؛ مگر اینکه قانع شود که هزینۀ نگهداری آن‌ها از آزادی‌شان بیشتر است. این بدین‌معناست که خمینی باید پایگاه قدرت داخلی خود را روبه‌افول ببیند که با خطر ازدست‌دادن کنترل انقلاب همراه است. هیچ استدلال یا طرح دیگری سبب تغییر نظر او نخواهد شد؛ ازاین‌رو، راهبرد ما بایستی معطوف به این شود که شرایط کنونی را تاحدامکان ازنظر سیاسی برای خمینی و اطرافیانش هزینه‌بر سازیم. ما می‌توانیم این کار را با حفظ فشار حداکثری بر ایران، به‌وسیلۀ یک حملۀ دیپلماتیک ـ اقتصادی که با عملیات مخفی شدید که سلطۀ خمینی را تضعیف می‌کند، همراه سازیم و پیش ببریم.

باید نسبت‌به طرح‌های گوناگونی که سبب می‌شود ما پیشنهادها یا امتیازات جدیدی به خمینی به‌عنوان یک راه آبرومندانه بدهیم، هوشیار باشیم. این‌گونه اقدامات کارساز نیست و تنها شرایط را بدتر می‌کند. خمینی تمام ابزار لازم برای حفظ اعتبار خود را دارد و آن‌ها را وقتی به‌کار خواهد بست که تصمیم به پرداخت هزینۀ سیاسی بگیرد. او می‌تواند از والدهایم، سازمان آزادی‌بخش فلسطین، سوریه، الجزایر یا هریک از میانجی‌هایی که مشتاقانه منتظر هستند تا به‌عنوان «ناجی» گروگان‌ها شناخته شوند، استفاده کند.

او کمبودی ازنظر به‌کاربردن ترفندها در داخل کشور ندارد؛ ازجمله امکان برگزاری یک محاکمۀ سریع و اخراج گروگان‌ها یا هر طرح دیگری که متضمن حداکثر تحقیر آمریکا، با آزادی گروگان‌ها باشد. حلقۀ گمشده در اراده برای استفاده از یک یا چند مورد از این امکانات است.

ما نباید تأثیر گام‌هایی که تا به امروز برداشته‌ایم دست‌کم بگیریم. علی‌رغم ادبیات شجاعانۀ خمینی و رسانه‌های ایران، رهبری و اکثر جمعیت کشور به انزوای ایران، آسیب به اعتبار انقلاب، مشکلات اقتصادی برای شرکت‌ها و مردم ایران، تهدید کمبود کالاهای اساسی، رکود اقتصادی و حتی خطر مداخلۀ نظامی آمریکا واقف هستند.

 هیچ‌کدام از این موارد آن‌قدر شدید نیستند که بتوانند مسیر وقایع را در آینده‌ای نزدیک تغییر بدهند، ولی اثر فزایندۀ تنازع میان مقامات ارشد پیرو خمینی، در آمادگی روزافزون افراد برای انتقاد از رهبری کنونی و آشوب‌ها در مناطق کلیدی در کشور مشهود است. ما نباید به قربانیان تبلیغات ایران تبدیل شویم. مؤثرترین سلاح ما تأکید بر مجموعه‌ای از فشارهای ثابت و مداوم است.

ممکن است وقتی این اقدامات نتایج فوری را منجر نشود، سبب استیصال ما شوند؛ ولی این تنها گزینۀ واقع‌گرایانۀ موجود است که می‌تواند نتیجۀ مطلوب را به دنبال داشته باشد. باید صبر کنیم و به تلاش ادامه بدهیم.

گزینه‌های دیپلماتیک و اقتصادی

در ادامه، فهرستی از اقدامات کنونی قابل‌انجام بیان شده‌اند:

1.       تحریم‌ها: ما باید با تمامی منابع موجود، به اعمال فشار برای گرفتن رأی سازمان ملل دربارۀ تحریم‌ها و اجرای مؤثر مواد آن، ادامه بدهیم. واکنش شدید به تهدید تحریم‌ها در تهران، به‌خوبی نشان می‌دهد که آن‌ها دوست ندارند دومین کشوری باشند که به‌عنوان ناقض قوانین بین‌المللی شناخته می‌شوند. این واقعیت که آثار اقتصادی تدریجی هستند، نباید ما را نسبت‌به آثار روانی گمراه کند. پیچیدگی‌های عملی برای مردم عادی ایران، ازنظر سفر، وام، واردات و ارتباطات معمول نیز نباید نادیده گرفته شوند؛

2.      کاهش کارمندان خارجی: با توجه به اینکه شایعاتی دربارۀ فراخواندن کارمندان سفارتخانه‌های خارجی و نیز نمایندگان تجاری در جریان است، امروز یک هشدار قابل‌توجه در تهران وجود دارد. ما باید این موضوع را گسترش و تسریع ببخشیم. یک نمایش محدود از قدرت نظامی مانند پرواز بر فراز آسمان ایران، می‌تواند تأثیر خوبی در کمک به مردم برای تصمیم‌گیری باشد؛

3.      تحریم کالاهای ایرانی: اعمال تحریم یک‌جانبه ازسوی ایالات متحده، بر تمامی کالاهای ایرانی مانند فرش و محصولات کشاورزی، می‌تواند در حفظ توجه جهانی نسبت‌به جدیت ما مفید باشد و سبب نگرانی عمومی بیشتری در ایران، درمورد اهداف نهایی ما گردد؛

4.      قطع روابط: ممکن است به لحظه‌ای نزدیک شویم که این کار حرکتی مؤثر باشد. اعلام قطع روابط در 7 ژانویه با نزدیک‌شدن به رأی‌گیری آتی سازمان ملل، به اعلام قاطعیت ما کمک می‌کند.

عملیات مخفی

سازمان سیا گزارشی را به کمیتۀ هماهنگی ویژه، حاوی دیدگاه‌های خود ارائه خواهد کرد. تمرکز این متن معطوف به سؤالات اساسی زیر است:

1.       آیا باید بر حفظ تمامیت ارضی ایران تمرکز کنیم یا باید مخالفت منطقه‌ای و قبیله‌ای با خمینی را تحریک کنیم؟ این گزارش توصیه می‌کند که هدف راهبردی ما باید حفظ تمامیت ارضی ایران باشد، اما ازنظر تاکتیکی نیز بایستی روی مخالفان منطقه‌ای و قبیله‌ای سرمایه‌گذاری کنیم. این کار پیمودن مسیری باریک است، ولی غیرممکن نیست. در تماس با گروه‌های مخالف حکومت باید علاقۀ خود را به یک ایران متحد آشکار نماییم؛

2.      آیا باید یک رهبر واحد را برای مخالفین انتخاب کنیم یا با انواعی از رهبران احتمالی همکاری داشته باشیم؟ درحال‌حاضر هیچ رهبر واحدی وجود ندارد که بتواند خمینی را سرنگون کند یا جایگزین او شود. باید تعدادی از مسیرها را کنار بگذاریم و روی تحولات سرمایه‌گذاری کنیم؛

3.      چه گروه‌ها یا رهبرانی امیدوارکننده‌تر به نظر می‌رسند؟ گزارش سیا کاندیداهای آشکار را بررسی می‌کند. [نه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و‌نیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

4.      برنامۀ اقدام مخفیانه بر سرنوشت گروگان‌ها چه تأثیری خواهد داشت؟ هرچه فشار مؤثرتری بر رژیم تهران وارد کنیم، آن‌ها احتمالاً سریع‌تر به این نتیجه می‌رسند که موضوع گروگان‌گیری یک نمایش فرعی و غیرمولد است که باید پایان یابد. علاوه‌بر این، گزارش سیا ارزش اقدام نظامی یا شبه نظامی احتمالی را در ترویج تغییرات سیاسی بررسی خواهد کرد. شش حوزۀ مدنظر زیر توسط گروه دیوید هارون شناسایی شدند:

‌أ.      [یک پاراگراف (چهار سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

‌ب. [یک پاراگراف (شش سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

‌ج.   [یک پاراگراف (یک‌ونیم سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

4. همکاری مستقیم با عراق: عراقی‌ها علاقه‌ای به خمینی ندارند، ولی بااین‌حال از بازگشت نفوذ آمریکا در ایران نیز استقبال نمی‌کنند. آن‌ها تاکنون بسیار ساکت و آرام بوده‌اند. اگر قرار است با آن‌ها همکاری کنیم، باید پیشنهادی به آن‌ها بدهیم که محکم‌تر از وعدۀ «گفت‌وگوها» یا اعزام فرستاده باشد. این کار نیازمند مطالعه و بررسی بیشتر است؛ آیا گروه دیوید می‌تواند این موضوع را به‌صورت تفصیلی‌تر بررسی نماید و گزارش آن را به کمیتۀ هماهنگی ویژه ارسال کند؟

5. [یک پاراگراف (پنج سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

6. یک اقدام محدود نظامی مانند محاصره چگونه می‌تواند کارساز باشد و کشور را علیه ما متحد نسازد؟ مؤلفه‌های چنین برنامه‌ای شامل تبلیغات زیاد، به همراه برنامه‌ریزی و مشورت ابتدایی و دقیق با گروه‌های سیاسی مخالف است.

زمان‌بندی

تحول رویدادهای سیاسی در ایران همچنان تحت تأثیر قانون اساسی است. رویداد کلیدی آتی انتخابات ریاست‌جمهوری است که حدود 25 ژانویه برگزار خواهد شد. من به دو نکته اشاره می‌کنم:

-      ما باید گروه‌های مخالف سیاسی را که با آن‌ها در ارتباط هستیم، به تحریم انتخابات ریاست‌جمهوری تشویق کنیم. اگر آن‌ها بخواهند نامزد مدنظر خود را مطرح کنند، شکست خواهند خورد و به انتخابات مشروعیت می‌بخشند. آن‌ها با تحریم نمی‌توانند از انتخاب یک نامزد موردنظر خمینی جلوگیری کنند (که ممکن است فردی بی‌کفایت باشد که تحت کنترل خمینی است)؛ ولی می‌توانند موضعی محکم در مخالفت با مشروعیت انتخابات بگیرند و درنتیجه، جایگاه خود را در انکار نتیجۀ آن تقویت نمایند؛

-      اربعین، مصادف با 19 ژانویه، کمی قبل‌از انتخابات ریاست‌جمهوری است. باید هرچه ابزار نفوذ در گروه‌های مخالف داریم، برای ترویج مخالفت علنی با حکومت خمینی و قانون اساسی پیشنهادی به کار ببندیم. اگر بتوان یک اقدام نمایشی ترتیب داد، مانند عزیمت شریعتمداری از قم به شهر نجف عراق، این کار سبب کم‌اهمیت‌شدن انتخابات می‌شود و جرقۀ مخالفت با خمینی را در سراسر کشور منجر می‌گردد.