سند شماره 55

دستگیری مهری از رهبران شیعه کویت

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در کویت، ساترلند

سری

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن

متن سند

سند شماره (55)

تاریخ: 28 شهریور ماه 1358

طبقه بندی: سری

از: سفارت آمریکا در کویت

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن

موضوع: پی آمدهای دستگیری آشوبگر شیعه

1- (خیلی محرمانه) خلاصه مطلب: دستگیری یک شخصیت شیعه که مشغول تحریک شیعیان به

ص: 57

آشوب بوده با یک اعلامیه سخت و سنگین وزیر راجع به امنیت داخلی کشور همراه بود. اتهامات علیه شخص دستگیر شده (مهری) به اندازه ای جزئی و ناچیز است که آدم متعجب می شود که این همه هیاهو و سر و صدا برای چیست. اما، اولاً مقامات کویتی تمام فعالیتهای آشوبگرانه مُهری را اعلام نکرده اند. دوما، مهری با مخالفان دیرینه سیاسی کویت ارتباط داشته است، ثالثا، مهری علیه قانون اجتماعی کویت که می گوید تمام مردم می توانند به حاکم دسترسی داشته باشند و بحث آزاد وجود دارد و این قانون هم به طور موفقیت آمیزی و بدون تبعیض اجرا شده است، مقابله کرده است و می گوید که دروغ است.

از همه مهمتر این است که تحریکات آشوبگرانه مهری روی شکایت مردم از دولت کویت متمرکز است که این شکایات در حقیقت دارای مقداری پایه و اساس می باشند و ممکن است موجب اتحاد شیعیان متفرق کویت شود و تشکیل یک گروه واحد بدهند که یک رهبر مشترک و یک هدف مشترک داشته باشند.

رهبری کویت ظاهرا نمی خواهد که یک اقلیت قابل ملاحظه به قدرت سیاسی دست یابد. مخصوصا اینکه احتمال دارد که این اقلیت از آنچه که به وسیله رهبری مذهبی ایران دیکته می شود پیروی کند و مقاصد این رهبری در مورد رژیمهای عرب در منطقه مشکوک می باشد. (پایان خلاصه).

2 - (طبقه بندی نشده) - دستگیری روز 9 سپتامبر و ادامه توقیف احمد مهری پسر روحانی معروف شیعه کویت و تاجر جزء کویت شیخ سید عباس سید حسن مهری در تاریخ 10 سپتامبر به وسیله شیخ نواف الاحمد وزیر کشور کویت (و عضو خانواده سلطنتی) اعلام شد. اعلام دستگیری یک روز بعد از اعلامیه تند و سخت، شیخ سعد عبداللّه الصباح نخست وزیر و ولیعهد اتفاق افتاد - در این اعلامیه شیخ الصباح گفته که از این پس دولت در قبال کسانی که رفتار غیر مسئولانه دارند و می خواهند که اهالی کویت اطمینان خودشان را نسبت به دولت از دست بدهند، موضع نرم و انعطاف پذیری نخواهد داشت. و بشدت با کسانی که بخواهند ثبات و امنیت کویت را به خطر بیندازند مقابله خواهد کرد.

موقعی که شیخ نواف خبر دستگیری مهری جوان (منظور پسر شیخ مهری است) را اعلام کرد همان گفته ها و اخطارهای نخست وزیر را تکرار کرد، ولی راجع به کارهای المهری چیز زیادی نگفت مگر غیر از موردی که وی برای یک اجتماع سیاسی که در یکی از مساجد کویت (مسجد حاج الشعبان در شرق که اکثرا شیعه هستند) برگزار شده بود اجازه نگرفته بود و پلیس هم به وی گفته بود که احتیاج به اجازه از دولت دارد و او قول داده بود که این اجازه را بگیرد. اعلام دستگیری و اتهام مهری به قدری جزئی و ناچیز است که انسان متعجب می شود که چرا دو شخص مهم و وزیر کویتی در این مورد اخطار کرده اند.

3 - (سری) - فعالیتهای فعلی مهری ها خیلی بیشتر از یک سخنرانی در مسجد است. بسیاری از سخنرانیها روی نوار ضبط تکثیر شده و در سطح شهر پخش شده است. خلاصه کلام و پیام مهری این است که شیعیان باید علیه تضییقاتی که از طرف سنی ها اعمال و توسط رژیم کویت تقویت گردیده و شدت یافته است، قیام نمایند.

4 - (خیلی محرمانه) - مستضعفین مهری - همان طور که گزارش کرده ایم، شیعیان کویت، ناجور و ناآرام هستند و تعاریف مبهم و گنگ است (مرجع الف). « شیعیان کویتی، شیعیان در کویت» و «ایرانیان در کویت» مفاهیم مترادف نمی باشند. تمام شیعیان در اینجا ایرانی الاصل نیستند و همه شان از منطقه جغرافیایی که اکنون ایران نامیده می شود، نمی آیند. بعضی شان از عراق آمده اند و برخی از ایران و عربهای شیعه هم از کشورهای اطراف خلیج آمده اند. حتی بعضی از این آخری ها از خودشان به عنوان «معاودین»

ص: 58

یاد می کنند و ادعا می کنند که اصلیت آنها عرب است و زمانها پیش به ایران رفته اند، احتمالاً با ارتش عرب که حدود هزار سال پیش به ایران رفت و ایران را اسلامی کرد. واژه های «شیعه» (و یا« جعفری» به اصطلاح محلی) و «ایرانی» غالبا اشتباها با یکدیگر عوض می شوند، حتی به وسیله خود کویتیها چه در صحبت و همچنین به وسیله کویتیها، عربهای قومی و یا اتباعی از کشورهای دیگر خلیج. شیعیان (و یا ایرانیان) در مقامهای بالا و پایین در کویت پیدا می شوند، علاوه بر بعضی از خانواده های تجار معروف و سرشناس (بهبهانی، قبازرد) عده ای هم هستند که در پستهای مهم دولتی و نزدیک به امیر و در کابینه می باشند.

همچنین حدود 000/ 60 نفر از 000/ 200 نفر شیعه کویتی ایرانی می باشند که اکثرشان، حمال، رفتگر و کارگر ساختمانی می باشند که به کویت آمده اند تا برای خانواده شان در ایران پول بفرستند. با این همه، گروه بندی که ممکن است آن را «شیعیان کویت»، و یا «ایرانیان» نامید. بعضی مواقع شبیه سالاد میوه است (مترجم - در هم و بر هم است). این شیعیان تا کنون یکدست و همگون نبوده اند و از نظر سیاسی هم یک تشکیلات متحد نبوده اند.

5 - (محرمانه). در بین مطالبی که مهری در سخنرانی عمومی اش به آن اشاره کرد می توان موضوعات زیر را پیدا نمود، روند انتخابات که شیعیان تماما در پارلمان نماینده ندارند، قبول تابعیت همه عربهای بدوی به منظور کم کردن نفوذ شیعه، امتناع از اعطای تابعیت به شیعیان حتی به شیعه هایی که بیشتر از بدویها مقیم کویت بوده اند، ایجاد مزاحمت و دردسر برای شیعیان به وسیله پلیس که راجع به فعالیتهای جاسوسی سفارتخانه های خارجی کاری انجام نمی دهد، عدم تبلیغ فعالیتهای شیعیان در کویت، مقدورات دولتی مبنی بر آموزش اسلام سنی ها در مدارس کویت و سهل انگاری در اجرای قانون شریعت و بالاخره مهری مردم را تشویق به برگزاری تظاهرات اعتراض آمیز در کاخ سیف (دفتر امیر) کرد که به هر حال این تظاهرات انجام نگرفت.

6 - (محرمانه) - اقدامات آشوبگرانه المهری که آشکارا به منظور ایجاد مشکلات داخلی در صحنه سیاست کویت انجام گرفته است در نظر حکام کویت و احتمالاً اکثر کویتیها روشی نیست که بتوان مشکلات کویت را حل نمود. کویتیها شدیدا به جامعه و مخصوصا خانواده ایمان دارند و می توان به طور آزاد راجع به مشکلات بحث نمود و در صورت لزوم به اطلاع امیر رساند. موقعی که از یکی از اعضای خانواده معروف و تاجر بهبهانی که ایرانی الاصل می باشند راجع به اوضاع سؤال شد، وی به ما گفت که اوضاع مثل «طوفان در فنجان چای» می باشد (این ضرب المثل معادل ضرب المثل فارسی است که می گوید مورچه می گوید مورچه چیست که کله پاچه اش باشد. مترجم) آنها اگر مشکلی و یا شکایتی دارند می توانند بروند و حاکم را ببینند. کویتیهای دیگر هم چه شیعه و چه سنی نیز این عقیده را داشتند.

7 - (سری) - ضمن اینکه مقامات کویتی رنجیده و ناراحت شده اند که مهری روش سنتی کویتیها را برای حل شکایات انتخاب نکرده است، ولی این به تنهایی برای توجیه اقدامات شدیدی که شده است کافی نمی باشد. یک نکته قابل توجه تر اتحاد بین مهری و دکتر احمدالخطیب می باشد. دکتر احمدالخطیب زمانی نمک پرورده و تحت الحمایه خانواده حاکم بود و سابقه طولانی مخالفت سوسیالیستی و پان عربی با رژیم موقعی که عضو مجلس شورای ملی بود دارد. تلاش الخطیب در دهم سپتامبر برای برگزاری یک تظاهرات در صبح زود به خاطر اعتراض به دستگیری مهری توسط پلیس در هم شکسته شد. خطیب دستگیر نشد، ولی در تاریخ یازدهم سپتامبر به دفتر وزیر کشور کویت فرا خوانده شد و شدیدا به وی

ص: 59

اخطار شد که دست از تلاشهایش برای رهایی مهری از زندان و تحریک شیعیان برای آشوب در کویت بردارد. مقامات کویتی سالها، الخطیب و سایر مخالفین را بدین گونه محدود کرده اند، ولی معلوم نیست چرا با مهری این طور شدید برخورد می کنند؟ 8 - اعلامیه ای که توسط خبرگزاری پارس ایران منتشر شده و در روزنامه های 17 سپتامبر کویت نیز گزارش شده است، گزارش می کند که آیت اللّه منتظری نسبت به دستگیری مهری اعتراض کرده است و این موضوع باعث شد که در یک اعلامیه ای که دقیقا تنظیم شده بود سخنگوی دولت کویت گفت که گفته های منتظری نظرات یک ایرانی می باشد.

سخنگوی دولت کویت گفت که روابط بین ایران و کویت از کانال دیپلماتیک که خیلی نزدیک و خوب می باشد صورت می گیرد، همان طور که سفر دوستانه وزیر امور خارجه کویت در ژوئیه این موضوع را تأیید می نماید (مرجع) راشدالراشد معاون وزارت خارجه موقعی که در تاریخ 16 سپتامبر از وی راجع به مسئله مهری سؤال شد همان خط را دنبال کرد. الراشد از آن به عنوان یک مسئله کاملاً داخلی یاد کرد که مقامات کویتی با اطمینان این قضیه را در چهارچوب قوانین کویت دنبال می کنند. او همچنین اعلام کرد که اوضاع سیاسی منطقه، فعالیتهایی شبیه فعالیتهای المهری را به وجود آورد. در جواب سؤال مربوط به اتهام گفت که وی اهمیتی را که شش ماه پیش نسبت به روابط ایران و کویت قائل بود اکنون کمتر قائل است.

9 - (خیلی محرمانه - نظریه: با همه این ریشخندها، ماهیت سریع و مصمم عمل هفته گذشته کویتیها نشان دهنده توجه واقعی راجع به فعالیتهای مهری می باشد.

ارزیابی ما این است که آنچه که توجه رهبران کویت و در حقیقت اکثر کویتیها را جلب کرده است عدم انتخاب سیستم شکایتی فعلی کویت توسط مهری برای حل مشکلات می باشد و او در عوض روش آشوب را برگزیده است، روشی که باعث آن چنان خرابی در ایران شده است و باعث خواهد شد که جامعه شیعیان ایرانی کویت که ناآرام و دارای ظرفیت زیاد می باشند یک هویت هماهنگ، فعال و ضد دولتی و سیاسی پیدا کنند. تاکنون ارتباط بین شیعیان در کویت با خمینی یا سایر رهبران مذهبی آرام بوده است.

موقعیت مهری به عنوان نماینده خمینی در کویت ظاهرا تاکنون باعث کارهای سیاسی که توسط آیت اللّه به مهری دستور داده شده باشد، نشده است. به هر حال، هر حرکت در داخل کویت که خواهان اتحاد و همبستگی عوامل شیعه تحت عنوان عدالت برای شیعیان در سیستم کویت باشد، صورت گیرد، اگر رهبران با نفوذ مذهبی ایران بخواهند از آن استفاده کنند زحمت و مشکل آن برای رهبری کویت دو برابر خواهد شد. ساترلند

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 40 - کتاب 40 - صفحه 57