Post
22899
گزارشی پیرامون روابط ایران با کشورهای کمونیستی
موضوع سند
روابط ایران با کشورهای کمونیستیمشخصات ارسال سند
از: بخش سیاسی ٬ جان د. استمپل
محرمانه
به: مندرجه در فهرست توزیع
متن سند
سند شماره (2)
از: بخش سیاسی، جان د. استمپل
سری
غیرقابل رؤیت برای بیگانگان
به: مندرجه در فهرست توزیع
تاریخ: 5 آبان ماه 1356
موضوع: گزارش سالانه CERP پیرامون روابط با کشورهای کمونیستی
گزارش سالانه روابط ایران با کشورهای کمونیستی ( 000 2(CERP باید در تاریخ 24 آبان ماه 1356 به واشنگتن ارسال گردد. به منظور ارسال به موقع، نامه هوایی باید توسط پست 20 آبان ماه فرستاده شود.
سال گذشته سفارت در ارائه این گزارش سه ماه تأخیر داشت. در سال جاری امیدواریم که این وضع بهبود عمده ای یافته باشد.
ماهیت این گزارش لزوم هماهنگی با عناصر مختلف نمایندگی و نیز کنسولگریها را که ممکن است با فعالیتهای کمونیستی در منطقه خود آشنایی بیشتری داشته باشند ایجاب می نمایند. بخشهای سیاسی و سیاسی نظامی آن بخش از گزارش را که مربوط به مسائل سیاسی، سیاسی نظامی، عضویت حزبی کمونیستی محلی و روابط دیپلماتیک و کنسولی است تهیه خواهند کرد.
دفتر حفاظت منافع آمریکا نیز بخشهای مربوط به مبادله فرهنگی و آموزشی را تهیه می نماید. بخش اقتصادی نیز در مورد مسائل اقتصادی و مادی گزارش خواهد نمود. کنسولگریها نیز می توانند در مورد
ص: 716
این گزارشها، گزارش یا اظهار نظر نمایند.
به پیوست نسخه هایی از دستورالعمل سال جاری ارسال می گردد؛ اکثر بخشها، مرجعهای پیشین را حتماً در اختیار دارند.
در صورت لزوم و در صورتی که آنها را در اختیار نداشته باشند، در بخش سیاسی نسخه هایی از آن موجود است. گزارش مربوط به سال گذشته یعنی الف - 7 مورخ 22 دی ماه 1356 باید در بر گیرنده تمام موارد باشد. در بسیاری از موارد می توان از آن به عنوان یک مرجع استفاده کرد و از آنجا که گزارش سال گذشته 2 صفحه بیشتر از مورد لزوم بود، ما امیدواریم که مسئولین هر بخش گزارشات خود را 20 درصد کمتر نمایند. پیش نویسهای اولیه باید تا پایان وقت اداری 15 آبان به بخش سیاسی ارسال گردد.
ضمیمه ها: الف) استفاده اداری محدود دولت به شماره 249989، ب) سری غیر قابل رؤیت برای بیگانگان. دولتی. الف - 7 مورخ 22 دی ماه 1356 (فقط برای اصفهان) توزیع: بخش اقتصادی - ر. بروین / س. تیلور، کنسولگری آمریکا در اصفهان بخش سیاسی نظامی - رابرت / ا. مارتین، کنسولگری آمریکا در تبریز دفتر حفاظت منافع آمریکا - جک شلنبرگر، کنسولگری آمریکا در شیراز یا جیمز هیگهام / لاری لارکین
از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.
محرمانه
به: 002CERP روابط با کشورهای کمونیستی
تاریخ 26 مهر 1356
1 - این پیام بدوی، راهنماییهای وزارتخانه محتوی مرجع الف در مورد تهیه بخشهای یک و چهارم 002 CERPمی باشد. به واحدها یادآوری می شود که تاریخ معین جهت دریافت گزارشها توسط وزارتخانه، همان تاریخ 24 آبان ماه است. ارسال گزارش پس از تاریخ تعیین شده در مفید واقع شدن آن محدودیت ایجاد خواهد نمود.
2 - بخش یکم. «ارزیابی روابط سیاسی، اقتصادی، نظامی، »تغذیه اصلی نشریات سالانه «فعالیتهای کمکی و تجاری کشورهای کمونیستی در کشورهای رو به رشد جهان آزاد» را فراهم می آورد. در تحقق بخشیدن به شرایط این بخش از CERP - 002 واحدها باید به یاد داشته باشند که وزارتخانه ترجیح می دهد فشرده وقایع و اطلاعات را بدست آورد و به گزارش مفصل پیرامون موارد موجود نیازی ندارد.
چون CERP - 002 جایگزین گزارش هشدار دهنده در موارد رخدادهای مهم سیاسی، اقتصادی، نظامی یا فرهنگی نخواهد شد. وقایع و رخدادهای مهم باید به محض وقوع تعبیر و تفسیر و گزارش شوند.
3 - اطلاعات که در بخش اول ارائه می گردند باید دارای طبقه بندی شامل سری غیر قابل رؤیت برای بیگانگان باشند. لطفا مشخص کنید که مثلاً پاراگرافی دارای طبقه بندی متفاوت با طبقه بندی کلی گزارش می باشد. هرچه اهمیت طبقه بندی کمتر باشد بهتر است. واحدها به منظور تهیه بخش یکم می توانند از کتابچه اطلاعاتی ER77 10138 تحت عنوان «کمکهای کمونیستی به کشورهای رو به رشد جهان آزاد در سال 1976» استفاده نماید.
4 - در سال گذشته واحدها از طریق آن دسته از مقامات سفارت شوروی که در کشور میزبان حاضر شده بودند اطلاعاتی در مورد برنامه های کمکی ارائه نمایند، توانسته بودند در مورد برنامه های اقتصادی
ص: 717
شوروی اطلاعات با ارزشی بدست آورند. دیگر واحدها نیز با در نظر گرفتن شرایط و محدودیتهای کشور میزبان می توانند به همین منظور با نمایندگان شوروی و دیگر کشورهای کمونیستی ایجاد ارتباط مستقیم بنمایند.
5 - بخش یکم. «ارزیابی روابط سیاسی / اقتصادی / نظامی» را تنها در آبیجان، ابوظبی، آکرا، آدیس آبابا، الجزیره، امان، آنکارا، آتن، باماکو، بانجول، بیسائو، چ، بوگوتا، برازیلیا، بوئنوس آیرس، بوجومبورا، قاهره، کاراکاس، کلمبو، کوناکری، کوتونو، داکا، داکار، دمشق، دارالسلام، جاکارتا، فریتاون، جورج تاون، اسلام آباد، کابل، کاتماندو، خارطوم، کیگالی، کینگ استون، کینشازا، کوالالمپور، کویت، لاگوس، لاپاز، لیبرویل، لیما، لومه، لوکازا، منامی، موگادیشو، ماپوتو، مکزیکوسیتی، مونرویا.، مونته ویدئو، نایروبی، نجامنا، دهلی نو، نیامه، نوآک شوت، اوگادوگو، پورت لوئیس، کیتو، رباط، رانگون، صنعا، سانتیاگو، سان خوزه، سنگاپور، آنتاناناریو، تهران، تریپولی، تونس، والتا، یاانونده، باید تهیه نمایند.
6 - به طور مختصر روابط سیاسی، اقتصادی، نظامی را که در طول سال بین کشور میزبان و جهان کمونیست پدید آمده در رابطه با منافع آمریکا مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار دهید. این خلاصه مرور باید تغییرات، تمرکز، روند و دورنمای فعالیت کمونیستی را نیز در نظر بگیرد. اطلاعات ویژه زیر در صورتی که با کشور مورد نظر ارتباط داشته باشد و یا موجود باشد در رابطه با برنامه کمک های اقتصادی و نظامی کمونیستی ارائه گردد. (در صورت امکان این اطلاعات را به صورت جدول ارائه نمایید).
کمک اقتصادی
- ارزش کلی به دلار و فهرست پروژه هایی که بر اساس قراردادهای جدید کمکی کمونیستی از نظر مالی در سال مزبور تأمین خواهد شد.
- پیشرفت برنامه و پروژه در رابطه با قراردادهای قدیمی و حاضر شامل ارزش تحویل تقریبی به دلار در طول سال.
- تعداد تکنیسینهای اقتصادی کمونیستی در کشور میزبان و در صورت امکان با مشخص شدن کشور کمونیستی و پروژه مربوطه هر تکنیسین.
تعداد و تخصص دیگر تکنسینهای کمونیست مانند پزشکان، معلمین، مستشاران دولتی و غیره که هزینه های مالی آنها از طریق برنامه های کمکی تأمین نمی گردد.
- حقوقی که از طرف دولت میزبان به تکنیسینهای کمونیست پرداخت می شود.
- تعداد و پرسنل کشور رو به رشد که جهت طی دوره آموزشی فنی رهسپار کشور کمونیستی می شوند.
البته با در نظر گرفتن کشور کمونیستی مقصد، تخصص، مدت یا دوره آموزش.
کمک نظامی
- ارزش قراردادهای کمک نظامی کمونیستی به دلار و نوع تجهیزاتی که تحویل داده خواهد شد.
جزئیات مربوط به ارزش و نوع تجهیزات نظامی تحویلی در سال مزبور.
- تعداد مستشاران و تکنیسینهای نظامی کمونیست در کشور میزبان.
- تعداد پرسنل کشور رو به رشد که جهت طی دوره آموزشی به کشور کمونیستی خواهند رفت.
ص: 718
- هزینه ای که کشور میزبان باید در قبال خدمات و آموزش فنی نظامی کمونیستی متقبل شود.
تجارت
- حجم صادرات به کشور کمونیستی و واردات از کشور کمونیستی (و ترکیبات آنها) - شرایط قراردادهای جدید و موجود تجاری با کشورهای کمونیستی شامل مدت و شرایط دیگر (از قبیل ارز معتبر یا قرارداد معافیت دوجانبه) 7 - موفقیت و یا شکست برنامه های کمونیستی از قبیل مشکلات اجرایی پروژه، موفقیت و یا شکست مذاکرات و اهمیت و اهداف کمیسیونهای بین دولتین را ارزیابی نمایید.
8 - علاوه بر نیازهای بخش چهارم الف که در مرجع الف بدانها اش--اره شده، پی-رامون مطالب زیر نیز گزارش دهید:
- تعداد دانشجویان آکادمیک جدیدی که جهت طی دوره های آموزشی هر سال وارد یک کشور کمونیستی می شوند.
- تعدادی که دائماً به کشور خود باز می گردند.
- تعداد دانشجویان کشورهای رو به رشدی که در پایان هر سال در کشور کمونیستی به سرمی برند.
ونس
تاریخ: 22 دی 1356
سری / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان
از: سفارت آمریکا در تهران
به: وزارت امور خارجه عطف به: (الف) 75 تهران الف - 238، (ب) 76 وزارتخانه 249135
موضوع: روابط ایران با کشورهای کمونیستی - 002 CERP
خلاصه: (آغاز خیلی محرمانه) افزایش تشنج نشانگر آغاز روابط ایران با شوروی بود و در صمیمیت بیشتر روابط ایران و شوروی در سال 1976 هویداست. روابط ایران با دیگر کشورهای کمونیستی هنوز هم مانند سال پیشین است ؛ یعنی از نظر محتوی کم اهمیت لیکن از نظر شکل ظاهری با اهمیت است و به دید و بازدیدها ختم می گردد. در سال 2534 میزان کلی تجارت ایران با کشورهای کمونیستی شاهد افزایش ناچیزی بود که علت آن نیز کاهش واردات این کشور از چین و شوروی می باشد لیکن تجارت با اروپای شرقی افزایش فاحشی یافت و پروتکلهای اقتصادی منعقده در سال 1355 با تمام کشورهای کمونیستی نشان دهنده افزایش در تجارت و کمکهای اقتصادی و فنی بود ؛ لیکن معادل روابط ایران با کشورهای غربی و بخصوص آمریکا، فرانسه و آلمان غربی نمی باشد. ایران 680 میلیون دلار قبل از واردات خود به کشورهای اروپای شرقی اعتبار داد بخش اعظم تجارت خود را نیز بر اساس «موازنه حساب» انجام داد. شورویها نیز یک پروژه کارخانه آلومینیم به فهرست چشمگیر پروژه های اقتصادی خود در ایران افزودند. قرارداد تسلیحاتی که با شوروی در ماه نوامبر منعقد گردید نشانگر تداوم حضور نظامی شوروی از جنبه تجهیزات و تکنسینها می باشد. ایران به دنبال ملاقات فیدل کاسترو با یکی از رهبران کمونیست ایران، در اروپا با کوبا قطع رابطه نمود، لیکن روابط وی با دیگر کشورهای کمونیستی توأم با ثبات است. در سال 1976 روابط فرهنگی آن کشور با بلوک کمونیستی از تأثیر کمتری برخوردار
ص: 719
است. (پایان خلاصه)
ضمائم:
الف: حضور شوروی در ایران.
ب: جدول 1 - تجارت ایران با کشورهای کمونیستی در سه سال گذشته 2534-2532 (1 فروردین 1352 تا 29 اسفند 1355) ج: جدول 2 - تجارت ایران (از نظر کالاهای مهم) با کشورهای کمونیستی اصلی در سال 2534.
ارزیابی روابط سیاسی - اقتصادی
شوروی
تغییر روابط سیاسی - اقتصادی ایران با جهان کمونیستی از زمان ارائه گزارش سال قبل (نامه هوایی مرجع)، وخامت یافتن روابط سیاسی ایران و شوروی بود، علت آن نیز این بود که ایران فکر می کرد که به خاطر روابط صمیمانه اش با آمریکا از طرف شوروی تحت فشار قرار گرفته است. در پایان سال و در نتیجه اعاده یکی از خلبانان روسی که هواپیمای غیر نظامیش در ایران به زمین نشسته بود، این روابط دستخوش بهبود گشت. به همین ترتیب روابط ایران و چین نیز قدری بهبود یافته است و رسانه ها و مقامات دولتی ایران نیز از واقعیت حمایت چین از سیاستهای امنیتی ایران در خلیج فارس و پیشنهاد آن در مورد تبدیل اقیانوس هند به صورت یک منطقه صلح، و تبدیل خاورمیانه به یک منطقه عاری از تسلیحات هسته ای با تأیید سخن می راند.
شورویها ظاهراً طوری وانمود می کنند که از خرید روزافزون تسلیحات توسط ایران از آمریکا بسیار نگران هستند. علیرغم تداوم همکاریهای اقتصادی شوروی و ایران - که در آن یک قرارداد اکولوژیک ثالث در مورد دریای خزر در سپتامبر 1975 منعقد گردید و وزیر دارایی ایران یعنی انصاری از مسکو در سپتامبر 1976 دیدار به عمل آورد و به دنبال آن یک قرارداد 3 میلیارد دلاری پنج ساله تجاری بین شوروی و ایران در اکتبر 1976 منعقد گردید و هفتمین اجلاس کمیسیون شوروی و ایران در اواسط نوامبر برگزار شد ؛ مفسرین سیاسی شوروی در تمام طول تابستان و پائیز 1976 به ایران به عنوان بازیچه و دست نشانده آمریکا و آلت دست امپریالیسم حمله می کردند. در بیست و پنجمین کنگره حزبی شوروی برژنف از ایران صحبتی به میان نیاورد (و ایرانیها نیز آن را به یاد دارند) و در ماه مه سفیر شوروی از اینکه خطر تروریسم در ایران را به شوروی ربط داده اند به رسانه های گروهی اعتراض نمود. (هنگامی که پلیس یک مخفیگاه تروریستی را کشف نمود، عکسهایی از رهبران شوروی را در آنجا یافت.) از طرف دیگر ایرانیها نیز در مورد تجهیز ناوگان پاسیفیک شوروی اظهار نگرانی کرده و حملات اجلاس غیر متعهدها در کلمبو علیه ایران را نیز تحریکات شوروی به حساب آورده اند (تهران 9091 و 8931). علاوه بر این، ایران نیز پیرامون قرارداد تسلیحاتی شوروی با عراق در سال 1976 که براساس آن شوروی تعهد کرده است که به عراق بیش از مقدار تسلیحات خریداری شده توسط ایران از کشورهای غربی سلاح بدهد، تبلیغات بسیاری به راه انداخته است. (در مورد قرارداد مزبور و یا میزان آن هنوز تأییدیه ای بدست نیامده است.) آغاز بخش طبقه بندی نشده:
ص: 720
این رنجشهای سیاسی در گسترش تجارت دو جانبه پنج سال گذشته ممانعتی پدید نیاورده است.
مبادله تجاری پنج ساله ای که در ابتدا گمان می رفت معادل 1 میلیارد دلار باشد به سطح 6/1 میلیارد دلار رسید و بر اساس قراردادی که اخیرا منعقد گردید دو برابر شده است. حدود یک میلیارد دلار از قرارداد سال 1976 منحصر به صدور گاز از ایران به شوروی، به عنوان بخش عمده تعهدات پیشین ایران خواهد بود. 2 میلیارد دلار دیگر شامل کالاهای ساخت ایران و ماشین آلات روسی، آهن، پولاد، مواد شیمیایی، چوب، سیمان و کامیون بر اساس معاملات پایاپای خواهد بود. تجارت دوجانبه سال 2534 (که در 29 اسفند سال 1355 خاتمه یافت) معادل 402 میلیون دلار بود، در واقع 5/15 درصد بیش از میزان آن در سال پیشین بود. میزان صادرات 232 میلیون دلاری آن کشور به شوروی 28 میلیون دلار افزایش یافت و گاز طبیعی (120 میلیون دلار) نیمی از این صادرات را تشکیل می داد. لیکن، میزان واردات از شوروی 6/37 درصد کمتر بود که علت آن نیز 57 تا 70 درصد کاهش در واردات آهن، پولاد و ماشین آلات و قطعات یدکی بودکه روی هم رفته نیمی از واردات سال 2535 را تشکیل می داد واردات مربوط به پروژه های زیر در سال جاری ایرانی افزایش خواهد یافت.
آغاز محرمانه: کمکهای اقتصادی و فنی شوروی به اقتصاد ایران ادامه دارد، لیکن به علت فقدان اطلاعات لازم نمی توان نسبت افزایش آن را در مقایسه با نفوذ غربی مشخص نمود. 75/ الف - 169 سفارت گزارشی پیرامون گسترش کارخانه ذوب آهن آریامهر اصفهان از 750000 تن به 9/1 میلیون تن ظرفیت ارائه داد. این پروژه شوروی از نظر ارزش و از نظر پرسنلی بزرگترین پروژه به حساب می آید.
ضمیمه 1 که به وسیله سازمان سیا تهیه شده جزئیات حضور شوروی در ایران را با تعیین محل و کار مربوطه مشخص می کند. درگیریهای شوروی از نظر تکنیسین و در بعضی موارد تجهیزات (که میزان اعتبار ارائه شده مشخص نیست) در رابطه با پنج واحد سردخانه، پروژه های پرورش ماهی، راه آهن، تأسیسات برق رسانی، سیلوهای گندم، خانه های پیش ساخته، معادن، نیروگاهها و مدارس آموزش حرفه ای ادامه می یابد. کارمندان مؤسسه، آموزشی که در مجاورت کارخانه ذوب آهن آریامهر تأسیس شده، روسی و ایرانی هستند و در اواخر سال 1355 تعداد 200 نفر از 600 نفر آموزش بیننده، پاکستانی بودند که در رابطه با پروژه ذوب آهن شوروی در آنجا آموزش می دیده اند. پروژه های اضافی و یا جدیدی که در رابطه با هفتمین نشست کمیسیون شوروی و ایران در ماه نوامبر در تهران مطرح گردید عبارتند از: خط لوله دوم گاز (ایگات 2)، کارخانه نیروی حرارتی 1260000 کیلو واتی در اهواز (ساختمان آن آغاز شده)، قرارداد مربوط به احداث یک نیروگاه حرارتی در اصفهان و احداث مجتمع هیدروالکتریک در خداآفرین رودخانه ارس و برقی شدن راه آهن تهران - جلفا - تبریز. به دنبال قرارداد سه جانبه گاز، منعقده در سال 1354 (75 تهران 11640)، یک قرارداد طراحی و مهندسی نیز امضاء گردید و در نتیجه آن شوروی در احداث خط لوله و نیز تهیه کمپرسورها نقش خود را ایفا خواهد کرد. در ماه نوامبر، بین باریت ایران و سوت متپروم اکسپورت قراردادی به امضاء رسید تا بر اساس آن یک کارخانه آلومینیوم سازی 000/500 تنی به ارزش 600 میلیون دلار (76 تهران 11848) در ایران احداث گردد. مطبوعات ایران در ماه دسامبر، قرارداد منعقده توسط شوروی را اعلام کردند که بر اساس آن شوروی تعهد کرده است که در ایجاد سازمان عمران صنعتی و بازسازی به ارزش یک میلیارد دلار در منطقه صنعتی اسفراین به دولت ایران کمک کند.
هزینه های لازم برای ماشین آلات و تجهیزات شوروی از طریق قرارداد سه جانبه گازتوسط ایران تأمین
ص: 721
خواهد شد.
بخش اعظم تجارت دوجانبه که شامل جزئی از کمکهای فنی نیز می شود، بر اساس «معامله تهاتری» بانک مرکزی انجام می شود. یکی از مقامات بانک مرکزی ایران گفت که در اواخر ماه اکتبر بر اساس اعتبار شوروی، حساب تهاتری معادل 60 میلیون دلار بوده است. عدم موازنه 7 میلیون دلاری نیز سبب خواهد شد که در تصحیح ارز معتبر مشکلاتی پدید آید، ولی شوروی به کرات اجازه داده است که قروض ایران از طریق صدور گاز از بین برود. در ماه اکتبر بانک مرکزی ایران اجازه داد که قروض روی هم انباشته شود، چون قرارداد مزبور بهره ای معادل 2درصد را مجاز دانسته و شوروی نیز پیرامون این مسئله پافشاری چندانی ننموده است.
روابط نظامی ایران و شوروی
آغاز بخش سری/ غیر قابل رؤیت برای بیگانگان:
قرارداد تسلیحاتی منعقده بین دولت ایران و شوروی در پایان نوامبر 1976 قابل توجه بسیار است.
ارزش این قرارداد به دلار آمریکا معادل 528 میلیون دلار است و دولت ایران متعهد شده که آن را به صورت ارز معتبر بپردازد. قبل از تحویل پول پرداخت نخواهد شد و کل ارزش قرارداد نیز در شانزده قسط فصلی پرداخت خواهد شد. یک قرارداد پایاپای گاز و نفت در سالهای آتی منعقد خواهد گردید. تحویل بعضی از تجهیزات در سال 1976 آغاز و در سال 1979 به پایان خواهد رسید. تحویل این تجهیزات از منبع تولیدات جدید خواهد بود.
انواع تجهیزات تحویلی به شرح زیر است: (الف) نفربرهای زرهی (A.P.C) بنابه گزارشها این وسیله های نقلیه همان پی ام پی - 1 های شوروی هستند که دو درب در عقب و دو درب در بالا دارند. هر نفربر دارای یک دستگاه تفنگ 73 میلیمتری است که موشکهای پره دار شلیک می کند. علاوه بر این هر یک از آنها دارای یک موشک ضد تانک مشابه 11-66 می باشند که در بالای نفربرها تعبیه شده است. هر نفربر دارای سه خدمه اصلی (فرمانده، راننده و توپچی) است، معمولاً هشت نفر نیروی پیاده را می تواند در خود حمل کند. (ب) «استرلا» (یا سام - 7) موشک سام حمل شونده بر روی شانه از نوع 2 - ام دارای اشعه مادون قرمز سردار نوع جدید. (ج) کامیونهای مخصوص حمل و نقل تانک، که پانصد دستگاه از آنها که احتمالاً از نوع مار هستند به این کشور تحویل داده خواهد شد. (د) توپهای 130 میلیمتری با مقدار زیادی مهمات. (ه) چند وسیله نقلیه تاکتیکی هشداردهنده نیروی دریایی. (و) قطعات یدکی، سیمولاتورها، اهداف و خط پشتیبانی نیز در اجناس تحویلی وارد خواهند شد.
برنامه کمک نظامی شوروی در ایران مسئولیت آموزش ایرانیها را در تعمیر و نگهداری تجهیزات حمل و نقل و مهندسی روسی داده شده به نیروهای مسلح شاهنشاهی ایران بر اساس قراردادهای پیشین شوروی و دولت ایران، به عهده دارد. بنا به گزارشها هر پرسنل آموزش دهنده روسی که بخواهد بر اساس قراردادهای جدید به افراد ایرانی آموزش دهد علاوه بر احتساب خرج رفت و آمد به شوروی ماهانه 1500 دلار هزینه لازم دارد.
در حال حاضر حدود 120 متخصص نظامی شوروی از طریق برنامه کمک نظامی شوروی در ایران به سر می برند. آنها در مکانهایی از قبیل کارخانه بابک (پروژه تعمیر و نگهداری وسائط نقلیه در حومه
ص: 722
تهران)، مرکز توپخانه اصفهان و گروه لجستیکی نیروی زمینی شاهنشاهی ایران به کار مشغول هستند.
جمهوری خلق چین - آغاز خیلی محرمانه:
روابط ایران و چین هم هنوز هم ناشی از نگرانی دولت ایران در رابطه با شوروی است. درگیری ایران در رقابت بین چین و شوروی شامل کنار گذاشتن محتاطانه چین در برابر عظمت شوروی است. سمبل افزایش هماهنگی سیاسی بین ایران و چین بازدید 21 ژوئیه تا 2 اوت شاهزاده اشرف از چین می باشد (تهران 8085). شاهزاده در این سفر از اهمیت بسیار برخوردار بود و موفق شد به عنوان اولین فرد خارجی از سال 1949 به این سو، از تبت دیدار نماید. بسیاری از ناظران این سفر را نوعی ضد تعادل در مقایسه با سفر نخست وزیر هویدا و ولیعهد رضا به مسکو می دانند و واضح است که ایران آگاهانه سعی کرده است در روابط خود با دو قدرت بزرگ کمونیستی در سالهای گذشته نوعی تعادل پدید آورد. از طرف دیگر، این سفرها دارای ارمغان چندانی نبوده است. در رابطه با هیئت تجاری ایران که در ماه ژوئن به چین گسیل شده بود قراردادی امضاء گردید و بر اساس آن در تجارت دوجانبه 30 درصد افزایش پدید خواهد آمد.
صادرات ایران، نفت، محصولات شیمیایی و مواد غذایی مشخص گردید؛ چین نیز به این کشور منسوجات، محصولات کاغذ، ابزار ماشین آلات و پولاد خواهد فروخت. تجارت دوجانبه با سطح 1/84 میلیون دلار در سال 2534 معادل 33 درصد کاهش یافت که ناشی از کاهش 79 تا 3 میلیون دلاری واردات آهن و پولاد ایران بوده است. صادرات پنبه ایران از سطح 4/20 میلیون دلار به سطح 4/22 میلیون دلار رسید. این تجارت نیز بر اساس «حساب تهاتری» انجام می گیرد و تفاوتها نیز به دلار پرداخت می گردد.
کشورهای اروپای شرقی - آغاز بخش محرمانه:
دیدارهای رسمی که بین این کشور و کشورهای اروپای شرقی انجام شد سبب انعقاد پروتکلهای تجاری با بلغارستان، چکسلواکی جمهوری دموکراتیک آلمان، مجارستان، لهستان و رومانی گردید و موجب شد که دولت ایران قبل از مبادرت به ورود کالاها اعتبار صادر نموده و همکاریهای فنی و اقتصادی با ایران را تسریع بخشد. تمام پروتکلها خواستار افزایش چشمگیر در سطح تجارت دوجانبه گردیدند. در صورت بروز مشکلاتی از قبیل تبدیل ارز ایران می تواند از نظر مواد غذایی و مصنوعات به این کشورها متکی باشد چون معاملات تجاری به صورت تهاتری انجام می شود. تجارت دوجانبه ایران با شش کشور مزبور در سال 2534 شاهد 96 درصد افزایش بود (یعنی از 5/200 میلیون دلار به 5/393 میلیون دلار رسید). عدم موازنه نیز در رابطه با ایران رو به وخامت نهاد و از نسبت 14/3 به 17/5 در سال 2534 رسید. اما تمام این کشورها علاوه بر این بار دیگر در نمایشگاه تجاری بین المللی ایران شرکت جستند.
بلغارستان: در نهمین اجلاس کمیسیون مشترک ایران و بلغارستان در زمینه همکاریهای فنی و اقتصادی که در صوفیه صورت گرفت، تسلیمی، وزیر بازرگانی دولت ایران، پروتکلی را امضاء کرد که کمی بعد از آن هنگام سفر رئیس جمهور تودورف به تهران همین پروتکل بار دیگر امضاء گردید. گذشته از فهرست پروژه های متعددی که در ایران با همکاری بلغارستان احداث می گردد، مهمترین این پروژه ها شامل افزایش تجارت دوجانبه از سطح 60 میلیون دلار در سال 1355 به 130 میلیون دلار در سال
ص: 723
1356 می باشد و علاوه بر این دولت ایران در رابطه با یک مجتمع کشاورزی، اعتباری معادل 150 میلیون دلار صادر کرده است تا گوشت تازه، پنیر و تخم مرغ در دراز مدت به ایران صادر شود. امکان دارد که دولت ایران به طور مساوی در سهام این مجتمع کشاورزی شرکت نماید.
چکسلواکی: تجارت دوجانبه که قبلاً معادل 8/54 میلیون دلار بود، در سال 2534 شاهد 41 درصد افزایش بود و ماشین آلات، آهن و پولاد صادرات مهم این کشور را به ایران تشکیل می داد. پروتکلی که در ماه ژوئن 1976 منعقد گردید خواستار 55 درصد افزایش در سطح تجارت دوجانبه که معادل 100 میلیون دلار است برای سال آتی گردید. کارخانجات چکسلواکی 60 درصد صادرات این کشور به ایران را به خود اختصاص داده اند. پس از آن یک هیئت نمایندگی چکسلواکی به منظور بالا بردن همکاری در زمینه کشاورزی به ایران سفر کرد و بعدها رئیس جمهور استروگال همراه یک هیئت اقتصادی بزرگ به این کشور سفر نمود. مهمترین واقعه ای که در روابط دو کشور روی داد، قرارداد 12 نوامبر بود که از طریق آن ایران می بایست سالانه 6/3 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از سال 1981 به این کشور بفروشد. به همین دلیل چکسلواکی نیز در قرارداد سه جانبه گاز ایران عضو گردید (به 76 تهران 11575 مراجعه نمایید).
جمهوری دموکراتیک آلمان: اولین ملاقات کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی، تکنولوژیکی و علمی در ماه سپتامبر در برلن صورت گرفت. نجم آبادی وزیر صنایع و معادن سرپرستی هیئت ایرانی را به عهده داشت و این ملاقات به دنبال سفر ریاست شورای وزیران آلمان شرقی سیندرمان در دسامبر 1975 (75 تهران 11767) و سفر هیئت نمایندگی این کشور به سرپرستی ریاست دولت و ریاست کمسیون برنامه ریزی آلبرشت در آوریل 1976 به ایران صورت گرفت. پروتکل ماه سپتامبر گذشته از مسائل دیگر خواستار صدور کالاهای یخزده توسط قطار از آلمان شرقی و کمک این کشور در احداث چند سردخانه در ایران گردید. در آن زمان IDRDبا شرکت زایس آلمان شرقی قراردادی در زمینه همکاری در تولید وسایل دقیق میکروسکوپ در ایران منعقد گردانید لیکن تجارت دوجانبه این دو کشور دارای اهمیت چندانی نیست و در سال 2534 معادل 1/12 میلیون دلار می باشد.
مجارستان: پوجا، وزیر خارجه مجارستان در ماه فوریه به ایران سفر کرد و قراردادهایی در زمینه همکاریهای فرهنگی و تجاری امضاء کرد. (76 تهران 954) قرار است مجارستان در چند پروژه کشاورزی ایران همکاری نماید. تجارت دوجانبه که قبلاً 4/58 میلیون دلار بود در سال 2534 معادل 81 درصد افزایش یافت.
لهستان: به دنبال سفر ماه آوریل معاون وزیر تجارت بین المللی کاستجوسکی، وزیر کشتیرانی و تجارت اولزوسکی در ماه دسامبر به سرپرستی هیئتی در اجلاس مشترک وزیران دو کشور شرکت جست.
پروتکل اقتصادی منعقده، قرارداد سه ساله پیشین را تمدید نموده و به همکاری با ایران و بازارهای کشور ثالث تأکید بسیار نهاد. مشارکت لهستان در صنعت ایران شامل منسوجات، کشتی سازی، معادن زغال سنگ و مواد پتروشیمی می باشد. بنا به گزارشها لهستان 250 دستگاه اتوبوس و 20000 دستگاه یخچال از ایران خریداری نموده است. در سال 2534 قبل از مبادرت به ورود کالاهای ایران 100 میلیون دلار اعتبار (با نرخ 6 درصد) به این کشور داد و برای سال 2535 نیز 100 میلیون دلار اعتبار دیگر در نظر گرفت.
رومانی: به عنوان یکی از مهمترین طرفهای تجاری ایران در اروپای شرقی، روابط اقتصادی این کشور
ص: 724
در سال گذشته توأم با فعالیت بسیار چشمگیری بود. ایران 420 میلیون دلار اعتبار ما قبل واردات با نرخ 25/5 درصد بهره صادر نمود. در هنگام سفر رئیس جمهور چائوشسکو در اواخر سال 1355 شاه بر اساس یک تصمیم سیاسی تمام امتیاز 6 میلیون دلاری خرید واگنهای قطار را به رومانی اعطا کرد (57 تهران 11785) به دنبال سفر نخست وزیر مانسکو (76 تهران 5357) در ماه نوامبر دوازدهمین اجلاس گردید. پروتکل منعقده خواستار افزایش تجارت دوجانبه به سطح 700 میلیون دلار در سال 1356 و یک میلیارد دلار در سال 1359 گردید که شامل بسیاری از کالای رومانی و نفت ایران که در ازای آنها بود می شد. قرار شد که رومانی در رابطه با چند پروژه از قبیل موتورهای الکتریک، کارخانه سیمان، کارخانه کربنات سدیم و برق رسانی، با این کارخانه در ایران همکاری نماید. تجارت دوجانبه به استثناء نفت به سطح 149 درصد یعنی 4/177 میلیون دلار در سال 2534 رسید و این کشور را در زمره دومین کشور بزرگ دارای رابطه تجاری با ایران بعد از شوروی قرار داد.
آغاز بخش خیلی محرمانه: روابط ایران با نیروهای ضعیفتر کمونیستی، مشابه روابط این کشور در سال گذشته است. در ماه ژانویه معاون وزیر خارجه ویتنام شمالی یک سفر حسن نیت به ایران انجام داد لیکن در زمینه برقراری روابط دیپلماتیک توافقی صورت نگرفت. درباره همکاریهای نفتی توافق گردید لیکن از جزئیات آن اطلاعی در دست نیست. گزارش مطبوعات در ماه ژوئن حاکی از آن بود که DIRK 100 دستگاه برنجکاری به ایران خواهد فروخت. پروتکلی که در اواسط سال 1975 امضاء گردید، بر حسب اتفاق نتوانست 200 میلیون دلار اعتبار جنجال برانگیز را تولید نماید (76 تهران 10092). در ماه اوت هویدا، نخست وزیر ایران به مغولستان سفر کرد و با یک قرارداد گسترش همکاریهای اقتصادی تجاری، علمی و فنی به ایران بازگشت.
آغاز بخش طبقه بندی نشده: تجارت کلی با کشورهای کمونیستی به استثنای نفت و کالای تجاری (جزئیات نامعلوم) در سال 2534، 7/9 درصد افزایش و به سطح 5/880 میلیون دلار رسید. واردات ایران 9/3 درصد و صادرات آن 1/22 درصد افزایش یافت لیکن از نظر نسبی این تجارت دوجانبه مرکب کاهش پیدا کرد. کالاهای وارداتی ایران از کشورهای کمونیستی تنها 85/4 درصد کل واردات ایران را تشکیل داد که در سال 2533 معادل 2/8 درصد بود. اهمیت نسبی این کشورها به عنوان بازار صادرات ایران از 3/36 درصد به 6/42 درصد افزایش یافت. جزئیات مربوط به این تجارت و کالاهای اصلی در جدولهای ضمیمه ب و ج آمده است.
II عضویت در حزب کمونیست محلی
در اطلاعات تهران الف - 171 تغییری پدید نیامده و اظهارنظرها نیز به جای خود باقی است.
III روابط دیپلماتیک، کنسولی و نمایندگی تجاری با کشورهای کمونیستی
آغاز بخش خیلی محرمانه: بدون تبلیغات در مورد ملاقات فیدل کاسترو با ایرج اسکندر (اسکندری - م) دبیر کل تحت پیگرد قانونی حزب توده (کمونیستی)، ایران در 7 آوریل 1976 با کوبا قطع رابطه نمود.
علت این قطع رابطه نیز نه تنها ملاقات کاسترو - اسکندر، بلکه ناخشنودی شاه از نقش کوبا در آنگولا و عصیان ظفار بود.
ص: 725
IV مبادلات فرهنگی و آموزشی
آغاز بخش محرمانه: روابط فرهنگی فی مابین ایران و کشورهای کمونیستی از فعالیت و اهداف چندانی برخوردار نیست، اهمیت این روابط در سال 1355 کمتر از سالهای قبل بود.
مبادلات فرهنگی و آموزشی این کشور با شوروی بیش از روابط آن با دیگر کشورهای کمونیستی حائز اهمیت است، لیکن مبادلات این کشور به شوروی نیز دارای محدودیتهایی می باشد. شوروی مجاز نیست که به یک برنامه مهم فرهنگی مداوم در ایران مبادرت ورزد. وابسته فرهنگی شوروی در مقام شکوه به ریاست امور فرهنگی سفارت گفت که او سعی کرده بود به منظور ایجاد یک مرکز فرهنگی یک ساختمان را خریداری یا اجاره نماید و حتی حاضر شده بود که تسهیلات موجود خود را تعمیر نموده بهبودی در وضع آنها پدید آورد، لیکن به وی اجازه این کارها داده نشد.
برنامه فرهنگی وی شامل چند فیلم کلاسهای زبان روسی که در آن فقط چند نفر که اکثر آنها از اتباع غیر ایرانی هستند ثبت نام کرده اند و بازیهای ورزشی می باشد. ظاهراً به شوروی اجازه داده شده که سالی یک بار یک جشن فرهنگی برگزار سازند که آنها نیز سعی می کنند به کمک مطبوعات و رسانه ها بهترین بهره برداری را بنمایند. سال گذشته نمایشگاهی از گنجینه هنری موزه هرمیتاژ لنینگراد برگزار و از نظر هنری و تبلیغاتی نیز موفقیت بسیار به همراه داشت. در سال 1355 جشن مهمی برگزار نشد. آمد و شد گروههای ورزشی بسیار مشهور کشورهای بلوک شرق به ایران ادامه داشت که عبارتند از: فوتبال، وزنه برداری، کشتی و واترپلو. تأتر عروسکی مرکزی شوروی به ایران سفر کرد و مدت چهار روز در تالار رودکی برنامه اجرا کرد که با استقبال روبرو شد. یک گروه کوارتت و چند سولونیست نیز جند روز برنامه های کوتاهی اجرا کردند. یک کمیته علمی مشترک ایران و شوروی به نام کمیته فردوسی، برای اولین بار در مطبوعات اعلام کرد که به دو دانشمند روسی جوایزی داده است که یکی از آنها مجیدوف است که شاهنامه (اشعار حماسی فردوسی شاعر ایرانی قرن دهم) را به زبان روسی ترجمه کرده و دیگری بوریس پتروسکی است که به علت تحقیق در مورد «آثار ایرانی در مجموعه هرمیتاژ» این جایزه را دریافت کرده است.
در رابطه با مبادلات آموزشی یک واقعه مهم رخ داد. البته در الگوی اعطای کمک هزینه تحصیلی از طرف شوروی تغییر پیدا نشده است (تعداد آن سالی 12 کمک هزینه می باشد)، که اکثر آنها نیز داوطلب تحصیل ندارد ؛ ولی در مورد مبادلات آموزشهای حرفه ای اقدامات وسیعی صورت گرفته است. آماری که به طور غیررسمی از وزارت علوم و آموزش عالی در مورد تعداد دانشجویان ایرانی در خارج برای سالهای 56 - 1355 گرفته شد، نشان می دهد که 2126 دانشجو در کشورهای بلوک شرق قرار دارند که البته تحت عنوان «کشورهای دیگر» جای داده شده اند و به معنی آن است که کشورهای نامبرده در بیلان نمی باشند. به سفارت گفته شد که این دسته به معنی کشورهای بلوک کمونیستی است گرچه خود بیلان چنین نمی گوید. بنا به گفته یکی از مقامات وزارت علوم (محمدعلی طوسی، معاون وزیر علوم و آموزش عالی، حفاظت شود) که یک نسخه از بیلان را همراه با اظهارنظرهای خود در اختیار ما قرار داده بود گفت اکثر این افراد تکنسینهایی هستند که باید در کارخانه ذوب آهن روسی اصفهان مشغول به کار شوند و به شوروی رفته اند تا در این زمینه آموزشهای لازم را ببینند.
ص: 726
قابل توجه این است که چینیها در سال 1355 هیچ فعالیتی نداشته اند. در سال 1354 کار چندانی انجام ندادند لیکن در سال 1353 بخش عظیمی از هنر مدرن و سنتی چین را در دانشگاه تهران به نمایش گذاردند. هفت روزنامه نگار ایرانی به دعوت جمهوری خلق چین از این کشور در ماه اکتبر دیدار به عمل آوردند و آژانس خبری جدید نیز برنامه ریزیهای آنها را به عهده گرفت.
روابط ایران با کشورهای کمونیستی اروپای شرقی با روابط این کشور با شوروی تفاوت چندانی نداشت. مهمترین رخدادهای این گونه ای، سفر تیمهای ورزشی بود. تیمهای فوتبال، کشتی، والیبال و واترپلو به لهستان، بلغارستان و مجارستان و رومانی آمد و شد نمودند. سه گروه تأتر عروسکی یکی از بلغارستان و دو گروه از رومانی به این کشور سفر کردند. (که یک گروه از مولداویا و دیگری مجارستانی زبان اهل ترانسیلوانیا بود.) هنرمندان اروپای شرقی و افراد موسیقیدان نیز به ایران سفر می کردند لیکن واقعه مهمی رخ نداده است. گویا وزارت علوم و آموزش عالی در مورد کمک هزینه های دانشگاهی ارائه شده توسط کشورهای اروپای شرقی اطلاعاتی در اختیار ندارد و یا مایل نیست آنها را در اختیار ما قرار دهد. ولی بدون شک این اطلاعات در اختیار آژانسهای دولت ایران که با دفتر حفاظت منافع آمریکا در ارتباط نیستند قرار دارد.
جوامع کشورهای شوروی و اروپای شرقی طبق معمول در فستیوال فیلم فصل (اکتبر تا نوامبر 1976) فعالانه شرکت داشتند. شرکت کنندگان اروپای شرقی، بخصوص از لهستان و چکسلواکی، فیلمهایی در رابطه با کودکان و نوجوانان در فستیوال بین المللی فیلم نشان دادند و هر دوی آنها نیز برندگان جایزه اعلام شدند. در پنجمین فستیوال فیلم بین المللی چند فیلم سینمایی کشورهای بلوک به رقابت پرداختند و جوایز اول به کارگردان روسی نیکتیا میخالکف (به خاطر کارگردانی وی در فیلم «برده عشق») و به یک هنرمند زن مجارستانی به عنوان بهترین هنرمند اعطا گردید. هفته فیلم شوروی نیز هیجان چندانی پدید نیاورد و علت آن نیز احتمالاً این بود که دولت ایران دستور داده بود تبلیغات زیادی در این زمینه به راه انداخته نشود و فیلمهانیز به زبان فارسی دوبله نشوند و در خارج از تهران نیز به آنها اجازه نمایش داده نشد. البته در تلویزیون ملی ایران که در ماه اکتبر 1976 افتتاح گردید، فیلمهای روسی، بخصوص فیلمهای رنگی باله به نمایش گذاشته شد.
ب - اطلاعات و فعالیتهای فرهنگی غیر از مبادلات
فعالیتهای کشورهای کمونیستی در بخش اطلاعات، مانند قبل ادامه داشت و اکثر آن از بخش مطبوعاتی سفارت شوروی که تنها کشور دارای دیپلماتهای متخصص در زمینه اطلاعات است اقتباس شده بود. شورویها هنوز هم هر ماه به انتشار یک نشریه 50 صفحه ای به نام «اخبار» به زبان فارسی و به صورت تقریباً درجه اول و رنگی ادامه می دهند. مطالب این مجله بیشتر به زندگی در شوروی و نهادهای این کشور می پردازد و گهگاهی نیز در مورد ایران مقاله ای درج می کند. «خانه فرهنگی ایران و شوروی» علاوه بر این، یک نشریه فارسی زبان ادبی در هر فصل به نام «پیمان» منتشر می کند. بخش مطبوعاتی سفارت شوروی یک بولتن استاندارد نیز تهیه می کند ولی هیچ گاه آن را در مطبوعات محلی منتشر نمی سازد. فعالیتهای مخفی رادیویی از سال گذشته دچار تغییراتی نشده است.میکلوس
ص: 727
ضمیمه الف
تهران الف - 7
سری
حضور شوروی در ایران - نوامبر 1976
طبق اظهارات دولت ایران کل تعداد پرسنل رسمی آژانسهای دولتی شوروی در این کشور 325 نفر می باشد و با این وصف گمان می رود که تعداد آنها در سال 1976 به میزان 25 نفر افزایش یافته باشد. چون این رقم وابستگان آنها را شامل نمی شود، برای درنظر گرفتن همسران آنها این رقم دو برابر خواهد شد و برای در نظر گرفتن تعداد فرزندان آنها نیز می توان 100 نفر به آنها اضافه کرد که رقم کلی به 800 نفر خواهد رسید.
حضور رسمی در جدول زیر نشان داده شده است.
سفارت شوروی تهران اداری71 بخش کنسولی7 دفتر وابسته نظامی8 دفتر مشاوره اقتصادی26 نمایندگی بازرگانی شوروی67 بیمارستان شوروی68 خبرگزاری تاس2 ائروفلوت5 اینگستراخ (شرکت بیمه دولتی شوروی)5 بانک ایران و روس5 ایرسوت (کمپانی خصوصی مشترک ایران و شوروی)7 -------- جمع پرسنل در تهران271 اصفهان:
سرکنسولگری شوروی19 بانک ایران و شوروی2 رشت:
سرکنسولگری شوروی10 تبریز:
نمایندگی بازرگانی شوروی1 اینگستراخ1 مشهد:
اینگستراخ1 بندر پهلوی:
ص: 728
مورفلوت (آژانس تجاری دریایی شوروی)4 ایرسوت7 نمایندگی بازرگانی شوروی2 جلفا:
ایرسوت6 نوشهر:
ایرسوت1 -------- جمع کل پرسنل خارج از تهران54 جمع کل پرسنل شوروی در ایران325 برنامه کمک نظامی شوروی در ایران، مسئولیت آموزش ایرانیها را در نحوه استفاده و تعمیر و نگهداری توپخانه، تجهیزات حمل و نقل و مهندسی ارائه شده توسط شوروی به نیروهای ایرانی به عهده دارد. در حال حاضر حدود 120 نفر متخصص نظامی در مناطقی چون کارخانه بابک (پروژه تعمیر و نگهداری وسائط نقلیه در حومه تهران)، مرکز توپخانه اصفهان، و گروه لجستیکی نیروی زمینی شاهنشاهی ایران به کار مشغول هستند. گروهی از متخصصین خانه های پیش ساخته روسی نیز در تهران، کرمانشاه، اهواز و جلفا در رابطه با همین پروژه سرگرم کار می باشند. دفتر مشاور اقتصادی که به سفارت شوروی وابسته است ولی در واقع مطیع کمیته دولتی روابط اقتصادی خارجی در مسکو می باشد، در مورد تمام پروژه های کمکی نظامی و اقتصادی شوروی در ایران سمت نظارت دارد. کنترل تمام متخصصین و پروژه های شوروی در ایران از طریق یک گروه مدیریت (در تهران) که دارای 100 کارمند است اعمال می گردد.
پروژه های تحت کنترل این دفتر حوزه وسیعی از فعالیتهای ایران و شوروی را در رابطه با بانکداری، بیمه، ذوب آهن، گاز و نفت، نیروگاهها، معادن، اکتشاف معادن، زغال سنگ، ماهیگیری، احداث سیلوهای گندم و سردخانه، برق رسانی به راه آهن، پروژه خانه های پیش ساخته و مراکز آموزش حرفه ای در بر می گیرد.
فهرست زیر نشان دهنده پروژه های مهم شوروی با رقم تقریبی تعداد پرسنل و تغییراتی که از زمان ارسال آخرین گزارش صورت گرفته (الف - 238، 26 نوامبر 1975، ضمیمه الف) می باشد.
کارخانه ماشین سازی اراک - با گسترش یافتن این کارخانه در سالهای 76/1975 پرسنل بیشتری مورد نیاز گردید و احتمالاً در حال حاضر 35 تکنیسین روسی در این کارخانه سرگرم کار هستند.
معادن زغال سنگ - در دسامبر 1975 نیاز پرسنلی شوروی افزایش و تعداد آنها در این رابطه به 410 نفر رسید.
سردخانه - تا ژانویه 1976 تعداد 76 متخصص روسی در مورد پنج سردخانه موجود مشغول به کار بوده اند.
پرورش ماهی - به علت افزایش شش تأسیسات در پرورش ماهی مشترک ایران و شوروی، تعداد متخصصین روسی حداقل به سطح 25 نفر افزایش یافته است.
خط لوله گاز و نفت - در دسامبر 1975 بین ایران، آلمان غربی و شوروی یک قرارداد گاز منعقد گردید.
به علت احداث خط لوله مربوطه، تعداد 200 متخصص روسی حاضر بدون شک تا پایان سال 1976
ص: 729
افزایش خواهد یافت.
سیلوی گندم - چهار سیلوی گندم در اواخر 1975 (در میانه، شاه گارد، داراب و بردجان) افتتاح گردید و سه سیلوی دیگر در (ساری، سمنان و فسا) در دست ساختمان است و منطقه احداث سه سیلوی دیگری نیز احداث شده است. تنها رقم موجود در مورد متخصصین روسی مشغول به کار در این پروژه ها رقم 25 نفر است.
پروژه های مسکن - تا سپتامبر 1976 تعداد 150 متخصص روسی در رابطه با خانه های پیش ساخته که عظیمترین آن پروژه خانه های پیش ساخته آریاشهر اصفهان است، مشغول به کار بوده اند. متخصصین نظامی شوروی نیز در پروژه خانه های پیش ساخته برای نیروهای مسلح ایران در تهران سرگرم کار می باشند.
معادن - در تعداد 160 نفر متخصص روسی مشغول به کار به عنوان مشاور و تکنیسین در صنعت معادن و یا به عنوان محققین منابع در سال 1975 تغییری پدید نیامده است.
نیروگاهها - علاوه بر نیروگاه اهواز، کار احداث نیروگاه اصفهان نیز آغاز شده است. با این وصف حدود 229 متخصص شوروی بر روی این پروژه ها کار می کنند.
راه آهن - پس از امضای قرارداد برق رسانی راه آهن تبریز - جلفا در اوایل سال 1976 حدود 50 متخصص روسی در تبریز و مرند رؤیت گردیدند. لیکن گمان می رود که 500 مهندس و متخصص روسی در مورد این پروژه به کار مشغول شوند. (تبصره کنسول آمریکا در تبریز معتقد است که تعداد کنونی تکنسینهای روسی 150 نفر است که اکثر آنها در مرند به کار مشغول هستند.) ذوب آهن - ذوب آهن آریامهر در اصفهان 1586 متخصص روسی را به خود اختصاص داده است. در اواخر سال 1975، دستور افزایش تولید صادر و در مارس 1976 این کارخانه به طور کامل پیاده شد. در آوریل 1976،386 متخصص روسی دیگر به کار در این ذوب آهن مشغول شدند.
مراکز آموزش حرفه ای - در 16 مدرسه آموزش حرفه ای که به وسیله وزارت آموزش و پرورش ایران و شوروی به طور مشترک اداره می گردد حدود 70 متخصص روسی مشغول به کار هستند. بر اساس ارقام و برآوردهای موجود از پرسنل روسی مستقر در پروژه های متعدد اقتصادی و نظامی کل پرسنل این کشور در ایران 3236 نفر می باشد. برای درنظر گرفتن تعداد همسران آنها این رقم دو برابر شده و علاوه بر 800 پرسنل سفارت شوروی، حضور شوروی در ایران به سطح 7272 نفر می رسد. گرچه این برآورد محافظه کارانه به نظر می رسد، ولی این ارقام نشان می دهد که 1633 نفر یا 29 درصد به پرسنل شوروی در ایران اضافه شده اند.
تجارت ایران با درنظر گرفتن کالاهای اصلی با مهمترین شرکای کمونیستی در سال 2534 (21 مارس 1975 تا 20 مارس 1976) 1 - شوروی واردات از شوروی میلیون دلار آمریکا صادرات به شوروی میلیون دلار آمریکا کل واردات غیر نظامی 3/169 کل صادرات 3/232 محصولات آهن و پولاد 4/35 گاز طبیعی حاصل از چاه نفت 1/120 روغن آفتاب گردان 2/18 سرب، روی و دیگرفلزات 21 کودهای شیمیائی 9/15 صابون و پودرهای رختشویی8/15
ص: 730
ماشین آلات و قطعات یدکی آنها7/13 میوه خشک شده 8/13 چوب، و محصولات آن 1/12 کالاهای بافتنی 2/13 وسائط نقلیه غیر از راه آهن 9/9 غیره5/17 کاغذ و تخته کاغذ54 غیره....27 2 - جمهوری خلق چین واردات از چینمیلیون دلار آمریکا صادرات به چین میلیون دلار آمریکا کل واردات غیر نظامی 7/61 کل صادرات 4/22 شکر 5/20 پنبه خام 4/20 محصولات سرامیک 6/5 آلومینیوم خام 4/1 ماشینهای خیاطی و دیگر ماشین آلات و قطعات8/3 غیره 6/0 محصولات آهن و پولاد 9/2 ترکیبی از فلزات پایه 9/2 فرش، زیلو و کاردستی 1/2 چای، قهوه و ادویه جات8/1 رنگ مو، رنگ نقاشی، رنگ و پاک کننده رنگ3/1 غیره 8/20 3 - رومانی واردات از رومانی میلیون دلار آمریکا صادرات به رومانیمیلیون دلار آمریکا کل واردات غیر نظامی 3/167 کل صادرات غیر نفتی 1/10 غلات 7/20 پنبه خام 4/5 تراکتور و وسائط نقیله از راه آهن0/39 وسائط نقلیه غیر از راه آهن2/1 محصولات آهن و پولاد 6/13 کالاهای بافتنی و...1/1 گوسفند زنده، بره و مرغ 5/13 پارچه های ابریشمی و یا بافته های دیگر9/5 ماشین آلات و قطعات یدکی مربوطه2/13 غیره 5/1 گوشت و انواع گوشت خوراکی 8/9 کود شیمیائی 4/9 محصولات لبنیاتی 1/9 غیره 39 4 - چکسلواکی واردات از چکسلواکی به میلیون دلار صادرات به چکسلواکی به میلیون دلار کل واردات غیر نظامی 2/44 کل صادرات غیرنفتی6/10 ماشین آلات و قطعاتمربوطه 9/14 پنبه خام 5/4 محصولات آهن و پولاد6/13 میوه خشک شده 5/2 چوب، الوار ومحصولات آن3/4 پوست و چرم2/1 غیره 4/11 محصولات بافته شده 8/0 غیره 6/1 5 - مجارستان واردات از مجارستان به میلیون دلار صادرات به مجارستان به میلیون دلار کل واردات غیرنظامی1/35 کل صادرات غیرنفتی 3/23 محصولات آهن و پولاد 9/17 پنبه خام 4/16 لبنیات 9/2 کفش و انواع پاپوش6/2
ص: 731
ماشین آلات و قطعات مربوطه 7/2 میوه خشک شده 3/1 گوشت و مواد گوشتی خوراکی 2/2 غیره 3/0 چرخهای غیرموتوریزه (شامل سه چرخه) 9/1 غیره 5/7 6 - بلغارستان واردات از بلغارستان به میلیون دلار صادرات به بلغارستان به میلیون دلار کل واردات غیرنظامی 1/43 کل صادرات غیرنظامی 7/2 گوشت و مواد خوراکی گوشتی1/17 کالاهای بافته شده 8/1 گوسفند، بره و مرغ5/10 غیره 9/0 لبنیات 3/4 محصولات آهن و پولاد 2/4 ماشین آلات و قطعات مربوطه 2/2 غیره 8/4 7 - لهستان واردات از لهستان به میلیون دلار صادرات به لهستان به میلیون دلار کل واردات غیرنظامی 6/35 کل صادرات غیرنفتی4/9 لبنیات 9/8 پنبه خام4 ماشین آلات و قطعات مربوطه 8/5 روی و کرم 8/1 کودهای شیمیائی 7/4 جواهرآلات و قطعات مربوطه1/1 ماشین آلات و قطعات برقی 2/4 میوه خشک شده 9/0 محصولات آهن و پولاد 4/2 غیره 6/1 غیره 6/9 تجارت ایران با کشورهای کمونیستی در سه سال گذشته 1352 - 1354 به میلیون دلار آمریکا وارداتصادرات135213531354135213531354 میلیون دلار درصد واردات میلیون دلار درصد واردات میلیون دلار درصد واردات میلیون دلار درصد واردات میلیون دلار درصد واردات میلیون دلار درصد واردات شوروی رومانی چکسلواکی مجارستان لهستان بلغارستان آلمان شرقی چین آلبانی کوبا کره شمالی ویتنام شمالیمغولستانمجموع تجارت ایران7/2146/478/220/210/152/97/00/251/0×- -1/0- -2/3560/37517/53/16/06/04/02/0...7/0- -- -- -- -- -5/91003/2714/589/282/191/220/245/25/117×2/08/0×4/03/5451/66381/49/04/03/03/04/0...8/1- -- -- -- -- -2/81003/1693/1672/441/356/351/432/97/611/01/06/02/01/06/5668/117764/14/14/03/03/04/01/05/0- -- -- -- -- -8/41008/1829/135/114/132/106/13/27/7×- -- -- -- -4/2434/7300/259/16/18/14/12/03/01/1- -- -- -- -- -3/331002/2048/129/91/131/65/21/12/7×- - 2/0×- -1/2576/7079/288/14/18/19/03/02/00/1- -- -- -- -- -3/361003/2321/106/103/234/97/29/24/22×- -- -× 2/09/3135/7365/34/04/02/33/14/04/00/3- -- -- -- -- -6/42100
ص: 732
توجه: واردات غیرنظامی بوده و صادرات غیرنفتی ولی گاز طبیعی به شوروی را دربر می گیرد.
منبع: آمار تجارت خارجی ایران، وزارت دارایی و ا مور اقتصادی نرخ تبدیل: در سالهای 1352 و 1353 یک دلار (=دلار) آمریکا برابر است با 5/67 ریال و در سال 1354 برابر است با 68 ریال ×: کمتر از 50000 دلار
تصاویر سند
- واشنگتن
- آمریکا
- اصفهان
- شیراز
- شوروی
- آبیجان
- ابوظبی
- آکرا
- آدیس آبابا
- الجزیره
- امان
- آنکارا
- آتن
- باماکو
- بانجول
- بیسائو
- چ
- بوگوتا
- برازیلیا
- بوئنوس آیرس
- بوجومبورا
- قاهره
- کاراکاس
- کلمبو
- کوناکری
- کوتونو
- داکا
- داکار
- دمشق
- دارالسلام
- جاکارتا
- فریتاون
- جورج تاون
- اسلام آباد
- کابل
- کاتماندو
- خارطوم
- کیگالی
- کینگ استون
- کینشازا
- کوالالمپور
- کویت
- لاگوس
- لاپاز
- لیبرویل
- لیما
- لومه
- لوکازا
- منامی
- موگادیشو
- ماپوتو
- مکزیکوسیتی
- مونرویا.
- مونته ویدئو
- نایروبی
- نجامنا
- دهلی نو
- نیامه
- نوآک شوت
- اوگادوگو
- پورت لوئیس
- کیتو
- رباط
- رانگون
- صنعا
- سانتیاگو
- سان خوزه
- سنگاپور
- آنتاناناریو
- تهران
- تریپولی
- تونس
- والتا
- یاانونده
- چین
- اروپای شرقی
- اقیانوس هند
- خاورمیانه
- جلفا
- تبریز
- اسفراین
- بلغارستان
- چکسلواکی
- آلمان
- مجارستان
- لهستان
- رومانی
- ویتنام شمالی
- لنینگراد
- اینگستراخ
- بندر پهلوی
- ساری
- سمنان
- فسا
- اهواز
- تبریز
- مرند
اتفاق و وقایعی یافت نشد!
تجهیزات یافت نشد!
قرارداد یافت نشد!
سایر کلمات یافت نشد!