سند شماره 27

سفر وزیر خارجه ترکیه به ایران

موضوع سند

تلاش ترکیه برای استفاده از شرایظ انقلاب ایران

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در آنکارا، اسپیرز

محرمانه

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

1358-03-24- 1979-06-14

متن سند

سند شماره (27)

تاریخ: 24 خرداد 1358-14 ژوئن 1979

طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در آنکارا

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - فوری

رونوشت: سفارت آمریکا در تهران

موضوع: سفر وزیر خارجه ترکیه به ایران

1- پیام حاضر پیام خبری است.

2- خلاصه: در طول بازدید سه روزه از ایران، وزیر امور خارجه ترکیه پیرامون همکاریهای اقتصادی،

ص: 144

بازرگانی و فنی گفتگو کرد.

بیانیه مشترک ایران و ترکیه که در 22 خرداد (پس از بازگشت آکان به آنکارا) منتشر گردید، مدعی است به نتایج قاطعی دست یافته شده است. بنا به گفته ترکها، مهمترین موفقیت این مذاکرات 60 درصد افزایش نفت خامی بود که ایرانیها در سال 1358 در اختیار ترکیه قرار خواهند داد.

در صورتی که ایران به تعهد خود عمل کند 10 درصد از نفت وارداتی ترکیه را مانند سال 1357 تأمین خواهد کرد. (پایان خلاصه)

3- در تاریخ 21 خرداد ماه، وزیر امور خارجه ترکیه گوندوزآکان در یک کنفرانس مطبوعاتی در تهران گفت که ایران توافق کرده است محموله نفت ارسالی خود به ترکیه در سال 1358 را بیش از سطح مورد توافق در اوائل خرداد (پاراگراف 3 مرجع الف) افزایش داده و بنا به اظهارات مطبوعات ترکیه، قرار است میزان این نفت صادراتی در سال 1359 نیز افزایش یابد. سرپرست بخش امور نفتی وزارت خارجه ترکیه عمر زیتین اوغلو در گفتگو با مقام سفارت این گزارش را تأیید نمود و اضافه کرد که ایران نفت صادراتی خود به ترکیه را در سال 1358 معادل 6 درصد بیش از میزان مورد توافق در اوائل خرداد افزایش خواهد داد، (معادل 300000 تن) و میزان سوخت ارسالی به این کشور را نیز 50 درصد (000/ 100 تن) افزایش خواهد داد و مقادیر نامشخصی گاز خالص مایع وسوخت هواپیما نیز در اختیار این کشور قرار خواهد داد.

در نتیجه، کل نفت صادراتی ایران به ترکیه (برحسب تن) بشرح زیر خواهد بود:

1358 - 1359 نفت خام - 000/ 800 - 0000/ 500 نفت سوختی - 000/ 300 - 000/ 500 گاز خالص مایع - 000/ 30 - 000/ 50 سوخت هواپیما - 000/ 5 - 000/ 10

4- آکان به مطبوعات گفت که در طول سفر سه روزه خود به ایران در رابطه با نفت ارسالی ایران به ترکیه در سال 1358 با رئیس شرکت ملی نفت ایران حسن نزیه به نتایج قاطعی دست یافته است. وزیر خارجه گفت احتمالاً در اواخر تیرماه یک هیئت نمایندگی ترکیه ای به ایران سفر خواهند کرد تا ایران نیز در اوائل مرداد ماه کار ارسال نفت را آغاز نماید.

5- ترکیه انتظار دارد که شرایط باز پرداخت عادی اوپک در مورد این خرید نفتی مصداق پیدا کند، یعنی قیمت کامل (دلار برای هر بشکه) 45 روز پس از تحویل نفت پرداخت گردد. با این وصف، آکان به مطبوعات اظهار داشت که شرایط دقیق باز پرداخت هنوز روشن نشده است.

6- ایران از ترکیه خواستار صدور گندم، گوشت، دام زنده، تخم مرغ و پنیر بر اساس یک قرارداد دراز مدت شده است.

ترکیه نیز توافق کرده است که 000/50 تن از محصول گندم سال 1357 را به ایران صادر نماید و پیرامون امکانات صادراتی دیگر نیز بررسی و تحقیق نماید. همچنین توافق شد که بخشهای خصوصی و دولتی دو کشور با یکدیگر جهت انجام مقاصد تجاری تماس برقرار نمایند.

7- هیئت نمایندگی ترکیه خواستار امضای یک قرارداد چهارچوب بازرگانی و فنی و یک قرارداد

ص: 145

فرهنگی گردید. لیکن طرفین ایرانی که برای امضای چنین قراردادهای همه جانبه ای آمادگی نداشتند اظهار داشتند که این پیشنهادات را مورد بررسی قرار خواهند داد. آکان به مطبوعات گفت که ترکیه قبول کرده است پیرامون یک پروژه خاص به تحقیق بپردازد.این پروژه عبارت است از احداث یک خط لوله گازی و نفتی از ایران به دریای سیاه به مقصد مدیترانه.

8- در تاریخ 22 خرداد ماه به طور همزمان در دو کشور ایران و ترکیه یک خبر مطبوعاتی منتشر گردید و گشایش یک دوره جدید در روابط ایران و ترکیه را تبریک گفت. مطبوعات با اعتراف به این واقعیت که هنوز اساس همکاریهای اقتصادی روشن نشده، اظهار داشتند که این «ملاقات نتایج بسیار موفقیت آمیزی را به همراه داشت که جو تفاهم و روحیه اخوت اسلامی بر آن حاکم بود».

9- اظهار نظر: سفر وزیر خارجه ترکیه به ایران موفقیت آمیزتر از سفر وی به عراق، عربستان سعودی، و امارات متحده عربی در اوائل خرداد بود (مرجع ب، پاراگراف 12). در این سفر آکان نه تنها زمینه همکاریهای اقتصادی صمیمانه تر را فراهم آورد. بلکه به ایجاد کارهای روبنایی نیز دست زد. او موفق شد به هدف ترکیه در متقاعد ساختن ایرانیها به دوباره از سر گرفته شدن صدور نفت به ترکیه دست یابد. اگر ایران بتواند در سال 1358 به تعهد خود عمل نماید، بار دیگر خواهد توانست 10 درصد از نفت وارداتی و محصولات پالایشی مورد نیاز ترکیه را تأمین نماید. زیتین اوغلو گفت فکر نمی کند که ایران قادر باشد در سال 1359 معادل 5 میلیون تن نفت به ترکیه صادر نماید. لیکن گفت اگر ایران این مقدار نفت را به ترکیه بدهد، ترکیه در سال 1359 در این رابطه به شوروی متکی نخواهد بود، البته در صورتی که عراق و لیبی نیز به تعهد عمل خود عمل کرده و به ترتیب 5 میلیون تن نفت مورد توافق را به ترکیه صادر نمایند.

10- اگر این بیانات صمیمانه با عمل توأم گردد، روابط اقتصادی ایران و ترکیه در همان جا که در سال 1357 قطع گردیده بود از سر گرفته خواهد شد. به احتمال بسیار همکاریهای بازرگانی، اقتصادی و فنی بین دو کشور همسایه افزایش خواهد یافت، لیکن هنوز معلوم نیست که انقلاب ایران اجازه تحقق این امکانات را بدهد. (پایان اظهار نظر) 11- ما از طریق دیگر افراد ترک شرکت کننده در این سفر اطلاعات بیشتری کسب خواهیم کرد و برای شما گزارش ارسال خواهیم نمود. اسپیرز

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 41 - کتاب 41 - صفحه 144