سند شماره 39

تحلیل روابط کوبا و شوروی

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از:

سری

به: تمام واحدهای دیپلماتیک کنسولگری آمریکا در مونترال

متن سند

روابط کوبا و شوروی

سند شماره (39)

تاریخ: 20 مهر 58

طبقه بندی: سری

از: وزارت خارجه، واشنگتن، دی - سی.

شماره 266695

به: تمام واحدهای دیپلماتیک کنسولگری آمریکا در مونترال

عطف به: الف - وزارتخانه 223273، ب - وزارتخانه 236643 (به تمام گیرندگان ارسال نشده)، ج - وزارتخانه 250392 (کانال راجر - به تمام گیرندگان ارسال نشده)، د - وزارتخانه 255565

موضوع: روابط کوبا و شوروی

1- سری - تمام متن

2 - وزارت خارجه از جوابهای صادقانه ای که نمایندگیهای دیپلماتیک به تلگرام مرجع «الف» دادند، تشکر می کند، بسیاری از واحدها پیشنهادهای مفید دادند، به زمینه هایی که در محل - منطقه نسبت به آنها نگرانی یا حساسیت ویژه ابراز می شود. اشاره کردند و رهنمودهای مفیدی برای راهنمایی تلاشهای ما در جهت افزودن بر آگاهی جهانی از جوانب روابط بین کوبا و شوروی اظهار نمودند.

3 - فعالیتی که رئوس آن در اینجا مشخص شده فقط یک جنبه از یک ابتکار وسیعتر ایالات متحده است که هدف آن عبارت است از:

الف: جلوگیری از تقویت نیروهای مسلح کوبا توسط شوروی ب: مقابله با فعالیتهای خارجی سیاسی - نظامی کوبا که شوروی از آن پشتیبانی می کند و میل کوبا به استیل در جهان سوم می باشد. بسیاری از نمایندگیها ظرف چند هفته آینده دستورالعملهای دیگر اضافی در رابطه با این ابتکار دریافت خواهند کرد.

ص: 179

4 - کوشش ما برای «جنجال» پیرامون دامنه روابط بین کوبا و شوروی پنج عنصر اصلی خواهد داشت:

- - (1) تماسهای انتخابی و محتاطانه واحدها با چهره های اداری و وسایل ارتباط جمعی دولت میزبان و در جاهایی که بالقوه مفید باشد با همکاران دیپلمات خارجی؛

- - (2) پشتیبانی آژانس ارتباطات جهانی، شامل تلکس نامه های متوالی و سایر مقالات برای استفاده به تشخیص هیئت نمایندگی، و به طور مقتضی، افزایش توجه به این موضوع در برنامه های صدای آمریکا؛

- - (3) یک تلاش زمینه ای و پشتیبانی توسط مقامات دولت آمریکا که روی دامنه و تأثیرات تبانی شوروی / کوبا و «عدم تعهد» کوبا تأکید دارد؛

- - (4) هماهنگی با سازمان سیا؛

- - (5) درخواستی مبنی بر اینکه هر نمایندگی در تهیه گزارشهای خود توجه بیشتری به اخبار مربوط به روابط بین کوبا و شوروی نماید.

5 - تمام واحدهای دیپلماتیک در جمهوریهای آمریکای (لاتین) باید دستورالعملهای مندرج در این پیام را در ادامه و تکمیل مرجع ب و ج به حساب آورند. لزومی ندارد که حرکات سیاسی دیپلماتیک تکرار شوند.

6 - رهنمودها. چنانچه فوقا ذکر شد، اکثر هیئتها در جواب به تلگرام مرجع الف، به زمینه های خاصی که مورد حساسیت قرار داشتند یا ملاحظاتی که مستلزم رعایت احتیاط در اجرای این تلاش در کشورهای میزبان بودند اشاره کردند. بنابر این دلایل و به دلیل اینکه عملاً امکان نداشت که وزارتخانه به طور مؤثری این فعالیت را برای هر کشور به طور جداگانه سازمان دهد، تا حد معتنابهی مصلحت بینی به عهده خود هیئتها واگذاشته شده است. با این وجود تمام هیئتها باید از این رهنمودها پیروی کنند:

و نظارت این کوشش باشد، و به طور نزدیک با سیا هماهنگی کند که تعداد آمریکاییهای درگیر خصوصا در انتقال اخبار به مقامات دولت میزبان و سایرین، باید محدود باشد

- - و در موارد کمی علاوه بر سفیر / کاردار، سیا، و به تشخیص سفراء کارمندان روابط عمومی از یک یا دو نفر تجاوز کند.

- - در کشورهایی که سیا هم اکنون نیز در این زمینه فعال است سفیر / کاردار باید در تعیین دامنه فعالیت «علنی» که رئوسش در اینجا مشخص شده، اطمینان حاصل کند، که یک فعالیت موجب تضعیف یا بی اعتباری فعالیت دیگر نمی شود.

- - هیئتهایی که در جواب به تلگرام مرجع «الف» استدلال کردند که در حال حاضر در کشورهای میزبان فعالیت جدیدی نباید سرگرفته شود و تمام نمایندگیهای آمریکا در سازمانهای جهانی، لزومی ندارد که در جواب به این تلگرام اقدامی اتخاذ کنند، مگر اقداماتی که در پاراگراف 9 خواسته شده

- - یعنی گزارش واکنش وسایل ارتباط جمعی محلی و انتشار مطالب در آنها

- - و در پاراگراف 12 - یعنی گزارشگری کلی نمایندگی - و پاراگراف 18 خواسته شده است. موارد فوق به این شرط می باشند که در تلگرام جداگانه ای دستورالعمل دیگری داده نشود.

- - از جمله عواملی که روشن است نمایندگیها برای تعیین کارآمدترین نحوه اجرای این فعالیت لازم خواهند داشت که به دقت بسنجند، وضع روابط کشور میزبان با کوباییها و شورویهاست در کشورهایی که این روابط صمیمی می باشند و هر دو طرف آن را سودمند تشخیص می دهند، احتیاط ویژه ای باید مراعات شود. به همین ترتیب، نمایندگیها باید در به کارگیری اخبار مربوط به جوانبی از روابط کوبا و شوروی که

ص: 180

ممکن است به طور ناخواسته ای مشابه اقدامات آمریکا در کشور میزبان یا سایر کشورها به نظر بیاید، محتاط باشند.

- - آژانس ارتباطات جهانی ایالات متحده، برای رعایت بیانیه مأموریتش از طرف رئیس جمهور، خود را درگیر فعالیتهایی که نسبتا می توان آنها را مخفی دانست، نخواهد کرد.

7 - مبنای فعلی اخبار برای استفاده نمایندگیها در قسمت (1) این فعالیت در پاراگرافهای 7 - 4 تلگرام مرجع «د» به واحدها مخابره شد. با دریافت اخبار بیشتر، آنچه داده شده تکمیل خواهد شد. نمایندگیها باید این مطالب را با توجه به شرایط و نگرانیهای محلی یا منطقه ای جرح و تعدیل کنند. (برای مثال، بعضی از اطلاعات پاراگراف 4 تلگرام مرجع «د» اگر در رابطه با مقامات یک کشور در حال توسعه که خود آن کشور خواهان کمک در شکل اعانه بلاعوض جنسی و دریافت نفت با قیمتهای تقلیل یافته کمکی می باشد به کار گرفته شود، ممکن است مثمرثمر نبوده و زیان آور باشد.) اگر اخبار راجع به موضوعات خاصی که به روابط بین کوبا و شوروی مربوط می شوند به طور خاصی به نمایندگی شما کمک می کند تا این فعالیت را تحقق بخشید و شما فکر می کنید که اخبار راجع به این موضوعات احتمالاً موجود می باشند، لطفا به وزارتخانه اطلاع دهید. در جواب درخواستهای خاصی که تاکنون بعضی نمایندگیها تسلیم کرده اند اخبار مربوط به شرط موجود بودن یا به محض دریافت، در اختیار گذارده خواهد شد.

8 - اقدام درخواستی - - قسمت (1). به استثنای نمایندگیهایی که در بند سوم پاراگراف 6 به آنها اشاره شد، (بقیه) نمایندگیها باید تصمیم بگیرند به چه کسی اخبار را منتقل کنند و از اولین فرصت مناسب برای این کار استفاده نمایند. تماس با مقامات دولت میزبان می تواند به هر صورتی که به نظر شما بیشترین تأثیر را دارد باشد.

9 - اقدام درخواستی - - قسمت (2). آژانس ارتباطات جهانی در تلکس نامه های خود اظهارات رسمی، سخنرانیها و مصاحباتی را که با مقامات دولت آمریکا در رابطه با موضوعات هدف این فعالیت صورت می گیرند گزارش خواهد کرد، تا با تشخیص نمایندگی مورد استفاده قرار گیرد. سرویس مطبوعاتی و انتشاراتی این آژانس نوشته های مناسبی را که در نشریات و روزنامه های آمریکا و خارج انتشار می یابند شناسایی خواهد کرد، و متون آنها را از طریق تلکس نامه یا پست سیاسی ارسال خواهد کرد. به علاوه از نشریاتی که هر یک از نمایندگیها حق اشتراک می پردازند، سرویس دیده بان مقالات آژانس ارتباطات جهانی ایالات متحده به طور مستمر نوشته هایی را ارائه خواهد نمود که می توان در آن واحد از آنها نسخه برداری کرد و با تشخیص نمایندگی آنها را توزیع نمود، در جای مقتضی خود، تلکس نامه آژانس ارتباطات جهانی ایالات متحده بر اساس اخبار روز و مستند، مقالاتی را به عنوان زمینه تهیه خواهد کرد و در مواقعی که امکان پذیر باشد آنها را مناسب مسائل و نگرانیهای خاص منطقه ای جرح و تعدیل خواهد نمود. در هنگام تصمیم گیری در این مورد که چگونه و به چه کسانی این مقالات ارائه شود، نمایندگیها باید مقررات «کشور ثالث» و سایر مقررات احتمالی کشور میزبان در مورد انتشار عمومی مقالات توسط سفارتخانه ها را مد نظر داشته باشند. نمایندگیها باید خصوصا منتظر و مراقب مقالاتی در مطبوعات کشور میزبان باشند، که به تاکتیکهای کوبا در جنبش غیرمتعهدها و سایر موضوعاتی راجع به روابط بین کوبا و شوروی مربوط می شوند و برای توزیع احتمالی آن به سایر نمایندگیهای علاقه مند و استفاده آنها، چنین مقالاتی را هر چه زودتر به وزارتخانه (برای S / Pو اداره اطلاعات و پژوهشها)

ص: 181

بفرستند. به علاوه آژانس ارتباطات جهانی باید هرگونه یادداشت سردبیری یا گزارش مطبوعاتی قابل ملاحظه را از طریق کانالهای عادی آمریکا و سایر تولیدات وسایل جمعی که برای گزارش واکنش وسائل جمعی دارد اطلاع دهد، تا احتمالاً در برنامه های صدای آژانس مورد استفاده قرار گیرد. آژانس ارتباطات باید گزارشهای خود را برای PGM / RCصدای آمریکا توزیع کند و به وزارتخانه (برای توزیع به S / P و اداره اطلاعات و پژوهشها) بفرستد. در برنامه های صدای آمریکا گزارشهای مستمری از اخبار جدید مربوط به این موضوع گنجانده خواهد شد و تأکید روی اظهارات رسمی ایالات متحده خواهد بود و در جاهای مناسب تفسیرهایی در تأیید سیاستهای رسمی داده می شود.

10 - اظهارات رسمی دولت آمریکا و زمینه چینی برای روزنامه نگاران: بسیاری از نمایندگیها خاطرنشان ساختند که وسایل جمعی کشور میزبان نسبت به چ: مجدد مقالات اخذ شده از مطبوعات غربی و تلکس نامه ها در مقایسه با سایر منابع، استقبال بسیار بیشتری به عمل می آورند. ما توقع داریم که در گزارشهای مطبوعاتی و تلکس از اظهارات رسمی دولت آمریکا در آتیه و از زمینه چینی وزارتخانه برای روزنامه نگاران درباره این موضوع به عنوان مبنایی برای این مقالات استفاده شود.

11 - بررسی جوانبی از کل فعالیت که به سیا مربوط می شوند، از کانالهای خودشان فرستاده خواهد شد.

12 - گزارشگری نمایندگیها، نمایندگیها باید فورا شروع به تمرکز بیشتری روی هرگونه نشانه همکاری کوبا و شوروی، فعالیت مشترک و غیره اعم از اینکه مستقیما به کشور میزبان مربوط باشد یا نباشد، بنمایند. آنچه بیش از همه مورد علاقه است شواهد حاکی از فعالیت کوبا به دستور، یا تحت راهنمایی شورویهاست. شواهد حاکی از مشابهت مواضع اتخاذ شده و تاکتیکهای به کار گرفته شده، در سازمانهای جهانی نیز مفید می باشد.

13 - راهنماییهای بیشتر در انتقال اخبار مندرج در تلگرام مرجع «د» به افراد مختلف نمایندگیها باید به اظهارات 1 اکتبر رئیس جمهور درباره حضور یک تیپ رزمی شوروی در کوبا به عنوان بیان محکمی از نگرانی ما در مورد روابط در حال توسعه کوبا و شوروی و تصمیم ما به اتخاذ اقدامات مناسب برای دفاع از منافع ایالات متحده که به این ترتیب تهدید شده، رجوع کنند. در صورت لزوم پاراگراف 8 تلگرام مرجع «د» شرح خلاصه ای از وضع فعلی روابط آمریکا و کوبا برای استفاده نمایندگیها در اختیار می گذارد. به علاوه، در قبال تقاضاهای مختلفی که ممکن است در انتقال اخبار مربوط به روابط کوبا و شوروی به افراد مختلف روبرو شوید، در پاراگرافهای 17 - 14 ذیل نکاتی برای گفتگو و تشریح درج شده تا نمایندگیها به طور لازم و در صورتی که خواستند با جرح و تعدیل استفاده کنند.

14 - ادعا: وابستگی کوبا به اتحاد شوروی بیشتر در نتیجه انزوای «اجباری» آن توسط ایالات متحده و تعدادی از همسایگان آمریکای لاتین کوبا می باشد.

جواب:

- - سیاست ایالات متحده در قبال کوبا در بعد از 1959 در واقع با تأثیر این عوامل شکل گرفت:

مجموعه تحریکاتی که دولت کاسترو به عمل آورد شامل موارد نقض حقوق بشر، اخراج یا فراری دادن اکثر دموکراتهایی که در اولین دولت کاسترو در 1959 شرکت داشتند، مصادره بدون بازپرداخت معادل دو میلیارد دلار از اموال ایالات متحده، تشدید یکنواخت انتقادهای کاسترو از آمریکا، و حمایت وی از

ص: 182

انقلاب خشونت آمیز در نیمکره غربی پس از 1960.

- - پاسخ ایالات متحده به اقدامات کاسترو بدون همراهی نبود هر چه باشد، دولتهای دیگر آمریکای لاتین اهداف اصلی کوششهای کاسترو برای براندازی بودند. قطعنامه سازمان کشورهای آمریکای لاتین که در سال 1964 صادر شد، حکم می کرد که کشورهای عضو به تمام روابط دیپلماتیک و تجاری خود با کوبا خاتمه دهند. و تمام کشورهای عضو به استثنای مکزیکو آن را اجرا کردند.

- - به هر حال با توانایی کوبا به اینکه عملاً هر محصولی را که تا سال 1962 از آمریکا می خرید از اروپای غربی یا ژاپن به دست آورد تأثیرات حتی این «انزوا» نیز تخفیف یافت.

- - کاسترو داشتن یک موضع خصمانه نسبت به ایالات متحده را برای نیل به مقاصد سیاسی داخلی فوق العاده مفید دانست، قطع رابطه با ایالات متحده را گام مهمی برای «انقلاب» کوبا معرفی کرد و در حالی که شاید بتوان در اصل و ریشه تعهد مارکسیستی کاسترو تردید داشت، ولی او چندان تلاشی در جهت آشکار کردن استقبال خود از داشتن روابط نزدیک با اتحاد شوروی ننمود.

- - قطع نظر از اعتباری که شخص ممکن است تمایل داشته باشد برای نظریه «انزوا» قائل شود تا کشش اولیه کاسترو به طرف اتحاد شوروی را توجیه کند، با این استدلال نمی توان رشد سریع روابط کوبا و شوروی در فاصله حدود چهار سال گذشته، یا تشدید عمده فعالیت نظامی خارجی کوبا با حمایت شوروی در طی این مدت را توجیه نمود. طی دو سال و نیم از این مدت دستگاه کارتر فعالانه تلاش کرده به روابط آمریکا و کوبا بهبود بخشد.

15 - ادعا: روابط شوروی با کوبا (یا حداقل جوانب مختلف آن) ماهیتا با روابط نزدیک بین ایالات متحده و تعدادی از کشورها تفاوت ندارند.

جواب:

- - تقریبا در هر حوزه فعالیت جهانی، سیاستها و مواضع کوبا و شوروی موازی، تقویت کننده یکدیگر و یا با هماهنگی نزدیک می باشند. روابط ایالات متحده با هیچ کشوری منجمله نزدیکترین متحدین پیمانی ما، این اندازه تفاوت را نشان نمی دهد.

- - در زمینه تجارت باید گفت، تجارت با آمریکا شاید برای کشورهای معدودی از لحاظ درصد، به اندازه تجارت کوبا با اتحاد شوروی باشد، با این همه ماهیت تجارت ایالات متحده با این کشورها، مضامینی که این تجارت برای سایر جوانب روابطمان با آنها در بردارد، اساسا با تجارت شوروی - کوبا متفاوت است. تجارت خارجی شوروی در مرکز تعیین می شود و در جهت مقاصد بارز سیاسی یا سیاسی نظامی تأمین می شود - - چنانکه مورد کوبا از این قبیل است. برعکس، تجارت ایالات متحده، عمدتا تحت تأثیر نیروهای بازار جهانی تعیین می شود.

- - در زمینه کمک عمرانی، شورویها اکثر این کمک عمرانی (یا آنچه آنها شاید ادعا کنند کمک عمرانی نام دارد) را به طور دوجانبه فراهم می کنند تا مقاصد سیاسی خود را پیش ببرند. ایالات متحده قسمت اعظم کمک عمرانی خود را از طریق نهادهای چندجانبه فراهم می کند، که این کار به طور جدی امکان اینکه کمک دارای جهت گیری «سیاسی» باشد را تقلیل می دهد.

- - بیشتر افزایشی که در کمک اقتصادی شوروی به کوبا در سالهای اخیر یعنی در کمکهای پرحجم بلاعوض جنسی بوده، تأثیرش جاروجنجال تبلیغاتی پیرامون تنوع در اقتصاد کوبا و عمیقتر کردن روابط

ص: 183

وابستگی بوده است. در واقع، علی رغم کمک مسکو، امروزه کوبا همانقدر وابسته به یک اقتصاد تک محصولی - یعنی تولید شکر، است که پیش از انقلاب بود.

- - در زمینه کمک نظامی، ایالات متحده این کمکها را همراه با یک حکم واضح کنگره دایر بر ممنوعیت استفاده از آنها برای مقاصد تهاجمی فراهم می کند. نه تنها کمکهای نظامی شوروی بدون چنین ممنوعیتی داده می شوند، بلکه در اکثر اوقات در اختیار کشورهایی هم قرار می گیرند که استفاده احتمالی آنها برای مقاصد نظامی یک نتیجه از پیش معلوم شده است.

- - فی الجمله اینکه دامنه و عمق روابط کوبا و شوروی و هماهنگی نزدیک خط مشی های سیاسی و نظامی خارجی با آن طرفداری شدید خود از اعمال فشار مستقیم، منحصر به فرد می باشد.

16 - ادعا: کشورهای دیگری، تحت نفوذ ایالات متحده منافع جهانی آمریکا در زمینه های نظامی و غیرنظامی را در مناطق ثالث تأمین کرده اند.

جواب:

- - کوباییها با حمایت شوروی، بخش قابل ملاحظه ای از نیروهای خوب خود را درگیر کشمکشهای متعددی کرده اند، که مخیله انسان نمی تواند تصور کند به منافع امنیتی کوبا مربوط می شده اند. در چند مورد حتی پس از «پیروزی» رژیم با جناح سیاسی که از آن حمایت می کردند و مدت متناسبی برای استقرار ثبات، نیروهای کوبایی تحت الحمایه شوروی فراخوانده یا تقلیل داده نشده اند. در هر یک از مراتب مذکور، تبانی شوروی و کوبا در فعالیتهای نظامی خارجی به طور ریشه ای از هرگونه همکاری ایالات متحده یا متحدینش با سایر کشورهای مناطق ثالث تفاوت داشته است.

- - دخالت نظامی کوبا - شوروی در دعواهای منطقه ای یا محلی در اکثر اوقات (الف) اوضاع را وخیم تر کرده، (ب) مانع کوششهای سازمانهای منطقه ای یا دیگران برای حل و فصل اوضاع از طرق صلح آمیز شده، اگر نگوییم که آنها را بازداشته و (ج) سطح عمومی هراس و نگرانی در منطقه را بالا برده است، خصوصا این معنا که سلاحها و نیروهای خارجی برای تعیین نتیجه سایر دعواهای منطقه ای امکان دارد به کار گرفته شود، یا خواهد شد.

- - وابستگی کوبا به اتحاد شوروی اکنون آنقدر زیاد است که در توانایی آن به ایجاد کاهشی چشمگیر در نمودار فعالیت نظامی خارجی با پشتیبانی شوروی تردید می انگیزد. (برای اطلاع شما: در حالی که ایالات متحده همانا نیروهای مراکشی را در سال 1978 به زئیر انتقال داد تا به آن کشور کمک کند و تهاجم نظامی را که سررشته آن در آنگولا بود دفع نماید، با این همه این نیروها سریعا در یک نیروی چند ملیتی حافظ صلح که به درخواست زئیر تشکیل شدند ادغام شدند و پس از مدت نسبتا کوتاهی خارج گردیدند.)

17 - ادعا: با آنکه احتمال دارد در کوبا نیروهای رزمی شوروی حضور داشته باشند، ولی خود ایالات متحده نیروهایی در نزدیکی مرزهای شوروی دارد.

جواب:

- - گرچه ایالات متحده در هیچ کشوری که واقعا مجاور اتحاد شوروی باشد، قوای رزمی متشکل ندارد، ولی در جنوب ژاپن نیروهای هوایی و زمینی آمریکا حاضر می باشند.

برای مثال، ایالات متحده مستشاران / کارشناسان هم در ترکیه دارد، اما نه ژاپن نه ترکیه خود را غیرمتعهد وانمود نمی کنند، چه رسد به اینکه شایستگی رهبری جنبش غیرمتعهدها را داشته باشند - - چنانچه کوبا

ص: 184

وانمود می کند.

18 - تمام نمایندگیها باید تا 24 آبان درباره کارهائی که در جواب به این دستورالعملها کرده اند و درباره واکنشهای اولیه نسبت به این کوشش و نتایج آن در صورتی که به چشم خورد، به وزارتخانه (برای S/Pو اداره اطلاعات و پژوهشها) گزارش کنند. جوابهای «منفی» از نمایندگیهایی که در بند سوم پاراگراف 6 ذکر شدند نیز درخواست می شود.

برای سفیر یا کاردار ژنو برای نمایندگی آمریکا در دفتر اروپایی سازمان ملل و سایر سازمانهای جهانی.

وین برای نمایندگی آمریکا در IAEO و نمایندگی آمریکا در UNIDO مونترال فقط برای نمایندگی آمریکا در ICAO پاریس برای نمایندگی آمریکا در یونسکو رم برای دفتر نماینده آمریکا در FAO نایروبی برای دفتر نمایندگی آمریکا در UNEP

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 4 - کتاب 4 - صفحه 178