سند شماره 54

تحلیل وضعیت توسعه عربستان سعودی

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا - جده

محرمانه

به: وزارت امور خارجه واشنگتن دی - سی - با حق تقدم

1358-08-02- 1979-10-24

متن سند

سومین طرح توسعه عمرانی عربستان سعودی

سند شماره (54)

تاریخ: 24 اکتبر 1979 - 2 آبان 1358

طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا - جده

به: وزارت امور خارجه واشنگتن دی - سی - با حق تقدم

موضوع: سومین طرح توسعه عمرانی عربستان سعودی

1- (تمام متن خیلی محرمانه است)

2- خرابی اوضاع اجتماعی و اقتصادی که به علت افزایش بی رویه مخارج که از سال 1974 در سراسر خلیج شروع شد، باعث شده است که تا سال 1977 عربستان سعودی به سرعت از رشد مخارج هزینه ها بکاهد تا بدین ترتیب هم بتواند از نرخ تورم در جامعه بکاهد و هم جامعه را در مسیر توسعه و عمران مداوم تری بیاندازد. تلاشهای دولت در هر دو زمینه موفقیت آمیز بوده است. با وجود این موفقیت، ظهور عکس العمل سیاسی علیه تغییرات سریع اجتماعی در ایران در سال گذشته باعث شده است که کادر رهبری عربستان سعودی نسبت به عواقب توسعه اقتصادی، که بی ثباتی اجتماعی است، هوشیارتر بشود.

3- به این ترتیب، سومین برنامه پنج ساله توسعه و عمران، به گونه ای برنامه ریزی شده است که سیاست محدود کردن افزایش هزینه و اختصاص بودجه به فعالیتهایی که از نظر اجتماعی قابل پسند است، ادامه پیدا کند. شواهد اولیه حاکی از آن است که کل مخارج در این پنج ساله حدود800 میلیارد ریال سعودی با حدود 235 میلیارد دلار به نرخ ارزی کنونی خواهد بود. حتی در صورتی که این مقدار را به ریال ثابت (در سال 1979) فرض کنیم نتیجه می گیریم در طی 5 سال آینده بودجه سالانه عربستان سعودی نسبت به بودجه امسال که 160 میلیارد ریال عربستان سعودی یعنی 47 میلیارد دلار است رشد چندانی نخواهد داشت.

4- دکتر فیصل بشیر معاون وزارت برنامه ریزی عربستان اخیرا راجع به بافت برنامه 5 ساله گفته است که این برنامه به تداوم اولویت نمی دهد، بلکه اهمیتها را تغییر داده است. وی گفت که برنامه سوم از توسعه های زیربنایی فیزیکی که در بعضی موارد روی آنها زیاد کار شده است. به سمت فعالیتهای تولیدی

ص: 422

مانند پتروشیمی، تصفیه نفت و کشاورزی تغییر روند خواهد داد، و برنامه جدید روی توسعه و عمران سه شهر مهم پادشاهی عربستان تأکید و اولویت کمتری خواهد داد و در عوض تلاش بیشتری در جهت عمران مناطق دور دست عربستان خواهد کرد. این گونه اقدامات به منظور جبران عدم موازنه بین ثروت و عمران و توسعه بین مناطق بوده و بنابراین از هجوم جمعیت به شهرها جلوگیری می نماید. بشیر همچنین گفت که او پیش بینی نمی کند که تعداد کارگران خارجی مشغول به کار در عربستان سعودی در برنامه سوم افزایش یابد. اما در زمینه توسعه ریشه ای وزیر بنایی اجتماعی مخصوصا در زمینه آموزشهای حرفه ای و شغلی تلاش بیشتری انجام خواهد گرفت. هر چند نحوه اجرای تلاشهای برنامه سوم هر قدر خوب باشد، نخواهد توانست تشنجهای نهفته را از میان بردارد.

5 - سیاستهای مالی محافظه کارانه، از یک طرف، موجبات کاهش سود تجارت و افزایش تنفر در میان خرده بازرگانان و افراد ثروتمند صاحب امتیاز را فراهم خواهد آورد. به عبارت دیگر گذشت سالها نشان داده است که تغییر و انتقال اقتصادی که از سال 1974 شروع شد، اثرات دیرپا و همه جانبه ای بر روی ارزشهای سنتی سعودیها و درآمد آنها داشته است. این ارزشهای مرسوم منبع اصلی مشروعیت سلطنت بوده اند.

6- دسترسی به درآمد نفت، یک مفهوم داخلی و سیاسی پیدا نموده است که در طی برنامه سوم نیز ادامه پیدا خواهد کرد. تنزل درآمد نفت در سال 79-1978 به همان اندازه که دستاویز و بهانه ای برای سختی اوضاع مالی به وسیله اوضاع اجتماعی بود به همان اندازه هم خودش باعث مشکلات و سختیها بوده، چون درآمد فعلی و افزایش احتمالی درآمد در آینده بیشتر از مخارج می باشد (بیشتر به دلیل قیمت نفت و همچنین به خاطر افزایش تولید نفت)، دولت عربستان حس می کند که باید تلاشهای زیادی بکند تا هزینه ها و مخارج را کنترل نماید. افزایش مداوم در آمد فقط رژیم را وسوسه می کند که بیشتر خرج کند همچنان که در خلال سالهای 1976-1975 نمود و همچنین باعث بروز انتقاد راجع به سیاست نفتی دولت عربستان سعودی از طرف ملی گراهای سعودی و سایر اعضای اوپک خواهد شد. نگاهی به این بررسیهای داخلی نشان می دهد که از پنج سال پیش یعنی موقعی که برنامه پنج ساله دوم تدوین شد تأکید وسعی شده است که تا آنجایی که امکان دارد درآمد آینده نیز خرج شود تا بدین وسیله از انتقادات کشورهای غیر عضو اوپک راجع به پنج برابر کردن بهای نفت در اواخر سال 1973، کاسته شود. پلاک

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 4 - کتاب 4 - صفحه 421