Post
17232
تحلیل اجلاس غیر متعهدها در کوبا
موضوع سند
تحلیل اجلاس غیر متعهدها در کوبامشخصات ارسال سند
از:
سری
به:
متن سند
بخش دوم اسناد غیرمتعهدها مربوط به CIA
سند شماره (41)
سری
نهضت غیرمتعهدها در کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد در هاوانا یک ارزیابی اطلاعاتی
هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.
اطلاعات امنیت کلی - افشای غیرمجاز مشمول مجازاتهای جنایی است.
پژوهش مربوط به این گزارش در 17 اوت 1979 تکمیل شده است.
این رساله به وسیله تحلیلگران در دفتر تحلیلهای سیاسی تهیه شده است، نویسنده اصلی شارون مک کوای فاستر می باشد و کتی سامرز (در قسمت اقتصادی) ودان لینچ (ضمیمه الف) و دیوید کرینس (ضمیمه ب) در تهیه آن کمک کرده اند. اظهار نظرها و پرسشها پذیرفته می شود و بایستی به خانم فاستر تلفن شماره 6449 - 351 ارجاع شود.
این مطالعه در محدوده دفتر مبدأ و با دفتر پژوهشهای اقتصادی هماهنگ شده است و به وسیله مأمور
ص: 187
اطلاعات کشوری متخصص برای آمریکای لاتین بررسی و مرور شده است.
نهضت غیرمتعهدها در کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد در هاوانا نگرشی کلی - کوبا در کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد در هاوانا امیدوار است که این اجتماع آغازگر دوران جدیدی برای این نهضت باشد(1) دورانی که در آن این نهضت در امور بین المللی فعال تر شده و از لحاظ ایدئولوژیک به نحو مشخصی گرایش بیشتری به سوی شوروی خواهد داشت. در چهارچوب رهبری کوبا این کشور می تواند انتظار داشته باشد تا پیشرفتهای کوچکی در جهت این هدفها حاصل کند، زیرا عضویت در نهضت غیرمتعهدها وسیع تر و نامتجانستر از آن است که کوبا و یا هر کشور دیگری بتواند دگرگونیهای چشمگیری در نقش و رهبری این سازمان داشته باشد.
تنگناهای ذاتی هدف دیگر کاسترو دایر بر اینکه نهضت غیرمتعهدها را به یک سکوی تبلیغاتی برای پیگیری منافع خود جدا از منافع شوروی تبدیل کند نیز، عامل بازدارنده دیگری در راه نیل به آن هدفهاست.
اکثریت اعضای نهضت کشورهای غیرمتعهد اصالتا از اصل استقلال از ابرقدرتها پیروی می کنند و در مقابل کوششهای کوبا برای وابسته کردن این نهضت به گرایشهای شوروی مقاومت خواهند کرد. تمایل وسیع در میان اعضای این نهضت برای اجتناب از مداخله داشتن در تضادهای ابرقدرتها، هم چنین اثرات بالقوه نهضت غیرمتعهدها را بر امور بین المللی محدود می کند. همچنانکه اختلاف وسیع در زمینه های ایدئولوژیک سیاسی و اقتصادی در میان اعضاء و فقدان یک ساخت نیرومند نهادی که امکان دهد این نهضت اختلافات داخلی را حل کند یا بر آن فائق شود نیز، امکانات آن را محدود می کند.
نهضت غیرمتعهدها علی رغم ضعف درونی و تنوع آن درباره عده ای از مسائل بین المللی که امکان یک اجماع نیرومند درباره آنها وجود دارد و بیشتر مربوط به مسائل ضداستعمار و نظام جدید اقتصاد بین المللی است. نیروی با اهمیتی را داشته است. بنابراین ریاست نهضت غیرمتعهدها توسط کوبا می تواند به مقیاس مهمی تلاش هاوانا را برای بالا بردن حیثیت و اعتبار خود و ایفای یک نقش فعالتر بین المللی به عنوان سخنگوی کشورهایی که رشد کمتری دارند کمک کند. معذالک هرگونه تلاشی از جانب کوبا برای تحمیل دگرگونیهای مطلوب خود بر نهضت غیرمتعهدها کاری خواهد بود که بر ضد هدف وسیعتر آن انجام می گیرد، زیرا چنین تلاشی ممکن است به انشعاب در نهضت منجر شود.
اجتماع سران کشورهای غیرمتعهد در هاوانا بیش از کنفرانسهای سلف آن نسبت به جهت گرایی اساسی و ساخت نهضت دچار عوامل ضد و نقیض خواهد شد. ولی احتمال نمی رود که کوبا از طریق توسل به تمایلات ایدئولوژیک خود در مقابل مخالفت اکثریت، خطر ایجاد شکاف ر در نهضت غیرمتعهدها به وجود آورد.
مسائل عمده دیگر ضد و نقیض در این اجتماع سران غیرمتعهدها شامل منافع فوری سیاسی و اقتصادی اعضای آن خواهد بود، از قبیل کشمکشهای منطقه ای مانند بحران خاورمیانه و اختلافات ویتنام و کامبوج و خواستهای اقتصادی بین المللی کشورهای کم رشد. اختلافات دوجانبه بین احزاب مانند اختلافات بین اتیوپی و سومالی و اختلافات بین الجزایر و مراکش بر سر صحرای باختری بر تشنج
ص: 188
می افزایند و سروکار داشتن با مسائل مهمتر را از سوی اعضای آن دشوارتر می کنند. هرچند شکاف بین کشورهای میانه رو و رادیکال در داخل نهضت غیرمتعهدها بر مشخص کردن صف بندیها درباره این مسائل اثراتی خواهد داشت. معذالک منافع انفرادی ژئوپولتیک و اقتصادی به احتمال در شکل دادن به مواضع مهمتر خواهد بود. باقیمانده دستور جلسه شامل مسائلی است نظیر جنوب آفریقا و خلع سلاح که اعضای این نهضت درباره آن توافق وسیع دارند و احتمالاً کمتر مسائل مورد اختلاف درباره آنها در کنفرانس به وجود خواهد آمد. اطلاعات فوق طبقه بندی نشده است.
مقدمه:
این ارزیابی به دو قسمت تقسیم شده است. متن اصلی بحثی است درباره اجتماع آینده سران کشورهای غیرمتعهد و تأکید بر مبارزه ایدئولوژیک و رهبری بین به اصطلاح «میانه روها» و «رادیکالها» و مسائلی که به احتمال زیاد درباره آنها از سوی اعضای نهضت غیرمتعهدها مورد بحث قرار خواهد گرفت.
در این بخش همچنین راههای تأثیر فعل و انفعالات نیروهای سیاسی درونی بر اعلامیه نهائی نهضت غیرمتعهدها بررسی خواهد شد.
بخش دوم ارزیابی شامل دو ضمیمه است: یکی درباره کوبا و دیگری درباره یوگسلاوی. این دو کشور نمایندگان دو مسیر فلسفی نهضت می باشند. در این دو ضمیمه گرایشها و انگیزه های هر یک از کشورها نسبت به نهضت غیرمتعهدها به تفصیل توصیف شده است و همچنین درباره شیوه هایی که این کشورها در کنفرانس سران برای تعقیب هدفهای خود از آنها پیروی خواهند کرد، حدسیاتی زده شده است.
اطلاعات فوق طبقه بندی نشده است.
نهضت غیرمتعهدها در کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد در هاوانا
شالوده عدم تعهد
از سوم تا هفتم سپتامبر اجتماع سران کشورهای غیرمتعهد برای نخستین بار در تاریخ این نهضت به ریاست کشوری تشکیل خواهد شد که دوام اقتصادی آن به طور عمده متکی به اتحاد شوروی است.
ریاست این نهضت به وسیله کوبا برای سه سال آینده این مسئله را تضمین می کند که بحثهای ضد و نقیض در اجتماع سران در اطراف اصول اساسی و ساخت نهضت غیرمتعهدها خواهد بود (طبقه بندی نشده).
فلسفه کوبا، فلسفه بنیانگذاران نهضت غیرمتعهدها را که این نهضت را به عنوان یک نیروی مستقل و جدا از دو بلوک ابرقدرتها تلقی می کردند نمی پذیرد. در عوض هاوانا معتقد به یک نوع اتحاد طبیعی بین نهضت غیرمتعهدها و اتحاد شوروی است. یوگسلاوی مدافع عمده اصول بنیادی نهضت غیرمتعهدها، در رأس کوششهایی قرار گرفته که هدف آن جلوگیری از تحمیل نوع کوبایی تعهد بر این نهضت می باشد (طبقه بندی نشده).
اختلاف بر سر جهت گرایی اساسی نهضت غیرمتعهدها اکنون در اطراف اعلامیه ای که اخیرا از سوی کوبا در 75 صفحه تنظیم شده است. در این متن تنظیمی نظر کوبا درباره اتحاد بین نهضت غیرمتعهدها و کشورهای «سوسیالیست» در مقابل غرب «امپریالیست» مستقیما ذکر نشده است، ولی به طور واضح در
ص: 189
آن مستتر است (خیلی محرمانه)
بسیاری از اعضای نهضت غیرمتعهدها از گرایش آشکار به سوی اتحاد شوروی و ادعانامه کلی علیه تعداد بزرگی از اصول سیاست خارجی. ایالات متحده و غرب در شگفت بودند. تأکید کمتری که کوبا در اجتماع وزیران امور خارجه در بلگراد در سال گذشته و همچنین در اجتماع دفتر هماهنگی این نهضت در کلمبو به عمل آورد اعضای این نهضت را تسکین داد تا فکر کنند که کوبا تاکتیکهای خود را اعتدالی تر کرده است، ولی این آسودگی خاطر اکنون بشدت متزلزل شده است (خیلی محرمانه).
هدف کوبا در تهیه یک چنین پیش نویس تندی شاید آن بوده باشد که در مذاکرات محلی برای «دادن امتیاز» وجود داشته باشد، تا شورویها را آرام کند و پشتیبانی سیاسی رادیکالهای نهضت غیرمتعهدها را به دست آورد. در عین حال کوبا امیدوار بود با اشاره به رفتار خود در ملاقاتهای بلگراد و کلمبو و با آمادگی اعلام شده خود به پذیرفتن تجدیدنظر در این پیش نویس مخالفت با این پیش نویس را متعادل تر کند.
ظاهرا کوبا در این هدف اخیر خود موفق نشده است. پیش نویس هاوانا سوءظن کشورهای میانه رو را چنان برانگیخته است که این کشورها اکنون با یک حالت روحی تعرض آمیز به این اجتماع سران می نگرند (خیلی محرمانه)
یوگسلاوی و هند که تقریبا با نیمی از اعضای نهضت غیرمتعهدها تماس نزدیک دارند، سرگرم تدارک تجدیدنظرهای مهمی در این متن هستند. اعضای اتحادیه کشورهای آسیای جنوب شرقی و آفریقایی ممکن است بخشهای مربوط منطقه ای را بازنویسی کنند. یوگسلاوی بر اساس رفتار مذاکرات قبلی خویش در این گونه اجتماعات توجه اصلی خود را به جنبه های فلسفی پیش نویس معطوف خواهد داشت، و حتی الامکان از مسائل مشخصتر سیاسی مانند بحران خاورمیانه اجتناب خواهد کرد، بنابراین بیشتر لفاظی های ضد غربی که با مسائل ویژه موجود در متن وابستگی دارد، همچنان باقی خواهد ماند.
جناح یوگسلاوی بیشتر در اطراف برطرف کردن صحه گذاری بر فلسفه شوروی توجه خواهد کرد تا اینکه عناصر غربی آن را پاک کند (خیلی محرمانه) واکنش هماهنگ علیه لحن کلی این پیش نویس از سوی اکثریت نهضت غیرمتعهدها به نحو شدیدی این موضوع را القا می کند که آنها معتقدند که این پیش نویس در برگیرنده اصول نهضت غیرمتعهدها یا منافع آنها نیست و اینکه آنها مایلند در مقابل هرگونه کوشش کوبا برای تسلط بر نهضت غیرمتعهدها و دادن جهت جدیدی به آن قیام کنند. بنابراین کوبا به احتمال قوی بر روی فلسفه خود درباره نهضت غیرمتعهدها تأکید نخواهد کرد، زیرا کوبا به نظر نمی آید آماده مشاهده انشعاب باشد. (خیلی محرمانه).
ساختار یوگسلاوی به احتمال قوی در کوششهای خود جهت تغییر ساختار نهضت غیرمتعهدها کمتر موفق خواهد بود تا در مبارزه خود برای حفظ اصول اساسی این نهضت. دستگاه سست نهادی نهضت غیرمتعهدها اختیارات وسیعی را به رئیس نهضت که در ضمن در رأس دفتر هماهنگی قرار گرفته و بیشتر پیش نویسها را تهیه می کند و صورت جلسه اجتماعها را آماده کرده، تفویض می کند. در سال 1978 یوگسلاوی چند تغییر نهادی به منظور کاهش دادن اختیارات کوبا پیشنهاد کرد که عبارتند از: تعیین روشنتر وظایف رئیس دفتر هماهنگی، توسعه اعضای دفتر هماهنگی برای اینکه مناطق مختلف، نمایندگان بیشتری داشته باشند، کنفرانس سالیانه وزیران امور خارجه که نقش دفتر هماهنگی را کاهش خواهد داد، و شرکت کامل همه اعضای نهضت غیرمتعهدها در اخذ تصمیم (خیلی محرمانه).
ص: 190
نهضت غیرمتعهدها با اجماع آراء تصمیم می گیرد، ولی تعریف مبهم این مفهوم با گذشت سالها به رؤسای نیرومند اجازه داده است، علی رغم بی میلی بعضی از اعضاء وجود اجماع آراء را اعلام کنند.
یوگسلاوی خواهان تعریف روشنتری از این مفهوم می باشد تا کوبا نتواند با توافق اکثریت اقدام کند (خیلی محرمانه).
هرچند اکثریت اعضاء توافق دارند که بعضی تغییرات ضروری است، آنها با نهادی کردن روندهای نهضت غیرمتعهدها مخالفند. بیشتر اعضای نهضت غیرمتعهدها از این بیم دارند که روندهای به روشنی تعریف شده و محدود کننده، سازمانی را که شامل انواع مختلفی از کشورها و نقطه نظرهاست فلج خواهد کرد. چیزی که مهمتر است این است که اعضاء نمی خواهند روندهایی را نهادی کنند که ممکن است آنها را به رهنمودهای نهضت غیرمتعهدها به هر صورتی که شده، ملزم کند. بعضی از تغییرات ساختاری احتمالاً پذیرفته خواهد شد، ولی اصلاحات جدی کمتر احتمال می رود. تاکنون گروه کاری مأمور توصیه تغییرات روندی نتوانسته است پیشنهادهای ضد و نقیض را برای تغییرات با یکدیگر آشتی دهد، بجز آنکه تعداد اعضای دفتر هماهنگی را از 25 کشور به 35 کشور افزایش دهد. (خیلی محرمانه)
مسائل منطقه ای
اختلافات دوجانبه بین اعضای نهضت غیرمتعهدها اگر به یکدیگر اضافه شود، موجب تشدید تشنج در میان نهضت غیرمتعهدها می شود، ولی اگر به طور انفرادی مورد بحث قرار گیرد تهدیدی برای شکاف در نهضت شمرده نخواهد شد. دسته دیگری از مسائل که بالقوه ممکن است نفاق افکن باشد و شاید باعث ایجاد مخالف گوییهایی در اجتماع سران کشورهای غیرمتعهدها شود، شامل کشمکشهای سیاسی و نظامی منطقه ای می باشد، هرچند شکاف بین رادیکالها و میانه روها در داخل نهضت غیرمتعهدها در موضع کشورهای عضو نسبت به مسائل منطقه ای نفوذ خواهد داشت. مع ذالک منافع ژئوپولتیک با اهمیت احتمالاً در شکل دادن روشها مهمتر خواهد بود (طبقه بندی نشده).
خاورمیانه. انعقاد پیمان صلح بین مصر و اسرائیل مشکل ویژه ای برای نهضت غیرمتعهدها ایجاد کرده است. مصر به عنوان یکی از چهار کشور بنیان گذار نهضت غیرمتعهدها همواره از یک موضع ممتاز در نهضت برخوردار بوده است.
این موقعیت با پشتیبانی شدید اعضا از کشورهای عربی درگیر شدید اعضا از کشورهای عربی درگیر با اسرائیل کاملاً سازگار بود، ولی این موقعیت اکنون دیگر وجود ندارد (طبقه بندی نشده).
اندکی پس از موافقتنامه مصر و اسرائیل کشورهای عربی مبارزه ای را برای اخراج مصر از نهضت غیرمتعهدها آغاز کردند، ولی هنوز تاکنون چندان موفقیتی به دست نیاورده اند. اخیرا در پی یک اجتماع سازمان وحدت آفریقا، کشورهای آفریقایی از سرزنش ابتکار مصر در خاورمیانه خودداری کردند و همچنین از اخراج مصر از سازمان وحدت آفریقا یا نهضت غیرمتعهدها سر باز زدند.
بسیاری از اعضای نهضت غیرمتعهدها از جمله کوبا تمایل مساعدتری نسبت به موضع اعراب دارند، ولی از این نگرانند که اخراج مصر ممکن است یک سابقه خطرناکی برای نهضت به وجود آورد. (طبقه بندی نشده).
هنوز روشن نیست که آیا کشورهای عربی همچنان در تقاضای خود برای اخراج مصر از نهضت غیرمتعهدها در اجتماع سران در هاوانا پافشاری خواهند کرد یا خیر. چند عمل در تأیید این نظریه است
ص: 191
که آنها پافشاری نخواهند کرد. اولین عامل مخالفتی است که این پیشنهاد تاکنون با آن مواجه شده است.
عامل دوم این است که عراق در نتیجه آشوبهای سیاسی داخلی که گرفتار شده، ممکن است قادر نباشد شتاب ضد سادات را که در ماه می گذشته در بغداد آغاز شد احیاء کند (خیلی محرمانه).
عدم تمایل ظاهری اعضای نهضت غیرمتعهدها در اخراج مصر بدان معنا نیست که آنها در موضع جانبداری شدید از اعراب در کشمکش و بحران خاورمیانه تغییری داده باشند. این کشورها به طور کلی از انعقاد پیمان صلح مصر با اسرائیل چندان دل خوشی ندارند و همچنان به شدت از حق فلسطینیها در ایجاد کشوری از خود و شناسایی سازمان آزادیبخش فلسطین به عنوان نماینده مشروع فلسطینیها پشتیبانی می کنند. نتیجه اجلاس شورای امنیت ملل متحد درباره تجدیدنظر در قطعنامه(1) 242 به اندازه قابل ملاحظه ای لحن بحثهای مربوط به بحران خاورمیانه در هاوانا را تعیین خواهد کرد.
اگر نتیجه نسبت به اعراب نامساعد باشد آنها ممکن است تمایل به محکوم کردن بی قید و شرط این موافقتنامه صلح را داشته باشند و سازمان آزادی بخش فلسطین احتمالاً از کنفرانس سران نهضت غیرمتعهدها تقاضا خواهد کرد، که خواستار اجلاسیه ویژه سازمان ملل متحد درباره فلسطین شود. (خیلی محرمانه).
آسیای جنوب شرقی - کشمکش بین کامبوج و ویتنام علاوه بر اینکه دو کشور عضو نهضت غیرمتعهدها را در بر می گیرد، به نحو اجتناب ناپذیری رقابت چین و شوروی را وارد نهضت غیرمتعهدها می کند و اصول عدم تعهد بار دیگر در معرض تهدید قرار می گیرد. بسیاری از کشورهای غیرمتعهد هجوم ویتنام به کامبوج جهت برقراری یک دولت طرفدار ویتنام در کامبوج را به عنوان کوششی از سوی شوروی تلقی می کنند که از طریق یک کشور دیگر می خواهد نفوذ خود را در این منطقه اعمال کند. به طور کلی تر آنها این گونه اقدامات را نقض کننده اصول عدم مداخله و احترام به مرزهای بین المللی که اصول مورد احترام کشورهای عضو نهضت غیرمتعهدها می باشند، تلقی می کنند. (طبقه بندی نشده).
چین و اتحاد شوروی سعی داشتند حمایت کشورهای دوست خود در نهضت غیرمتعهدها را به نفع پل پت و هنگ سامرین جلب کنند. هرچند بیشتر اعضای نهضت غیرمتعهدها ترجیح می دهند از چنین مجادلاتی برکنار باشند، ولی سنگاپور ممکن است بکوشد درباره این مسئله بحثی در کنفرانس سران به راه بیاندازد.
سنگاپور در اجتماع دفتر هماهنگی در کلمبو (شاید) اجازه نیافت نظر خود را درباره اینکه راه حل مسئله کامبوج باید عبارت از خروج کامل ویتنام و به دنبال آن انتخابات آزاد و بدون نظارت باشد، اعلام به دارد.
کشورهای عضو اتحادیه آسیای جنوب شرقی مانند سنگاپور از اقدامات ویتنام در کامبوج ناراضی هستند و هرچند در اجتماع کلمبو مستقیما علیه ویتنام اقدام نکردند، ولی گزارشهایی که اخیرا تهیه شده حاکی از آن است که آنها مایلند این مسئله را در کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد در هاوانا مستقیما مورد بررسی قرار دهند. بحثهای مربوط به اوضاع آسیای جنوب شرقی به احتمال در این کنفرانس بسیار پرجوش و خروش خواهد بود، ولی اعضای نهضت غیرمتعهدها ممکن است مسئله اعتبار نماینده کامبوج را در کنفرانس هاوانا برای سومین بار بدین ترتیب حل کنند که یا «فرمول ماپوتو» را به کار بندند که به موجب آن به نماینده جناح پل پت اجازه داده می شود در کنفرانس شرکت کند، بدون آنکه حق اظهارنظر
ص: 192
داشته باشد، یا اینکه تا روشن شدن اوضاع در کامبوج هیچ کدام از دولتهای کامبوج حق شرکت در کنفرانس سران غیرمتعهدها را نداشته باشد. (طبقه بندی نشده).
حل و فصل اختلافات منطقه ای - سازش درباره مسئله نمایندگی کامبوج مسئله اساسی را که نتایج تفرقه انگیز بحثهای دوجانبه در وحدت غیرمتعهدها است، تحت الشعاع قرار نخواهد داد. بنابراین سری لانکا پیشنهاد کرده است که در نهضت غیرمتعهدها یک کمیسیون حل اختلافات مرزی تشکیل شود و یوگسلاوی اندیشه ایجاد یک دستگاه در داخل نهضت غیرمتعهدها برای میانجیگری در اختلافات کشورهای عضو را احیا کرده است. گمان نمی رود که هیچ کدام از این دو پیشنهاد در کنفرانس هاوانا اکثریت لازم را به دست آورد. زیرا اعضای نهضت غیرمتعهدها نمی خواهند شاهد تشکیل نهادی باشند که به موجب آن اجازه داده شود کشورهای غیرمنطقه ای اجازه داشته باشند در اختلافات منطقه ای داوری کنند. (طبقه بندی نشده).
سایر مسائل منطقه ای - در کنفرانس سران نهضت غیرمتعهدها درباره مسائل سیاسی دیگر که مورد علاقه ایالات متحده است، موضع سختی گرفته خواهد شد. این مسائل همه ماهیت ضداستعماری دارند و عبارتند از پورتوریکو، کانال پاناما، پایگاههای نظامی خارجی (به ویژه دیه گو گارسیا، پورتوریکو و گوانتانامو) و محاصره اقتصادی کوبا از سوی ایالات متحده. هرچند نهضت کشورهای غیرمتعهد درباره این مسائل موضوع ضداستعماری خواهند داشت ولی این مسائل فقط مورد علاقه چند عضو این نهضت به ویژه کوبا می باشند. (طبقه بندی نشده).
مسائل اقتصادی
کشورهای روبه رشد در حال حاضر از نتایج پنجمین سازمان ملل متحد درباره بازرگانی و عمران ناراضی بوده، بر سر مسئله انرژی دچار تفرقه شده و درباره مشی آینده مذاکرات اقتصادی کشورهای رو به رشد دچار سردرگمی شده اند. بنابراین چند کشور عضو نهضت غیرمتعهدها امیدوارند که کنفرانس سران این نهضت مسائل اقتصادی را در کانون توجه خود قرار دهد، تا تقاضای کشورهای کم رشد مجددا شناخته شود و همبستگی کشورهای کم رشد درباره مسائل اقتصادی مجددا برقرار گردد، و اولویت نهضت غیرمتعهدها بر گروه 77 به عنوان سخنگوی برجسته کشورهای رو به رشد درباره مسائل اقتصادی بار دیگر مسجل شود (طبقه بندی نشده).
در اعلامیه ای که از طرف کوبا درباره پایان کنفرانس سران تهیه شده، کوششهایی برای پاسخگویی به این نگرانیها به عمل آمده و تقاضای شدیدتری برای کمک اقتصادی به کشورهای کم رشد و انگشت گذاری بر اقتصادهای بازار کشورهای رشد یافته (یعنی غربی) به عنوان علت العلل مشکلات اقتصادی کشورهای کم رشد به عمل آمده است. به این ترتیب کشورهای بلوک شوروی و همچنین کشورهای صادرکننده نفت از داشتن مسؤلیت در شوراهای اقتصادی کشورهای کم رشد معاف شده اند.
(خیلی محرمانه).
اعضای نهضت غیرمتعهدها به علت سرخوردگیشان از پنجمین کنفرانس ملل متحد برای بازرگانی و عمران، متمایل شده اند تا از یک اعلامیه ای با جمله بندیهای شدیداللحن اقتصادی جانبداری کنند، ولی لحن پر سر و صدای ضدغربی پیش نویس تهیه شده به وسیله کوبا، برای بسیاری از آنها زننده است.
ص: 193
بنابراین ما انتظار داریم که بخش اقتصادی این اعلامیه مجددا بازنویسی شود و کوبا راضی شود تا لحن ملایمتری در آن پیش گرفته شود. (خیلی محرمانه).
هر چند در متن تهیه شده از سوی کوبا تضاد منافع بر سر انرژی باعث جدایی بین کشورهای کم رشد واردکننده و صادرکننده انرژی شده است، سایر اعضای نهضت غیرمتعهدها می کوشند این مسئله را مستقیما مورد بررسی قرار دهند. الجزایر که تا اندازه ای تحت فشار واردکنندگان نفت قرار گرفته است در اجتماع کلمبو دور جدیدی از مذاکرات را مشابه کنفرانس پاریس درباره همکاری اقتصادی بین المللی است، پیشنهاد کرد که در این کنفرانس مسئله انرژی در چهارچوب وسیعتری از سایر مذاکرات اقتصادی مورد بحث قرار گیرد. مع ذالک تریبون تبلیغاتی که از سوی الجزایر پیشنهاد شده است، برخلاف کنفرانس پاریس درباره همکاری اقتصادی بین المللی جزئی از نظام سازمان ملل متحد خواهد بود و همه کشورهای عضو این سازمان برای عضویت در آن آزاد خواهند بود (خیلی محرمانه).
پیشنهاد الجزایر احتمالاً از سوی یک گروه مشورتی کارشناسان از حدود دوازده کشور غیرمتعهد در یک اجتماع قبل از کنفرانس سران در روزهای 22 و 23 اوت در گویانا مورد بحث قرار خواهد گرفت.
کارشناسان همچنین پیشنهادهای مختلفی را برای وارد کردن اوپک به اجرای روندهایی برای بهبود موازنه پرداختهای کشورهای کم رشد واردکننده نفت درنظر خواهند گرفت (طبقه بندی نشده).
هر پیشنهادی که در اجتماع کارشناسان در گویانا مورد توافق قرار گیرد، رسما به کنفرانس سران کشورها غیرمتعهد ارائه خواهد شد. اگر کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد این پیشنهاد را تصویب کند آنگاه این پیشنهادها به گروه 77 احاله خواهد شد تا بعد از تصویب به شکل قطعنامه ای به مجمع عمومی ملل متحد تسلیم شود. در این موقع شایسته توجه است که پیش نویس کوبا، نهضت کشورهای غیرمتعهد را به عنوان تریبون تبلیغاتی مرکزی برای تهیه و تصویب تصمیمات سیاسی کشورهای روبه رشد «و گروه 77 به عنوان» یک ابزار پر ارزش جهت هماهنگی و اجرای چنین تصمیمات سیاسی «توصیف کرده است.
(طبقه بندی نشده).
نتیجه گیریها
نتیجه کنفرانس سران در هاوانا باید جهت حرکت نهضت کشورهای غیرمتعهد در دوره سه ساله ریاست کوبا روشن سازد. کوبا به روشنی میل دارد، از ابتدا کنفرانس سران نهضت کشورهای غیرمتعهد را به فعالیت بیشتر در امور بین المللی و یکسان شدن و طرفداری آشکار و مکرر از سیاست شوروی رهبری کند. ولی پاسخ اولیه کشورهای عضو نهضت غیرمتعهدها به متن اعلامیه ای که از طرف کوبا تهیه و توزیع شده است، نشان می دهد که کنفرانس هاوانا در بهترین صورت آن می تواند تنها پیشرفتهای محدودی در جهت این هدفها داشته باشد. (طبقه بندی نشده).
هر چند موضوع کوبا به عنوان رئیس نهضت کشورهای غیرمتعهد این کشور را در یک موقعیت ممتازی برای پیشبرد هدفهای خویش در این نهضت قرار می دهد، ولی این امتیاز به اندازه ای نیست تا کشور بر فشار ناشی از موضع عدم تعهد بیشتر کشورهای عضو و اختلافات آنها بر سر مسائل ویژه غلبه کند. علاوه بر این هدفهای ضد و نقیض خود کوبا برای پیشبرد منافع شوروی در نهضت کشورهای غیرمتعهد، در عین بهره برداری از این نهضت به عنوان یک تریبون تبلیغاتی جهت تعقیب هدفهای خود یک
ص: 194
فشار اضافی است. (طبقه بندی نشده).
موضع ضد استعماری نهضت کشورهای غیرمتعهد بدین معناست که بسیاری از اعلامیه های آن به طور اجتناب ناپذیری یک لحن ضد غربی دارد. ولی تعداد بسیار کمی از کشورهای عضو این نهضت حاضرند اجازه دهند که نهضت به صورت یک تریبون تبلیغاتی منحصرا ضد غربی یا حتی ضد آمریکایی درآید. و همچنین نمی خواهند این نهضت به یک سازمان طرفدار شوروی تبدیل گردد. (طبقه بندی نشده).
عدم تعهد در امور جهانی که از سوی اکثریت نهضت کشورهای غیرمتعهد پیش گرفته شده است دارای یک بعد منفی و همچنین یک بعد مثبت است. نهضت کشورهای غیرمتعهد به جای کوشش به میان جیگری در اختلافهایی که ابرقدرتها در آن درگیرند، مثل اختلافهای بین ویتنام و کامبوج می کوشد تا از هرگونه درگیری در این اختلافات اجتناب کند. این تمایل، نهضت کشورهای غیرمتعهد را برای اینکه یک نیروی مهمی در امور سیاسی و نظامی بین المللی بشود حتی تحت رهبری فعالانه ای مانند کوبا دشوار می سازد.
(طبقه بندی نشده).
توانایی نهضت کشورهای غیرمتعهد به اقدام در صحنه جهانی در نتیجه تنوع وسیع منافع اعضای آن کاهش می یابد. با آگاهی از تضاد منافع خود اعضای نهضت کشورهای غیرمتعهد به طور مداوم در مقابل ایجاد هرگونه نهاد نیرومندی که ممکن است به نهضت امکان دهد تا مافوق این اختلافات قرار گیرد، مقاومت می کنند. بنابراین حالا هم نهضت کشورهای غیرمتعهد مانند گذشته نخواهد توانست در قبال تضادهای سیاسی منطقه ای مربوط به اعضا موضعی خاص اتخاذ نماید. همچنین کمتر احتمال می رود که این نهضت بتواند اولویت خود را بر گروه 77 به عنوان سخنگوی منافع کشورهای کم رشد کشورهای غیرمتعهد همچنین کمتر احتمال می رود که این نهضت بتواند اولویت خود را بر گروه 77 به عنوان سخنگوی منافع کشورهای کم رشد در مذاکرات چند جانبه دوباره به دست آورد. (طبقه بندی نشده).
کوبا به عنوان رئیس این نهضت احتمالاً خواهد توانست فشار خود را بر ایالات متحده درباره سه مسئله اساسی که قبلاً در نهضت کشورهای غیرمتعهد به پیش برده است و کشورهای دیگر عضو درباره آن نظر شدیدی ندارند، بیفزاید. این سه مسئله عبارتند از پایان دادن به محاصره اقتصادی؛ بازپس گرفتن پایگاه دریایی گوانتانامو؛ و استقلال پورتوریکو. کوبا همچنین از نهضت کشورهای غیرمتعهد برای افزایش نقش خود (به طور کلی) در سازمانهای بین المللی از جمله کوشش در به دست آوردن یک کرسی در شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین مبارزه تبلیغاتی برای اینکه میزبان اجتماع آینده کنفرانس ملل متحد برای بازرگانی و عمران در سال 1982 یا 1983 بشود، افزایش خواهد داد. ولی کوبا شاید نتواند نهضت کشورهای غیرمتعهد را به نحو محسوسی بیشتر در جهت یک موضع ضد آمریکایی و طرفدار شوروی رهبری کند. هرگونه کوششی در این زمینه خطر شکاف در نهضت را به دنبال خواهد داشت و کوبا بیشتر میل دارد، نهضت کشورهای غیرمتعهد را رهبری کند، تا اینکه این نهضت منعکس کننده تمایلات ایدئولوژیک کوبا باشد. (خیلی محرمانه).
کوبا و کنفرانس سران کشورهای نهضت غیرمتعهد
زمینه
کمتر مسائلی توجه فیدل کاسترو را به اندازه نقش کوبا در میان کشورهای کم رشد جهان تا این اندازه
ص: 195
به خود معطوف داشته است. از همان سالهای اولیه 1959 یعنی زمانی که کوبا سعی داشت برای اجتناب از سلطه هر کدام از دو ابرقدرت جلب حمایت نماید. کاسترو علاقه شدیدی به متحد کردن کشورهای «ندار» داشت تا این کشورها بتوانند با تقاضاهای خود کشورهای «دارا» را تحت فشار قرار دهند. کوبا با جهشی از فرصت استفاده کرد و از اعضای مؤسس نهضت کشورهای غیرمتعهد گردید. ولی کاسترو شخصا تصمیم نداشت که کوبا نقش بزرگی در نهضت غیرمتعهدها داشته باشد، تا اینکه در سال 1973 در آخرین لحظات تصمیم گرفت در رأس هیئت نمایندگی کوبا در کنفرانس کشورهای غیرمتعهد در الجزیره شرکت کند.
تصمیم او برای توسعه فعالیتهای کوبا در جهان سوم در آن دوران به خصوص تا اندازه ای ناشی از این تمایل فیدل کاسترو بود که می خواست اختیارات خود را در سر و کار داشتن با شورویها که در سال قبل به نحو قابل ملاحظه ای در امور داخلی کوبا نفوذ کرده بودند، افزایش دهد. (طبقه بندی نشده).
در الجزیره کاسترو در پی آن بود که بر تردیدهای شوروی درباره وظیفه جدید کوبا با تمجید علنی فراوان از اتحاد جماهیر شوروی و عنوان کردن اتحاد طبیعی بین کوبا و دیگر کشورهای کمونیستی با دیگر کشورهای جهان سوم، غلبه کند. معذالک ابراز احساسات و گرمگیری کاسترو چنان بیش از حد بود که قذافی رهبر لیبی در جریان نطق او از سالن خارج شد و پرنس سیها نوک از کامبوج نطق وی را در وسط جمله قطع کرد. بر اثر قطع شدن موقتی برق نطق کاسترو نیز ناتمام ماند و سالن کنفرانس تاریک شد و در همین اوضاع و احوال اشخاصی که با خونسردی با اوضاع مقابله می کردند توانستند، نظم را برقرار کنند، ولی کاسترو ناگزیر شد بقیه اقامت خود را در الجزیره به ترمیم موقعیت خویش بپردازد و برای اینکه هیئتهای نمایندگی کشورهای عرب را آرامتر کند روابط خود را با اسرائیل چنان ناگهانی قطع کرد که وزارت امور خارجه کوبا از این تصمیم تنها پس از اینکه سفیر اسرائیل در هاوانا این مطلب را به آنها اطلاع داد، در جریان ماجرا قرار گرفت. این امر به اضافه کوششهای هواری بومدین رئیس جمهوری الجزایر برای ترمیم اهانتهای وارده به اشخاص، به زحمت توانست از پایان فلاکت بار عملکرد کاسترو جلوگیری کند (سری غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).
کاسترو با استفاده از تجربه ای که در الجزیره به دست آورد و در حالی که نگران بود از اینکه حضور او ممکن است باعث ابراز انتقاداتی درباره نقش جدید نظامی کوبا در آفریقا شود، در سال 1976 تصمیم گرفت در پنجمین کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد در کلمبو شرکت نکند. در عوض کارلوس رافائیل رودریگرز کارشناس عالی رتبه امور خارجی در رأس نمایندگی هیئت کوبا قرار گرفت و توانست از هرگونه محکوم کردن رسمی میلیتاریسم کوبا جلوگیری کند و موفق شد هاوانا را به عنوان محل تشکیل ششمین کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد مورد تصویب قرار دهد. (طبقه بندی نشده).
تدارکات کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد
کاسترو برای موفقیت ششمین کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد چنان اولویتی قائل شده بود که مقامات رسمی کوبا برای تدارک آن دست به افراط کاری زده بودند. هزینه ساختمان یک کاخ کنگره به طور ویژه برای این کنفرانس 23 میلیون پزوس (پول کوبا - م) تمام شد و این مبلغ چنان زیاد بود که غرولند مردم در کوبا درباره افراط کاری با توجه به وضع دشوار داخلی بالا گرفت. به دنبال آن در سال 1978 سیلی از فرستادگان کوبا از کارمندان وزارت امور خارجه گرفته تا سفیران و بعدا وزیر و سرانجام نائب
ص: 196
رئیس جمهور عملاً به تمام کشورهای غیرمتعهد فرستاده شدند، تا از نظر کشورها با اطلاع شده و سیاستها و اقدامات آنها را با کوبا توضیح دهند و دعوتنامه های رسمی و اسناد پیش نویس شده تسلیم کنند و خطوط ارتباطات راحتی با کشورهایی که انتظار می رفت نسبت به موضع کوبا روش خصمانه داشته باشند، بازنگهدارند (سری - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).
سیل اطلاعات سرازیر شده به سوی هاوانا آنقدر عظیم بوده که رهبری کوبا درباره همه مسائلی که می تواند در ماه سپتامبر مشکلاتی به وجود آورد و نیز درباره مواضع اولویتهای هیئتهای نمایندگی درباره همه مسائل در دقیقی کسب کرده است. عده ای از حکومتها متحمل زحمت شده و نگرانی خود را درباره مقاصد کوبا و به ویژه آمادگی کوبا برای خدمت به عنوان یک عامل نفوذ شوروی در نهضت کشورهای غیرمتعهد برای مقامات کوبا توضیح دادند. بسیاری از آنها به وضوح نگرانی خود را از اینکه رهبری نهضت غیرمتعهدها از طرف کوبا ممکن است، اثر تفرقه اندازی در این نهضت داشته باشد، به طور علنی ابراز داشتند. شاید در تاریخ هیجده ساله موجودیت این نهضت هیچ کدام از کشورهای میزبان کنفرانس ریاست کشورهای غیرمتعهد تا این اندازه با اضطراب و شک و تردید از سوی این همه کشور مواجه نبوده و این پیام به گوش دستگاه رهبری کوبا رسیده است. اگر کاسترو مانند ماجرای سال 1973 مرتکب خطاهای دیپلماتیک شود نمی تواند مدعی آن باشد که اطلاعات کافی نداشته است و از سوی دیگر اگر کاسترو بر روی خط مشی خاصی در جهت مخالف احساسات حاکم اعمال فشار کند، باید تصور کرد که او بر اساس یک خطر حساب شده اقدامی کند و اقدام او بر اثر بی اطلاعی نیست (سری - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).
موضع کوبا
کاسترو می داند که مبارزه جویی اعراب رادیکال در قبال تداوم عضویت مداوم مصر یک خطر شدید احتمالی برای کوبا به شمار می رود. کاسترو می داند که اکثریت کشورهای غیرمتعهد با اخراج مصر از این نهضت مخالفت خواهند کرد، ولی او از ماهها قبل متعهد شد که از رادیکالها پشتیبانی کند زیرا کوبا به پشتیبانی مالی دوجانبه آنها (که در دو سال گذشته به نحو حادی بالا رفته است) نیاز دارد. او بدون شک انتظار دارد که تا زمانی که کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد افتتاح می شود شواهدی به اندازه کافی جمع خواهد کرد تا درباره بیهوده بودن فشار برای دادن رأی علیه مصر آنها را متقاعد سازد و به جای آن درباره محکوم کردن مصر و اسرائیل و پیمانهای کمپ دیوید آنها را متقاعد سازد. اگر کشورهای عربی با او کنار بیایند او مناسبات دوجانبه خود را با آنها حفظ خواهد کرد و از درگیر شدن در مسئله ای که چندان نفعی برای کوبا ندارد، اجتناب خواهد کرد. او همچنین از لحاظ اقدام بر اساس مسئولیت برای ایجاد سازش هنگام مواجهه با یک مسئله خطرناک و تفرقه انداز کسب حیثیت و اعتبار خواهد کرد. معذالک اگر کشورهای رادیکال عرب درباره اخراج مصر پافشاری کنند، کوبا خود را در یک وضع ناهنجاری که وحدت کشورهای غیرمتعهد را به مخاطره می اندازد خواهد یافت و اگر کوبا ناگزیر شود یکی از دو راه انتخاب کند، کاسترو احتمالاً به پشتیبانی از رادیکالها در مقابل اکثریت تصمیم خواهد گرفت (سری - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).
کاسترو احتمالاً همچنین انتظار دارد درباره مسئله نمایندگی کامبوج از طریق یک نوع مانور مربوط به
ص: 197
روندها زرنگی به خرج دهد. در صورتی که نتواند تصمیم قطعی به نفع رژیم کامبوج پشتیبانی شده از سوی ویتنام به دست آورد، انتظار خواهد داشت که نتیجتا حوادث خارجی مسئله را از وضع حاد خود خارج سازند. او از رژیم کامبوج که توسط ویتنام تحمیل شده است شدیدا پشتیبانی می کند و از قرار معلوم یقین دارد که زمانه، اعتبار ادعای گروه پل پت را نسبت به مشروعیت خود کاهش خواهد داد. به همین ترتیب کاسترو احتمالاً درباره صحرای باختری با احتیاط بسیار رفتار خواهد کرد، تا مبادا الجزایر و سایر کشورهای رادیکال عرب را از خود بیگانه کند و یا اینکه برعکس به پیوندهای آسیب دیده خود با مراکش و به طور غیرمستقیم پیوندهای مراکش را با مسکو از طریق انتخاب جانبداری از جبهه پولیساریو یا خلاف آن زیان برساند. اعتقادات انقلابی او وی را وادار خواهد کرد که اگر ناگزیر به انتخاب شد از جبهه پولیساریو پشتیبانی کند، ولی او احتمالاً برای جلوگیری از اینکه مسئله به این مرحله برسد به طرق دیپلماتیک متوسل خواهد شد (طبقه بندی نشده).
کاسترو به احتمال قوی شوروی را دارای ماهیت خیراندیشانه توصیف خواهد کرد و مدعی خواهد شد که اتحاد جماهیر شوروی سنگر اصلی جهان در مقابل امپریالیسم» است، ولی برخلاف سال 1973 او در راه قبولاندن این خط مشی در برابر اکثریت سران کشورهای غیرمتعهد مبارزه نخواهد کرد. در عین حال این بدان معنا نیست که هاوانا مفهوم «اتحاد طبیعی» را رها کرده است، بلکه تنها این معنا را دارد که ترتیب اولویت آن را مشخص کرده است. اولویت اول این است که اعتماد اکثریت کشورهای عضو غیرمتعهدها را به دست آورد. کاسترو به اندازه کافی پس از کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد فرصت خواهد داشت، تا در راه جلب پشتیبانی از نقطه نظرهای خود از سوی این کشورها تلاش کند. (طبقه بندی نشده).
حفظ نفوذ کوبا
رژیم کاسترو به کمکهای غیرنظامی که به بیش از بیست کشور جهان سوم می دهد افتخار می کند، ولی دلیل و منطق این برنامه های کمکی بیشتر مبتنی بر جنبه های عملی است تا غرور ملی یا عوامل اخلاقی.
کوباییها هیئتهای کمک رسانی خود را در بسیاری از موارد برای محبوب القلوب کردن خود نزد کشورهای دوست و توسعه نفوذ کوبا در کشورهای دریافت کننده کمک به کار می برند. رژیم کاسترو با اعزام هزاران کوبایی به کشورهای دیگر در پاسخ به تقاضای آنها برای کمک همچنین انتظار دارد ذخیره بزرگی از دیون سیاسی فراهم کند و این امر در مشورتهایی که در کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد صورت می گیرد می تواند سودمند واقع شود (طبقه بندی نشده).
نشانه هایی در دست است که هاوانا در واقع قصد دارد مدیون بودن کشورهای دریافت کننده کمک را یادآوری کند. از آغاز سال جاری گروههایی از فیلمبرداران وابسته به کمیسیونی که برنامه های کمکهای خارجی کوبا را اداره می کند به کشورهای متعددی سفر کرده و از تلاشهای تیمهای پزشکی و گروههای ساختمانی و مشاوران کشاورزی و ماهیگیری و آموزگاران و سایر کارشناسان غیرنظامی کوبایی فیلمبرداری می کنند. اگر این فیلمها برای تبلیغات عمومی بود به احتمال بسیار قوی از سوی گروههایی از سایر نهادهای حکومتی تهیه می شد. مقالات متعددی در تمجید از کوششهای همکاریهای بین المللی کوبا در نشریات کوبا درج شده و طی آن اعتقاد کوبا را درباره اینکه جنبه بشر دوستانه کار حدود یازده هزار شهروند کوبایی که در کشورهای بیگانه خدمت می کنند می تواند به نحو مؤثری برای خنثی کردن اثرات
ص: 198
منفی 35 هزار نظامی کوبایی یا بیشتر که در کشورهای بیگانه مستقر هستند، به کار رود. علاوه بر این یک نشریه ماهانه جهان سوم که به سه زبان در شهر مکزیکو پایتخت مکزیک از سوی یک سازمان وابسته به جبهه کوبا منتشر می شود، تقریبا نیمی از شماره ماه مارس خود را به یک سلسله از مقالات بسیار مساعد درباره برنامه های کمکی کوبا و شهروندان این کشور در آفریقا و خاورمیانه اختصاص داده است (سری - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).
نشانه ها همچنین دلالت بر آن دارد که کاسترو توجه مخصوصی نسبت به این مطلب دارد که رسانه های گروهی جریان کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد را بیش از هر کنفرانس مشابه قبلی بپوشانند.
کارمندان ارتباطی کوبا برای ترتیب دادن این پوشش رسانه های گروهی به کشورهای خارج فرستاده شده اند و تأسیسات جدیدی در داخل برای تضمین مخابرات رادیویی، تلویزیونی، تلفنی و مطبوعاتی ساخته می شود. کاسترو بدون شک آگاه است که با استفاده از تأسیسات ارتباطاتی درست، کنفرانس سران را از وسیعترین تعداد مخاطبان برخوردار خواهد کرد و بدین ترتیب مهمترین فرصتهای او برای پیشبرد هدفهای سیاست خارجی کوبا فراهم خواهد شد. کاسترو خواهد کوشید نطقهای خود را در ساعات بامدادی ایراد کند تا بدین ترتیب در کشورهای اروپایی و آفریقایی و خاورمیانه جریان ساعتهای استماع در بعد از ظهرها و شب هنگام به طور زنده پخش شود. کاسترو که می کوشد توجه تعداد وسیعی از مخاطبان را در جهان به سوی نطقهای خود جلب کند، در نطقهای خود از موضعگیری به نفع یا علیه مسائل حساس مربوط به کشورهای غیرمتعهد خودداری خواهد کرد. و بیشتر بر روی مسائل «بی خطر» از قبیل محکوم کردن اسرائیل و آفریقای جنوبی و ایالات متحده تکیه خواهد کرد، با این اعتقاد که گرایش ضداستعماری، بیشتر مخاطبان او را نسبت به استدلالهای او علیه «محاصره» اقتصادی آمریکا و پایگاه دریایی گوانتانامو و وضع کنونی پورتوریکو متمایل خواهد کرد (سری - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).
تأیید مقاصد کوبا برای اینکه راه خطا در پیش نگیرد و در کنفرانس سران از خطر قطبی شدن نهضت اجتناب کند، احتمالاً ابتدا در مذاکرات قبل از کنفرانس سران درباره پیش نویس، متن اعلامیه آشکار خواهد شد. هاوانا اخیرا یک پیش نویس بسیار شدیداللحن را بین نمایندگان توزیع کرد و اعلام کرد که قطعا این پیش نویس در معرض تجدیدنظر قرار خواهد گرفت. کوبا با مذاکره درباره لحن ملایمتر نسبت به مسائل حساس و امیدوار است که از خود چهره ای منطقی و مسؤلانه تر ایجاد کند و منتقدان را خلع سلاح نماید. کاسترو آنگاه می تواند درباره لحن شدیدتری نسبت به مسائلی که کمتر حساس هستند از قبیل امپریالیسم و استعمار و ایالات متحده پافشاری کند. آنگاه کوبا بیانیه ای در دست خواهد داشت که به نحو آشکارا از پشتیبانی قسمت اعظم جمعیت جهان برخوردار است و توانست این بیانیه را در سایر تریبونهای تبلیغاتی بین المللی برای کاستن نفوذ ایالات متحده به کار برد. (طبقه بندی نشده).
پس از کنفرانس هاوانا
فیدل کاسترو بر این عقیده نیست که کنفرانس موفقت آمیز سران کشورهای غیرمتعهد به خودی خود یک هدف است، در عوض او معتقد است که این کنفرانس در درجه اول وسیله ای برای اعمال نفوذ و ایجاد وزنه علیه ایالات متحده برای حل بعضی از مسائل اساسی است، که برای کوبا در درجه اول اهمیت قرار گرفته است. او شاهد آن بوده است که ایالات متحده با کشور پرو درباره داراییهای ملی شده مذاکره نموده
ص: 199
و با پاناما نیز برای بازگشت دادن کانال پاناما به کنترل حکومت پاناما مذاکره کرده است. این واقعیات کاسترو را بر آن داشته است که معتقد باشد که واشنگتن اگر در معرض فشار افکار عمومی جهان قرار بگیرد، ترجیح خواهد داد به جای نشان دادن عکس العمل نظامی وارد مذاکره شود. کاسترو با خوشبینی معتقد است که اگر این گرایش ایالات متحده به نحو شایسته ای بهره برداری کند به موقع سود شاهد خاتمه یافتن «محاصره اقتصادی و بازپس گرفتن پایگاه دریایی گوانتانامو به وسیله کوبا خواهد بود. کاسترو ممکن است حتی معتقد باشد که می تواند زمینه استقلال پورتوریکو را فراهم آورد، و این عمل سرمایه گذاری منابع ناچیز کوبا در سازمانهایی نظیر نهضت کشورهای غیرمتعهد و سازمان ملل متحد توجیه می کند. بنابراین یک نهضت نیرومند و متحد کشورهای غیرمتعهد به نفع کاستروست و او از اقداماتی که منجر به قطبی شدن نهضت کشورهای غیرمتعهد بشود، پرهیز خواهد کرد. مع ذالک او کنترل کامل حوادث را در دست نخواهد داشت و اگر بعضی از هیئتهای نمایندگی با نفوذ درباره مواضع افراطی موضع آشتی ناپذیر اتخاذ کنند، او ممکن است علیرغم بهترین کوششهای خود در پرهیز از برخورد،وحدت این نهضت را در خطر ببیند.
از سوی دیگر اگر کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد با موفقیت انجام یابد، اعتقاد او درباره اینکه در صحنه بین المللی باید سرمایه گذاری بیشتری کرد تقویت خواهد شد و این امر بیش از مسائل داخلی قسمت اعظم توجه او را به خود معطوف خواهد کرد (طبقه بندی نشده).
ضمیمه ب
یوگسلاوی و کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد
اعتماد و نگرانی
بلگراد اعتماد دارد که در اجلاس غیرمتعهدها در هاوانا می تواند تلاش کوبا را در نزدیک ساختن نهضت غیرمتعهد ها به شوروی، با موفقیت خنثی سازد، معذالک در دراز مدت، یوگسلاوی چندان دلگرم نیست که نهضت کشورهای غیرمتعهد تحت رهبری تشریفاتی کوبا تا سال 1982 بتواند به عنوان یک نیروی مستقل و غیر بلوکه باقی بماند. تیتو رئیس جمهوری یوگسلاوی که تنها بنیان گذار بازمانده نهضت کشورهای غیرمتعهد است، به کرات چه علنا و چه به طور خصوصی علیه کوششهایی که برای دستکاری در این نهضت و ایجاد تفرقه در آن می شود هشدار داده است. (سری).
یوگسلاوها در تدارک اجتماع سران کشورهای غیرمتعهد در هاوانا در 18 ماه اخیر درباره مخاطرات کوششهای الهام شده از جانب شوروی برای کشاندن اعضای رادیکالتر این نهضت به همکاری نزدیکتر و سوق دادن نهضت به سوی یکسان شدن هدفها با سیاستهای مسکو آگاهتر شده اند. علاوه بر این فعالیتهای کوبا در آفریقا و هجوم ویتنام به کامبوج با پشتیبانی شوروی خشم یوگسلاوی را درباره مقاصد اتحاد جماهیر شوروی نسبت به جهان سوم افزایش داده است (سری).
بلگراد ضمن نگاه به سوی کنفرانس سران و مهمتر از آن به سوی دوران بعد از آنکه کاسترو رئیس جمهور کوبا ریاست نهضت کشورهای غیرمتعهد را به عهده بگیرد، از این نگران است که تمایل نسبت به شوروی در این نهضت ممکن است قویتر شود و باعث ایجاد شکاف در این نهضت گردیده. یوگسلاوی را از قسمت اعظم کشورهای غیرمتعهد دورتر کند. بلگراد به طور اخص از این نگران است که کاسترو به عنوان
ص: 200
سخنگوی این نهضت ممکن است، سیاستهایی را به نام نهضت کشورهای غیرمتعهد اتخاذ کند و باعث کاهش استقلال این نهضت شده و با سیاست خارجی یوگسلاوی تضاد مستقیم داشته باشد، مگر اینکه در کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد اقدامات کاسترو مهار شود. (سری).
بلگراد همچنین وحدت متزلزل نهضت کشورهای غیرمتعهد را در نتیجه کشمکشهای منطقه ای در معرض خطر تلقی می کند. مثلاً کوششهای کشورهای عربی رادیکالتر برای اخراج مصر به دنبال امضای پیمان صلح با اسرائیل لااقل به عنوان یک نیروی تفرقه انداز در کنفرانس سران به شمار خواهد آمد. فقدان هرگونه مسئله منحصر به فرد و مشخص بین المللی که کنفرانس سران توجه خود را به آن معطوف دارد، به ایجاد تفرقه در میان نهضت در جهت خط مشی های منطقه ای کمک خواهد کرد. (سری).
ارتباط شوروی
نقش یوگسلاوی در نهضت کشورهای غیرمتعهد همواره یک عامل ناراحت کننده در مناسبات بین یوگسلاوی و شوروی بوده است. سیاست غیرمتعهد یوگسلاوی بلگراد را قادر ساخت که از انزوای دیپلماتیک واقعی در اوائل سالهای 1950 به دنبال قطع روابط بین تیتو و استالین خارج شود. از آن زمان به بعد اعتبار و حیثیت تیتو به عنوان یک رهبر مهم نهضت کشورهای غیرمتعهد همواره رو به رشد بوده است. و نفوذ بین المللی یوگسلاوی نیز افزایش یافته است. استوارنامه های یوگسلاوی در نهضت کشورهای غیرمتعهد یک عامل مهم خنثی کننده کوششهای شوروی برای تحت فشار قرار دادن این کشور به بازگشت به مدار شوروی به حساب آمده است. (سری).
شورویها نیک آگاهند که یوگسلاوی به عنوان یک کشور متوسط که با موفقیت در مقابل یک ابرقدرت قد علم کرده است، برای کشورهای رو به رشد جذابیت ویژه ای دارد. علاوه بر این شورویها قبول دارند که سوسیالیزم از نوع یوگسلاوی مفهوم مردمی تری در بیشتر کشورهای جهان سوم نسبت به مدل سوسیالیزم شوروی دارد. بنابراین جای شگفتی نیست، اگر کرملین فعالیتهای یوگسلاوی را در نهضت کشورهای غیرمتعهد به عنوان عامل بازدارنده نفوذ شوروی در جهان سوم تلقی کند. (سری).
تاکتیک و استراتژی
در حالی که رهبری یوگسلاوی به یک دوران انتقالی نزدیک می شود، یوگسلاوی ادامه نهضت حقیقتا مستقل کشورهای غیرمتعهد را برای منافع و هدفهای خویش و آن را برای بقای یوگسلاوی به عنوان یک کشور مستقل فوق العاده حساس، حیاتی تلقی می کند. تیتو مبارزه برای حفظ اصول اساسی و نقش عدم تعهد را رهبری کرده است. گزارشهایی وجود دارد که تیتو قصد دارد چند روز قبل از افتتاح کنفرانس سران وارد هاوانا شود تا بکوشد کاسترو را شخصا تحت نفوذ خویش قرار دهد و برای تغییرات اساسی در اعلامیه کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد کار کند. (سری).
دیپلماتهای یوگسلاوی همچنین فعالیتهای دامنه داری را در بیشتر پایتختهای کشورهای غیرمتعهد و سازمان ملل متحد آغاز کرده اند، تا یقین حاصل کنند که کنفرانس سران از سیاستهای باب طبع یوگسلاوی پیروی می کند و برای پشتیبانی از این کوشش تمام مرخصیها معلق شده است و کارمندان دیپلماتیک یوگسلاوی دستور گرفته اند درباره نظرهای خود در کشورهای غیرمتعهد پافشاری کنند. (خیلی محرمانه
ص: 201
- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان - غیرقابل رؤیت برای پیمانکاران و مشاوران پیمانکار).
بلگراد همچنین رهبری کوششهایی را برای کم کردن قدرت کوبا به عنوان رئیس نهضت کشورهای غیرمتعهد به دست گرفته است. یوگسلاوی ها قصد دارند از طریق ایجاد تغییراتی در فرایند تصمیم گیری نهضت و همچنین از طریق حمایت برای سایر تغییرات نهادی در داخل نهضت کشورهای غیرمتعهد به هدفهای خود برسند. تاکتیکهای بلگراد از این قرار است:
- - پیشنهاد برای ایجاد نائبهای منطقه ای ریاست نهضت
- - اعلام مجدد و قاطع اصول اساسی نهضت کشورهای غیرمتعهد در کنفرانس سران کشورها از جمله همزیستی مسالمت آمیز و استقلال سیاسی و اقتصادی اعضای نهضت کشورهای غیرمتعهد و منع عضویت کشورهای غیرمتعهد در بلوکهای نظامی.
- - اعلام نیاز به حل مسالمت آمیز اختلاف میان اعضای نهضت کشورهای غیرمتعهد (خیلی محرمانه).
یوگسلاوی احتمالاً برای اینکه حداقل شاهد تأیید قاطع اصول نهضت کشورهای غیرمتعهد در هاوانا باشد در پی جمع آوری پشتیبانی کشورهای دیگر خواهد شد. حتی نشانه هایی در دست است که برای انتخاب نایبهای منطقه ای ریاست نهضت پشتیبانی فزاینده ای موجود است. اما درباره مسائل تفرقه انداز مانند کوششهای کشورهای عربی برای اخراج مصر از این نهضت، یوگسلاوها از لحاظ مخالفت با اقداماتی که برای اخراج یکی از اعضاء به عمل می آید شهرت دارند، ولی ممکن است که این پشتیبانی از استوارنامه های عدم تعهد مصر را به آفریقاییها واگذار کنند، چنان که در کنفرانس وزرای امور خارجه کشورهای غیرمتعهد در کلمبو یوگسلاوها رفتار مشابهی داشتند (سری).
ماوراء کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد
در حالی که کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد ممکن است با یک لحن روی هم رفته مقرون به رضایت پایان یابد، نتایج نهائی آن ممکن است عبارت از یک سلسله سازشهایی باشد که شرکت کنندگان در آن با یکدیگر به توافق برسند. یوگسلاوها ممکن است با نتایج ملایم آن سازش کنند، ولی به دقت مراقب رهبری کوباییها در دوران بعد از کنفرانس سران خواهند بود. تا زمانی که تیتو زنده است، نیروی محض حضور و حیثیت او شاید برای خنثی کردن کوششهای کوبا، برای نزدیکتر کردن نهضت به مسکو، کافی باشد. (سری).
مع ذالک به محض اینکه رهبر 87 ساله یوگسلاوی فوت کند، نفوذ یوگسلاوی در این نهضت به احتمال قوی کاهش خواهد یافت. هرچند نسل جدیدی از رهبران یوگسلاوی همچنان به پرورش پیوندهای سیاسی و اقتصادی این کشور با جهان سوم ادامه خواهند داد، معذالک عدم تعهد از عوامل مرکبه نیرومند سیاست خارجی یوگسلاوی نخواهد بود، و وظیفه رهبری مخالفان برای صف بندی مجدد در نهضت کشورهای غیرمتعهد ممکن است آن زمان بدوش یک کشور پرنفوذ دیگر از قبیل هند، عراق یا الجزایر گذاشته شود. (سری).
تصاویر سند
اتفاق و وقایعی یافت نشد!