سند شماره 34

تحلیل رسانه های گروهی کویت

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در کویت، مائسترون

گزارش سیاسی

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

متن سند

سند شماره (34)

تاریخ: 27 خرداد ماه 1358

طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در کویت

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

موضوع: ارزیابی دوباره سیاسی: تمایلات و نفوذ رسانه های گروهی

1 - (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 - خلاصه. رسانه های گروهی در حال حاضر بجز در زمینه گزارشهای نادرست در زمینه های دیگر برای ثبات و امنیت کشور و دولت کویت خطری به شمار نمی روند. رسانه های گروهی از قبیل (رادیو و تلویزیون - م) کاملاً تحت کنترل وزارت اطلاعات می باشند. و همه نشریه ها به استثناء نشریات دولتی تحت تملک شهروندان کویتی وفادار به دولت این کشور بوده، فقط پس از انتشار توسط دولت مورد کنترل قرار می گیرد. مطبوعات کویت بیش از هر کشور دیگر عربی حاوی نقطه نظرها و انتقادات سیاسی است، لیکن به جای تمرکز بر مسائل داخلی کویت بر مسائل جهان عرب توجه دارند. به همین دلیل مطبوعات کویتی مورد مطالعه همه جانبه در منطقه است، لیکن خطر به تعلیق درآمدن نشریات و طبق قوانین وضع شده اخیر مطبوعاتی، زندانی شدن ناشران مهاجم سبب شده است که مطبوعات نتوانند مطالبی را منتشر کنند که به روابط بین کویت و کشورهای همسایه آن لطمه وارد می سازد و یا تعقل و اندیشه خانواده حاکمه را به زیر سؤال بکشند. مردم نیز نسبت به تعلیق بعضی از مطبوعات اعتراض نمی کنند و دولت نیز به نوبه خود تا حدود زیادی آنها را تحمل می کند. و اجازه می دهد که از مطبوعات به عنوان یک سوپاپ اطمینان برای کاهش احساسات مردم استفاده شود، همان گونه که از آن برای نشان دادن تنفر جامعه فلسطینی در رابطه با قرارداد صلح مصر و اسرائیل استفاده گردید.

دولت نیز مسائل بسیاری را در مطبوعات مطرح می کند که دعوت اخیر آن به بحث و مناظره پیرامون اعاده مجلس شورای ملی از آن جمله است. مطبوعات کویتی هنوز آماده بحث پیرامون ایجاد تغییر در نحوه حکومت نمی باشند، از آن گذشته صاحبان و یا سردبیران کویتی آنها با سیاستهای کلی دولت مخالفت ندارند و مانند دیگر اقشار کویت معتقدند که موفقیت نظام کنونی در حفظ صلح و کامیابی داخلی باید مورد حمایت مستمر قرار گیرد.(پایان خلاصه).

3 - رسانه های گروهی: تحت تملک کویتیها و تحت کنترل دولت: رادیو و تلویزیون کویت نهادهای دولتی هستند که سیاستهای آنها وسیله وزارت اطلاعات که مسئول رسانه های گروهی این کشور است پی ریزی می شود. بر عملیات رسانه های گروهی چاپی نیز قوانین مطبوعاتی شدیدی حاکم است و اجازه ندارند به سران دولتهای خارجی حمله کرده و یا با دریافت پول از دولتهای بیگانه مطالبی چاپ و منتشر نمایند. گذشته از این خطر به تعلیق در آمدن نشریه و یا طبق قوانین مصوبه مطبوعاتی اخیر، زندانی شدن ناشران مهاجم سبب شده است که از انتشار مطالبی که به امنیت کشور لطمه وارد می سازد خودداری به عمل آید. دولت نیز در اجرای این قوانین تا حدودی خود را کنترل کرده است، در سالهای 1976 و 1977 تنها چند روزنامه برای مدتهای کوتاهی به حالت تعلیق در آمدند. هیچ یک از سردبیران یا نویسندگان

ص: 9

روزنامه ها زندانی نشده اند، فقط اخیرا یکی از روزنامه نگاران خارجی فلسطینی به نام عونی صادق که در روزنامه الوطن به کار مشغول بود، اخراج گردید. و مردم کویت نیز علیه تلاش وزارت اطلاعات در اعاده نظم مطبوعاتی اعتراضی نشان نداده اند.

4 - نشریات دولتی نیز وجود دارند که یکی از آنها نشریه متنفذالعربی است که به وسیله یک ناشر مشهور مصری منتشر می گردد، لیکن نشریات خصوصی همیشه تحت تملک شهروندان کویتی می باشند.

اعراب خارجی از قبیل فلسطینیها، مصریها، سوریها و لبنانیها بخش اعظم کارمندان حرفه ای این نشریات را تشکیل می دهند و آنها هم همیشه منعکس کننده نظریات و منافع جوامع خود بوده اند. از نظر تئوریک، این وضع ممکن است سبب بروز دو رخداد شود: بهره برداری از مطبوعات کویتی برای دامن زدن به اختلاف دو کشور و یا دو جناح در جهان عرب، و یا انتشار شکوائیه های جوامع غیر کویتی علیه دولت کویت.

5 - به امکان اول به طور مؤثر در اوت 1976 پاسخ داده شد و هم زمان با به تعلیق در آمدن مجلس شورای ملی دولت اعلام کرد که مطبوعاتی که با دریافت پول از دیگر کشورها مطالبی منتشر نمایند، شدیدا مجازات خواهند گردید. در آن زمان احساسات درون عربی در مورد جنگ لبنان تحریک شده بود و مطرح شدن آن در بحثهای مجلس شورای ملی و اظهارنظرهای ضد و نقیض مطبوعاتی سبب می شد که کویت علیرغم میل خود به مداخله در مشاجرات درون عربی کشیده شود. و با وجود اینکه هنوز هم نمی توان باور کرد که روزنامه نگاران از بیگانگان هدیه دریافت نمی دارند، لیکن آن روحیه جسورانه ای که در اواسط 1976 بر مطبوعات حاکم بود، از بین رفته است.

6 - در رابطه با امکان مطرح شدن افراد غیر کویتی در کشور علیه دولت در مطبوعات می توان چنین نتیجه گیری کرد که این شکوائیه ها هرچند واقعی باشند، نمی توانند در مورد علاقه و توجه سردبیران و صاحبان کویتی مطبوعات محلی باشند. فلسطینیهای مقیم این کشور همیشه از قوانین و رفتارهای کویتیها شکوه دارند، ولی هیچ یک از آنها به مرحله چاپ هم نمی رسد.

7 - فشار فلسطینیها - و مطبوعات به عنوان یک سوپاپ اطمینان: نظریات فلسطینی و یا به حمایت از فلسطینیها شاید در تلافی شکایات فلسطینیها در مطبوعات کویتی بسیار منتشر می گردد. علیرغم قانون منع حمله و انتقاد به سران دولتهای بیگانه، انتقاد بیش از حد از پرزیدنت سادات مجاز شناخته شد تا به این ترتیب سوپاپ اطمینان باز شده، فلسطینیها بتوانند مقداری از خشونت و خشم خود را بدون وارد آوردن خساراتی ابراز نمایند (مرجع ب). و با محدودیتهای شدید و مبهم موجود در مورد گزارشات تحقیقی و انتقادآمیز از رخ دادهای محلی، مطبوعات مجبورند فقط به امور خارجی و مخصوصا امور خاورمیانه ای بپردازند. در تحقیقی که چند ماه قبل انجام شد 94 تن از 99 سردبیر روزنامه های کویتی به امور خارجی می پردازند. و از 150 مقاله ویژه ای که در همان زمان انتشار یافت فقط 60 مقاله به مسائل داخلی پرداخته بود. بخش اعظم «مقالات متفکرانه» (سرمقاله ها، اظهارنظرها و تجزیه و تحلیلها) به وسیله کویتیها نوشته می شود و اگر هم دارای خطی به حمایت از فلسطینیها باشند نشان دهنده سیاست کلی و رسمی دولتی بوده، منافع صاحبان و سردبیران کویتی را در حفظ حسن نیت جامعه فلسطینی در خارج و داخل کویت در نظر می گیرند. و با وجودی که بسیاری از کویتیها از نفوذ بسیار فلسطینیها متنفر هستند، لیکن در مورد تبلیغ پیرامون انقلاب فلسطین توافق نظر دارند.

ص: 10

8 - دیگر مسائل خارجی نیز برای آزمایش سیاست مطبوعاتی دولت ظاهر می شوند. مثال اخیر آن تظاهرات اعراب ایرانی خوزستان به حمایت از خودمختاری بود. دولت ایران از گزارش و انتقاد مطبوعات کویت پیرامون این قضیه و استفاده از «عربستان» به جای نام ایرانی مورد تأیید «خوزستان» اظهار ناراحتی کرد و دولت کویت نیز به مطبوعات محلی دستور داد که لغات به کار برده را تصحیح نمایند (مرجع پ). و در موارد بسیاری از مشاجرات درون عربی مطبوعات به «دستور» وزارت اطلاعات مطلبی منتشر نکرده اند تا از این اتهام که مطبوعات کویتی نقش پارتیزانی ایفا می کنند، مبرا بمانند.

9 - امور داخلی - جامعه شایعات: از نقطه نظر ثبات و امنیت کشور نقش مطبوعات کویتی در رابطه با سیاستهای داخلی قابل بررسی است. کویتیها اصولاً برای دریافت خبر به مطبوعات متکی نیستند.در «جامعه شایعات» زندگی می کنند، جامعه ای که اخبار خیلی سریعتر از طرق انتشاراتی به وسیله دهان منتقل می گردد. در دفاتر و یا «دیوانیه های» خود کویتی ها آزادانه سخن گفته می شود، البته «نه در مورد مطبوعات» بلکه در مورد خانواده سلطنتی، فساد در مقامات بالا، و یا پیشنهادات مربوط به نهادهای نمایندگی.

10 - با این وصف لازم نیست که مطبوعات به بحث پیرامون امور داخلی ضد و نقیض بپردازند. فقط اشارات کافی است. در مطبوعات با نقل داستانها و مقالات تمثیلی و بدون ذکر نام در مورد خطاها و معمولاً با تکیه بر شایعات محلی در رابطه با اختلاسهایی که یکی از وزرا انجام داده بود و پس از چند هفته منجر به استعفای وی گردید، تذکراتی داده می شود (مرجع ت). و می توان این مطلب را به عنوان قدرت مطبوعات بیان کرد. ولی با در نظر گرفتن ماهیت بسیار به هم پیوسته جامعه کویت معلوم نیست که این اعمال مطبوعات نتیجه خصوصیات سیاسی و اخلاقی است و یا ناشی از اختلافات درون خانوادگی است.

اگر این کارها بر علیه یکی از خانواده های نزدیک یا مورد علاقه امیر انجام گیرد، سریعا سرکوب می گردد.

و ممکن است بسته به این باشد که امیر تشخیص دهد که شخص مورد نظر باید مورد حمله واقع شود و یا اینکه شخص مذکور ارزشش بیش از آن است که فدای آزادی مطبوعات کویتی بشود. مقامات هیئت حاکمه نسبت به انتقاد در روزنامه هایی که در شرق جهان عرب مورد مطالعه قرار می گیرد، حساسیت بسیار نشان می دهند، ولی از مطبوعات کویتی و اعتبار و شهرت آنها به عنوان یکی از آزادترین مطبوعات جهان عرب نیز احساس غرور می کنند.

11 - بحث پیرامون دموکراسی:

مجلس شورای ملی در اوت 1967 به تعلیق درآمد و قول داده شد که حکومت پارلمانی چهار سال بعد اعاده گردد یکی از مهمترین و داغترین مسائل مورد بحث اخیر بوده است. از مدتها پیش انحلال مجلس شورای ملی بزرگترین واقعه سیاسی کویت بوده است. عکس العملهای جزئی نشان داده شد و بسیاری نیز در نتیجه خلاص شدن از عوام فریبی نمایندگان منتخب مردم نفس راحتی کشیدند. و پس از آن انقلاب آیت اللّه خمینی به اوج خود رسید و مشاورین نخست وزیر و ولیعهد کویت به وی گفتند که درباره وفای به عهد پیرامون اعاده حکومت پارلمانی تا اوت 1980 چاره ای بیندیشد. یکی از درسهایی که انقلاب خمینی داد این است که دولتهای باثبات مجامع نمایندگی واقعی دارند. با توجه به تحت فشار قرار گرفتن دولتهای مستبد و برای نشان دادن اعتبار قولی که داده شده بود، دولت کویت از مطبوعات این کشور خواست که درباره نوع مجلسین، نحوه انتخابات، و به طور کلی درباره نوع دموکراسی مورد نیاز کویت به بحث و

ص: 11

تبادل نظر بپردازند.

12 - نتیجه کار انتشار مطالب بسیار در این باره توسط مطبوعات کویت بود، بسته به نوع نشریه، روزنامه ها به انعکاس نظریات مردم و انتشار مقالات میهمانان در مورد نوع دموکراسی مورد نیاز کویت (مرجع ث) پرداختند. برای رژیم فرصت خوبی بود تا حمایت خود از مطبوعات آزاد را نشان دهد، و همه افراد ذی ربط نیز به آن «تن در دادند». هیچ یک از مقالات حاکی از آن نبود که امیریت منسوخ شده است، و برعکس مقالات به انتقاد از نظام کنونی که قانون «هر نفر یک رأی» را که مستلزم قدرت رژیم کنونی است نادیده گرفته اند، پرداختند. بسیاری گفتند که این منتهای زیرکی دولت بوده است که به این ترتیب انتقادها را آشکار سازد، و نتیجه نیز یک جریان خصمانه و ضد رژیمی نبود، بلکه جریانی از نظریات مختلف به وجود آمد که معلوم نبود کویتیها خواستار رأی فردی هستند و یا خواستار سلطه قوه مقننه بر دولت.

13 - خود سانسورسازی از حیثیت کویت در خارج حفاظت می کند: مطبوعات کلاً می دانند که چه زمانی باید خبری یا مطلبی خاص را گزارش کنند، و منتقدین کویتی این را دلیل نبودن آزادی مطبوعات می دانند. بنابراین نمی توان مقالاتی را که مستقیما به اهانت به امیر و وابستگانش می پردازند پیدا کرد و مثلاً در روزنامه ها درباره تظاهرات اخیر نظامیان در مورد شرایط نامناسب زندگی و عدم مشارکت جوانان ثروتمند در ارتش چیزی منتشر نشد (مرجع ج)، لیکن این محدودیت یا عدم آزادی از خارج بر کویت تأثیر می گذارد. شایعه پردازان اخبار مربوط به خانواده سلطنتی را در همه جا منتشر می سازند و تقریبا همه کویتیها از اخبار مربوط به تلاش ارتش در اجراء خدمت نظام وظیفه آگاه می شوند. و بالاخره مطبوعات دیگر نیز همین داستانها را گرفته بر علیه کویت در میان بیگانگان منتشر می سازند.

14 - خود سانسورسازی می تواند سبب ایجاد گزارشهای نادرست نیز بشود. اگر روزنامه نگاری داستانی را منتشر کند می تواند قصر در رود، لیکن اگر قبلاً آن را به مقامات دولتی نشان دهد به هیچ وجه نمی تواند انتظار انتشار آن را داشته باشد به همین دلیل روزنامه نگاران با اتکاء به یک منبع خبری و بدون اینکه سعی کنند صحت و سقم آن را توسط منابع دوم و سومی تایید نمایند به چاپ و درج آن مبادرت می ورزند. نتیجه نوعی سردرگمی است. و با چاپ مجدد آنها در خارج میزان خطا و سردرگمی چند برابر می شود. و اکثر رهبران عربی بر مبنی همین گزارشات عمل می کنند، به طور مثال یک بار مصر روابط خود را با کویت قطع کرد، قبل از اینکه کویت بتواند بیانیه ای رسمی منتشر نماید و نتیجه آن نیز گزارشات کاذب و نادرست مطبوعاتی بود (مرجع چ).

15 - نتیجه گیری: با رشد کویت، در حالی که جمعیت آن یکی از رشدیابنده ترین جمعیتهای جهان است، ماهیت وابسته و شایعه پرداز جامعه آن نیز دستخوش تغییر می گردد. ممکن است زمانی برسد که شایعات جای مطبوعات را نتواند اشغال کند و کویتیها به آزادی مطبوعات بیش از اکنون به عنوان عنصری مهم در زندگی اجتماعی علاقه بسیار نشان دهند. لیکن آن زمان هنوز فرا نرسیده است. صاحبان و سردبیران مطبوعات نیز مانند خانواده حاکمه علاقه مندند که کویت را از تبلیغات مضر مصون نگاهدارند.

اگر دولت به تنبیه یک روزنامه مبادرت ورزد مردم اعتراض نمی کنند و به جرأت می توان گفت که گذشته از اعتراض نمی کنند و به جرأت می توان گفت که گذشته از نتایج منفی حاصله از گزارشات نادرست، اگر خطری متوجه ثبات و امنیت کویت باشد آن خطر از سوی مطبوعات و رسانه های گروهی و تحت حمایت آنها نیست. مائسترون

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 40 - کتاب 40 - صفحه 11