سند شماره 35

وضعیت امنیتی شرق ترکیه

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: سفارت آمریکا در آنکارا، اسپیرز

سری

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی - سی

1358-06-30- 1979-09-21

متن سند

سند شماره (34)

تاریخ: 30 شهریور - 21 سپتامبر 1979

طبقه بندی: سری

از: سفارت آمریکا در آنکارا

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - با اولویت

رونوشت: سفارت آمریکا در تهران

موضوع: نماینده حزب چپگرای جمهوریخواه خلق پیرامون انتخابات و وضع امنیتی شرق ترکیه اظهارنظر می نماید

1- تمام متن سری است.

2- این یک پیام گزارش است و به اقدامی نیاز ندارد.

3- خلاصه: نماینده میانه رو حزب جمهوریخواه خلق چپگرا، سمیح اریدیز، در گفتگویی در 18 سپتامبر اظهار داشت که اگر در انتخابات اجویت شکست بخورد، تعجبی نخواهد کرد. اریدیز ادعا می کند که چپگرایان کرد سعی دارند ارتش ترکیه را تحریک نمایند تا موجب تعارض سیاسی گردند و کردهای مخالف مورد حمله واقع شوند، چون فکر می کنند که این مسئله کردهای نامتعهد را به تند روی وادار خواهد کرد. اریدیز به مذاکرات دفاعی آمریکا و ترکیه نیز اشاره ای نمود (پایان خلاصه) 4- انتخابات: سمیح اریدیز نماینده حزب جمهوریخواه خلق ترکیه در آنکارا (حفاظت شود) در گفتگو با مقام سفارت (کریستی) در 18 سپتامبر از ادامه پیش بینی در مورد انتخابات آینده امتناع ورزید. وی صریحاً اظهار داشت که اگر دولت پس از انتخابات 14 اکتبر سقوط کند نه متعجب می شود و نه نگران. با این وصف وی فکر می کند که انتخابات ملی طبق برنامه در سال 1981 برگزار خواهد گردید.

5- امنیت انتخابات: هنگام اظهار نظر پیرامون امنیت انتخابات اریدیز خاطر نشان ساخت که در پایان هفته آنکارا، را ترک خواهد کرد تا برای حزب جمهوریخواه خلق در ایالات یوزکات به مبارزات انتخاباتی دست بزند. اریدیز اعتراف کرده که علت اینکه وی برای کار در ایالت یوزکات توسط قرارگاه حزب جمهوریخواه خلق برگزیده شده، این است که بارهبریت حزب در دومین اجلاس سالانه حزبی در ماه می سال کنونی آشکارا مخالفت ورزیده است. هیچ کس از انجام مبارزات انتخاباتی در ایالات

ص: 158

یوزکات خوشش نمی آید و این کار برای سیاستمداران حزب جمهوریخواه خطرهای امنیتی جدی به بار خواهد آورد. چون ایالت یوزکات تعداد قابل ملاحظه ای شبه نظامی حزبی دارد، اریدیز نگران امنیت شخصی خود در طول 25 روز مبارزه انتخاباتی می باشد. معذالک او به حزب وفادار است و حاضر است این خطر را به جان بخرد.

6- اوضاع شرق ترکیه: طبق اظهارات اریدیز رادیکالهای کرد با استفاده از فنون کلاسیک انقلابی در جنوب شرقی ترکیه می خواهند وضعی را به وجود آوردند که در نتیجه آن نیروهای مسلح ترکیه به مداخله سیاسی و از بین بردن نهضت ناسیونالیستی کردها مبادرت ورزند. اریدیز گفت هدف گروههای تندرو کرد این است که ارتش اقدامات شدیدتری را انجام دهد چون فکر می کنند که با این کار می توانند کردهای نامتعهد را وادار به تندروی بنمایند.

7- اریدیز می گوید که شوروی حداقل از یکی از این گروهها یعنی آپوکولار پشتیبانی می نماید. وی در ادامه گفت طبق شواهد موجود مداخله شوروی در امور داخلی ترکیه افزایش یافته است. گرچه اریدیز آمریکا را آشکارا متهم به مداخله ننمود، ولی پس از ابراز اطمینانهای مقام سفارت او نیز مطمئن شد که آمریکا از سیاست «عدم مداخله» در مورد مسئله کردها استفاده می کند.

8- اریدیز گفت نگران این است که مبادا کردهای تندرو موفق شوند موجبات اشغال نظامی راستگرایانه ای را فراهم سازند. اریدیز گفت که این دولت در از بین نبردن آثار ناسیونالیسم کردی به طرز غیر دموکراتیک و با گشاده دستی عمل می کند و ظهور این چنین دولتی نوعی عقب نشینی و شکست برای دموکراسی ترکیه به حساب خواهد آمد.

9- از نظر اریدیز، یک نهضت تجزیه طلب کردی نمی تواند موفق شود. ولی اگر ده سال قبل چنین نهضتی پدید می آمد احتمال موفقیت آن بیشتر می شد. ولی دیگر زمان برای موفقیت نهضت ناسیونالیستی کردها مناسب نیست و اکثر کردها و علاوه بر آن رهبران سازمانهای رادیکال کرد نیز این واقعیت را دریافته اند. معذالک وی معتقد است که بعضی از گروههای کرد به فعالیتهای تجزیه طلبانه خود برای بی اعتبار کردن رژیم دموکراتیک ترکیه ادامه می دهند.

10- اریدیز گفت اگر تاکتیکهای چپگرایان کرد با موفقیت روبرو شود، هر رژیم تحت حمایت نظامی مانند رژیم جونتای یونان به عنوان وسیله و مخلوق آمریکا شناسایی خواهد گردید. با اظهار نگرانی از اینکه یک اقدام نظامی در افق سیاسی ترکیه صورت گیرد، وی سؤال کرد که آیا حقوق بشر آمریکا برای چنین دولتی که سابقه خوبی در رعایت حقوق بشر ندارد مشکلاتی فراهم خواهد کرد یا خیر؟ هنگامی که مقام سفارت پاسخ داد که اقدام نظامی خالی از دردسر نیست و دولت آمریکا نیز از چنین حرکتی حمایت نخواهد کرد، اریدیز گفت که لازم است دولت آمریکا این مسئله را مستقیما با رهبریت ارتش ترکیه درمیان بگذارد.

11- مذکرات دفاعی: با اشاره مختصر پیرامون مذاکرات دفاعی ترکیه و آمریکا، اریدیز گفت که سیاستمداران حزب جمهوریخواه خلق در مورد این مذاکرات اطلاعاتی کامل دارند. وی خصوصا یادآور شد که از مذاکره میان وزیر خارجه آکان و معاون وزیر دفاع سیینا و سفیر اسپیرز (آنکارا 6832) اطلاع دارد که در آن آکان اظهار داشته است که ترکیه یک «مورد خاص» است و آمریکا می تواند یک برنامه پنج ساله کمک مالی را نیز در صورت تمایل در قراردادها بگنجاند.

ص: 159

12- اظهار نظر: اریدیز 32 ساله رهبر اصلی جناح چپگرای جوانان حزب جمهوریخواه ملی است اعضای آن در اواخر سالهای 1960 یعنی هنگامی که اجویت دبیر کل حزب جمهوریخواه گردید و آن را به چپ متمایل گردانید و جذب آن شدند. و چون از عملکرد حزب جمهوریخواه تحت رهبری حامیان اجویت به نام «جهان سومی ها» ناراحت بودند، اریدیز و تعدادی از سیاستمداران حزب در اوائل سال کنونی، از رهبریت حزب جدا شده و به همکاری با ماشین سیاسی مستقر در استانبول وزیر تعاون و روستا یعنی علی توپوز مبادرت ورزیدند. و به علت اختلاف وی با رهبریت حزب، اریدیز موقعیت خود را در هیئت مدیره حزب در اجلاس ماه می از دست داد. او دیگر درگیر امور اداری حزبی نیست ولی ظاهرا از مواضع حزب پیرامون مسائل داخلی و خارجی به خوبی مطلع می باشد. اریدیز در سال 1978 و از طریق یک بورسیه بین المللی آمریکایی موفق شد به آمریکا سفر کند.

13- اظهارات اریدیز در مورد مقاصد گروههای رادیکال کرد احتمالاً نشانگر نگرانی وسیع اعضای چپگرای حزب جمهوریخواه است در همین رابطه وی از برخورد به اصطلاح «میانه رو» اجویت در قبال استانهای جنوب شرقی ترکیه به عنوان نوعی مصالحه برای جلوگیری از به خطر افتادن امنیت در منطقه یاد می کند و اظهار اطمینان می کند که این کار سبب شده است که از تندروی کردهای تجزیه طلب نیز جلوگیری به عمل آید.اسپیرز

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 41 - کتاب 41 - صفحه 158