تحلیل بختیار و همراهانش در پاریس

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: ژنو 43721

سری

به: رئیس، رونوشت برای پاریس، تهران

متن سند

سند شماره (11)

سری

20 شهریور 1358 اعضاء

از: ژنو 43721

به: رئیس، رونوشت برای پاریس، تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه هایی اطلاعاتی است - اس. دی.استی

عطف به: الف: رئیس (2)502044 ، ب: پاریس 11937 3004498

1- گونیون در تاریخ 15 و 16 شهریور با اس.دی.استی در پاریس ملاقات کرد. تماس اولیه روز 14 شهریور با تلفن داخلی (خانه) در شرایتون پاریس، جایی که وی اقامت دارد، انجام شد. در اولین ملاقات حضوری اظهار داشت که درباره ملاقات با هیچ کس دیگر حتی بختیار صحبت نکرده بود. روز 15 شهریور تنها موقع نهار به وی دسترسی داشتیم، اما روز 16 شهریور یک جلسه سه ساعته در اتاقش برگزار

ص: 616

2- تلگرام مرجع رئیس 502044 همان است که خلاصه آن در سند شماره 10 مخابره شده است. از روی این نکته و همچنین این مطلب که شماره پرونده 201 ذکر شده در انتهای این سند با شماره پرونده انتهای سند شماره 10 یکی است ٬ مشخص می شود که این سند در ادمه طرح تماس سالتزمن با برومند است و می توان نتیجه گرفت که نام مأمور سیا در این سند ٬ یعنی گونیون نام رمز سالتزمن و نام اس. دی. استی نام رمز عبدالرحمن برومند است.

شد. اولین ارتباط گونیون با اس.دی. استی به فارسی بود، اما این مکالمات به فرانسه انجام شد، که اس.دی.استی به راحتی به آن تکلم می کرد. او بلافاصله نام گونیون را شناخت و از اینکه با وی تماس گرفته شده بود، خوشحال بود.

2- اس. دی. استی گفت که در دوران نخست وزیری بختیار او رابط با خمینی بوده است و زمانی که دولت بختیار سقوط کرد، مجبور به عزیمت شد. وی گفت بختیار هم اکنون از حفاظت پلیس فرانسه برخوردار است، اما او یعنی اس.دی. استی این طور نیست و از کوشش جهت ترورش می ترسد. وی از بهمن 1358 با همسر و پسر جوانش که با وی ایران را ترک کردند در فرانسه به سر می برد. دو دختر بزرگش از قبل در پاریس به دانشگاه می رفتند و پسرش در دانشگاه لوزان بود. وی ویلایی در کان دارد و از بهمن ماه آنجا زندگی می کند.

3- به اس. دی. استی گفته شد که ارتباط گونیون رسمی بود نه شخصی، اما تماس به معنی حمایت نیست. به او گفته شد که روابط سیاسی ایران و دولت آمریکا از توجه مقامات سطح بالا برخوردار است و در مورد دیدگاهها و فعالیتهای گروههای سیاسی اطلاعاتی مورد نیاز است، از این جهت با وی تماس گرفته شد.

4- اس. دی. استی که خود را مشاور و جهت دهنده خط مشی سیاسی بختیار معرفی می کند، می گوید که وی و بختیار اوضاع ایران را در رابطه با حمایت بالقوه و بالفعل از بختیار تحلیل کرده اند، آنهایی که با رژیم بختیار به مخالفت برخواهند خاست عبارتند از:

الف: رهبران مذهبی (مثل خمینی) که می خواهند تمام قدرت سیاسی، اقتصادی و مذهبی را خود در اختیار بگیرند. نظر آنها صرفا دیکتاتوری است.

ب: متعصبان مذهبی از قبیل خلخالی ج: توده د: فداییان خلق که توسط مسکو کنترل می شوند. و و: مجاهدین خلق که مستقیما توسط مسکو کنترل نمی شوند اما مارکسیست هستند.

5 - حامیان بالفعل یا بالقوه بختیار عبارتند از:

الف: تمام رهبری جبهه ملی به استثنای سنجابی و چهار یا پنج نفر از دوستان نزدیکش. امتناع سنجابی از حمایت بختیار ناشی از حسادتی است که بر می گردد به این واقعیت که بختیار به عوض او به عنوان نخست وزیر معرفی شد؛

ب: رهبران نظامی سابق که از شاه حمایت می کردند. آنها به برقراری مجدد سلطنت امید داشتند، اما اینک فهمیده اند که این غیر ممکن است و بختیار را به عنوان بهترین امکان برای برقراری دوباره نظم در ایران به حساب می آورند؛

ج: اقلیتهای مذهبی مانند یهودیان، آشوریان و ارامنه؛

د: تمام طبقه مالکین ثروتمند، هزار فامیل؛ ه: تجار کوچک، بازاریها؛ و: بسیاری از رهبران مذهبی از قبیل شریعتمداری (تبریز) قمی و شیرازی از مشهد، محلاتی (شیراز) و

ص: 617

نجفی مرعشی (قم) این ملاهای با نفوذ بر این اعتقادند که جایشان در مسجد است و نه سیاست ز: اکثر کردها به استثنای آنها که تحت نفوذ روسیه قرار دارند.

ح: اعراب خوزستانی علاقه خاصی به بختیار ندارند، اما با هر کسی که ضد خمینی باشد کار خواهند کرد؛

ط: اکثریت کارگران صنعتی یا تحت نفوذ مارکسیسم هستند یا تحت نفوذ خمینی، اما کارگران خوزستان و اصفهان از بختیار حمایت می کنند؛

ی: تمامی متخصصین؛

ک: قبال - بختیاری و قشقایی تنها قبایلی هستند که قوایشان به حدی است که آنها را مهم جلوه دهد.

آنها مذهبی نیستند، بنابراین از خمینی حمایت نمی کنند. بختیار از پشتیبانی قبیله خود برخوردار است و قشقایی منتظر ظهور فردی هستند که قبل از موضعگیری شان مستعد برنده شدن باشد.

6 - اس. دی. استی کشاورزان، هنرمندان و صاحبان حرفه (کارگران بازار) را نیروی سیاسی به شمار نمی آورد.

7- فرضیه اساسی تحلیل فوق این است که بر ایران به عنوان ترکیبی از فرهنگها، دینها و طبقات گوناگون نمی توان توسط یک دیکتاتوری یکپارچه چه از نوع شاه یا خمینی حکومت کرد. تنها حکومت موفق، یک جمهوری لیبرال آزادیخواه غیرروحانی است که آزادی و تنوع را برای تمام اقشار ملت دنبال کند. این چیزی است که بختیار ارائه می کند و تا اینجا معیارهایش را سراپا نگهداشته است و اینک منتظر است ببیند چه کسی جانب او را خواهد گرفت. بختیار کاملاً احتمال یا مطلوبیت برقراری مجدد سلطنت را رد می کند.

8 - در حال حاضر... بختیار صاحب هیچ تشکیلاتی نیست. وی تمایل خود را به حکومت کردن اعلام کرده و با کمک همکارانی چون اس.دی. استی سعی دارد جلب حمایت ایرانیان با نفوذ را توسعه بخشد.

امیر پرویز در لندن برای بختیار کار می کند. اس. دی. استی اظهار می دارد، آنها در تلاش کسب حمایت، دائما با حمایت، دائما با ایران تماس تلفنی دارند. آنها تقاضای کمک مالی می کنند، اما تا این زمان اکثر کمکها مختصر بوده اند و وضع مالی خراب است. بختیار هیچ سرمایه شخصی ندارد. بختیار هیچ رابطه سیاسی با حکومتهای خارجی منجمله حکومت فرانسه ندارد. وی در رابطه با امنیت شخصی خود با پلیس فرانسه سروکار دارد، اما همین و بس. جبهه ملی دیگر به عنوان یک تشکیلات وجود خارجی ندارد و بختیار به عنوان وسیله انتقال به قدرت سعی در تجدید حیات آن ندارد. او به پایگاه قدرتی بسیار وسیعتر از آنچه توسط جبهه ملی فراهم می شود، احساس نیاز می کند.

9 - بختیار هیچ گونه امکان کار با رژیم فعلی را پیش بینی نمی کند. بازرگان دوست او است، اما بختیار او را ضعیف و بی اراده و آلت دست خمینی که فاقد صلاحیت برای حفظ منافع ایران است به حساب می آورد. اختلاف فکری عمده بین آنها این است که بازرگان عمیقا مذهبی است و بدین خاطر به طرح جمهوری اسلامی عقیده دارد، در حالی که بختیار فکر می کند، ایران باید یک جمهوری دنیوی (غیر مذهبی) داشته باشد. بر اساس این فرضیه که رأی گیری آزاد نیست، بختیار در رفراندوم قانون اساسی و متعاقب آن انتخابات مجلس شرکت نخواهد کرد. در مورد کوششهای سفیر انتظام مبنی بر ترغیب ایرانیان به بازگشت به ایران اس.دی. استی تردید داشت کسی که قبل از انقلاب شغل مهمی داشته، به کشور برگردد.

ص: 618

10- بختیار به دلایلی که قبلاً ذکر شد معتقد است که رژیم خمینی نمی تواند، پایدار بماند. به مرور که ضعیف می شود یک نفر به «تحول نیروها» جهت سرنگونی رژیم اقدام خواهد کرد و این عامل یا روسها خواهند بود یا غرب و رژیمی که سرکار می آید، توسط دولتهایی که کودتا را باعث شده اند، شکل داده خواهد شد. بختیار بر این اعتقاد است که ایالات متحده، دولت آلمان فدرال، انگلیس، فرانسه و ژاپن منافع مشترک در ایران دارند و باید یک طرح مشترک جهت حفاظت از منافع خود در آنجا بریزند. ایالات متحده باید در تبیین اهداف و مقاصد طرح رهبری داشته باشد، اما انگلیسها (که ایران را خیلی بهتر از آمریکاییها درک می کنند) باید طرح را اجرا کنند. به گفته اس.دی.استی قشقاییها بهترین ابزار اجرای این تحول لازم نیروها می باشند. الآن ناصر قشقایی در ایالات متحده به دنبال چراغ سبز آمریکا است که آیا دولت ایالات متحده از قیام قشقاییها حمایت می کند یا نه.

اس. دی. استی اخیرا در ایالات متحده بوده و در آنجا از طریق بیل میلر (عضو کمیته خارجی سنا؟) به دنبال حمایت دولت آمریکا از بختیار بود. اس.دی. استی فکر می کند، دولت ایالات متحده باید با امتناع از دادن مواد غذایی و وسایل نظامی و کمکهای فنی و با اقدام به فعالیت وسیع در جهت تبلیغ کوتاهیهایی که در زمینه حقوق بشر در ایران روی می دهند، رژیم ایران را تضعیف کند. اس.دی. استی اعتقاد دارد که دولت آمریکا باید از دوستانش در ارتش، تجارت، قبایل و غیره بخواهد که از بختیار حمایت کنند تا بدین ترتیب به بهبود و تغییر اوضاع کمک فراوانی کرده باشد.

11- آنچه در بالا آمد علی رغم نمونه خمینی منعکس کننده این دید ایرانیان است که قدرتهای خارجی ایران را کنترل می کنند و تغییر اوضاع فقط از طریق همکاری با این قدرتها امکان پذیر است. اس.دی.استی با نگرانی پرسید آیا گزارشهای مطبوعات مبنی بر اینکه سیا عملاً از بین رفته، صحت دارند یا نه و مجددا به وی اطمینان داده شد که نظری مخالف آن را خواهد شنید. وی احساس می کند که فقط کارمندان سیا ایران را درک می کنند و تنها تشکیلات دولتی شایسته ارتباط، همان سیا است. احاطه نظر سیا بر اوضاع، که در این واقعیت که توانسته بودیم او را پیدا کنیم معلوم شده بود، او را شدیدا تحت تأثیر قرار داد. او قادر نبود حدس بزند که ما چگونه جای او را پیدا کرده بودیم.

12- نظریه.اس. دی. استی از اینکه پس از مدت مدیدی دوباره با وی تماس گرفته شده، شادمان و دلگرم بود و احساس می کرد صرف این ارتباط، علامت تغییر مشی بود. به هر حال وی اصلاً کمی مأیوس و افسرده بود و ما در اینکه واقعا معتقد باشد بختیار دوباره به قدرت خواهد رسید، تردید داریم. این مثال، عدم هماهنگی بین رهبران ایرانی جناح مخالف را که دیدهای مشابه هم دارند، نشان می دهد. مأمور مربوطه قرارگاه پاریس یک خبرنامه به زبان فرانسه به نام «ایران آزاد» که ناشرانش نامشخصند به گیونیون نشان داد. گیونیون با زیر نظر داشتن اس.دی.استی خبرنامه را خواند. طرز تلقی اس.دی استی تقریبا دقیقا با نظریات خبرنامه مطابقت داشت. در پایان ملاقات اس. دی. استی و گیونیون، خبرنامه به وی نشان داده شد و سؤال شد که آیا خبرنامه نوشته او بود. او هرگز از آن خبری نشنیده بود و از گرداننده آن اطلاعی نداشت. وی به بختیار تلفن کرد تا ببیند او می داند یا نه، بختیار با اینکه نمی دانست حدس زد که تهیه کننده آن ممکن است بیژن نهاوندی رئیس سابق دانشگاه تهران و مشاور شهبانو باشد.

13- با اس.دی.استی در مورد امکان ارتباط در آینده صحبت شد. فعالیتها و جای او طی دو یا سه ماه آینده به قابلیت بقای جنبش بختیار بستگی خواهد داشت، اگر... هواخواهان و حمایت به دست آورد، اکثر

ص: 619

اوقات را در پاریس همراه بختیار خواهد بود. اگر حرکتی که بختیار شروع کرده به شکست انجامد، وی در منزل خود واقع در کان خواهد بود. تلفن منزل گیونیون به اس.دی. استی داده شد وی تلفن خود 13-18-90 تکرار می شود 13-18-90 در کان را داد همچنین شماره تلفن محل اقامت بختیار تکرار می شود 62-92-548 جایی که در پاریس می توان او را پیدا کرد. احتمالاً در خلال چند هفته آینده دوباره با اس. دی. استی تماس گرفته می شود تا مشخص شود آیا بختیار در راه انداختن یک جنبش معتبر موفق شده است یا نه.

14- پرونده 212149-201 تا 20 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

توضیح سیستم انتشار پیامها. رونوشت به موجب... برای تهران مخابره شد.سری

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 4 - کتاب 4 - صفحه 615