سند شماره

گزارش زندگینامه و معرفی شخصیت الهیار صالح

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از: ماری پریش

محرمانه

به:

1329-08-29- 1950-11-20

متن سند

الهیار صالح - 1 اطلاعات بیوگرافی محرمانه

ص: 743

پست : تهران

تاریخ تهیه : 20 نوامبر 1950 برابر با 29 آبان 1329

اطلاعات بیوگرافی محرمانه

نام: الهیار صالح

ملیت : ایرانی

تاریخ و محل تولد : 1276، کاشان

مقام : نماینده مجلس شانزدهم

وابستگی حزبی : جبهه ملی

شغل قبلی : مراجعه شود به زیر

زبان هایی که صحبت می کند: فارس، انگلیسی، فرانسه

گرایش نسبت به، و خدمت در ایالات متحده: رئیس هیئت اقتصادی و تجارتی ایران اعزامی به ایالات متحده 42-1941

جزئیات فامیلی : برادر جهانشاه صالح وزیر فعلی بهداری و علی پاشا صالح مشاور ایرانی مهم سفارت، ازدواج کرده و دو پسر و دو دختر دارد

تحصیلات : کالج آمریکائی، تهران مشاغل:

06-1297 : مترجم سفارت آمریکا

1306 : بازپرس، تهران

12-1306 : پست های مختلف در وزارت دادگستری، عمدتا به عنوان دادستان

1312 : رئیس انحصارات، وزارت دارائی

1312 : رئیس انحصار تنباکو 1312 : رئیس انحصار تریاک

1314 : قائم مقام مدیر کل گمرکات

1316 : هیئت اقتصادی اعزامی به مسکو

1316 : مدیر کل، وزارت دارائی

21-1320 : رئیس هیئت نمایندگی اقتصادی و تجارتی ایران اعزامی به ایالات متحده

1321 : وزیر دارائی (کابینه قوام) بهمن

1321 : وزیر دارائی (کابینه سهیلی)

1322: رئیس بانک رهنی 23-1322 : عضو هیئت نمایندگی ایران اعزامی به هند شهریور 1323 : وزیر دادگستری (کابینه ساعد) بهمن

1323 : به عضویت شورای عالی اقتصاد منصوب شد، ولی از خدمت در آن امتناع ورزید اردیبهشت

1324 : وزیر دادگستری (کابینه حکیمی) مهر

1324 : به سفارت ایران در واشنگتن منصوب شد ولی به آنجا رهسپار نشد

ص: 744

مهر 1324 : وزیر مشاور (کابینه حکیمی) آذر

1324 : وزیر کشور (کابینه حکیمی) مرداد

26-1325 : وزیر دادگستری (کابینه قوام) فروردین

1339 : نماینده مجلس شانزدهم از کاشان بنیان گذار حزب ایران از شهریور

1325 تا فروردین

1326 با حزب توده متفق شد

تهیه شده توسط :ماری پریش دستیار تحقیقاتی نظرات صالح در قسمت اعظم حرفه اش در مقام دولتی تا یک حد غیر عادی از احترام تمام جناحهای سیاسی برخوردار بود. او شهرتی برای شایستگی و قابلیت اطمینان بدست آورد و از نظر تمام دنیا فردی باهوش، میهن پرست و مترقی شناخته شد.

احتمالاً افراط در میهن پرستیش و جهت اشتباه طرفداریش از نیکبختی ایران وی را به اشتباهات سیاسی کشانید و در نتیجه بیشتر پرستیژ قبلی وی را از نظر سیاسی درهم ریخت، وی اجازه داد تا میهن پرستی به ناسیونالیسم کور تبدیل شود و با جنبشهای مترقی بدون تشخیص گرایشات خطرناک آنان یا اهداف واقعی آنان متحد گردید.

صالح به لحاظ عقیده اش که فقط یک انفجار شدید می تواند، کشور را از التهاب سیاسی آن نجات دهد، حزب ایران را بنیان گذاشت و هیچ گونه شکی وجود ندارد که باور کنیم جنبش ملی او می توانست آغازگر لازم برای این انفجار باشد. به عنوان عضوی از کابینه ائتلافی قوام در 26-1325 متشکل از اعضای احزاب توده و ایران وی به همکاری نزدیک با گروه حزب توده کشانیده شد و (به هر جهت وی قبول دارد که این اتحاد مشکوک اشتباه بزرگی بود) او هرگز از لکه ننگ منتج از آن رهایی نیافت. همکاری اخیر وی با جبهه ملی مخالف، احتمالاً می تواند با انگیزه های مشابهی توجیه شود (اعتقاد به اینکه گروهش برای دستاوردهای سازنده و مترقی فعالیت می کند). رفتار او در مجلس فعلی به طور مداوم منعکس کننده همان استراتژی منفی است که وجه مشخصه تمام جنبش می باشد و این گرایش به قیمت از دست دادن اعتماد خیلی از حامیان گذشته او تمام شده است.

ناسیونالیسم افراطی صالح منجر به تغییرات ناگهانی در شخصیت او شده است که همکاری با وی را مشکل می سازد. او تندخو است و به سادگی مورد توهین قرار می گیرد، نسبت به اشتباه بی گذشت است و زمانی که حس می کند کشورش مورد تجاوز قرار گرفته، کاملاً غیرمنطقی می شود. در تابستان 1323 زمانی که صالح به عنوان وزیر دادگستری خدمت می کرد، دولت ایران تلاش کرد تا حسین نفیسی مدیر کل راه آهن دولتی را به اتهامات ساختگی سوءاستفاده از مقام (عملاً به دلایل سیاسی) از کار برکنار نماید.

مقامات آمریکایی با این عمل شدیدا مخالفت کردند و توانستند از برکناری نفیسی جلوگیری به عمل آورند.

صالح نسبت به چیزی که وی دخالت غیرقابل توجیه در امور داخلی ایران نامید، خیلی خشمگین و عصبانی شد، او نمی توانست یا نمی خواست ببیند که عمل دولت دخالت جدی در تلاش برای جنگ و نیز تخطی از موافقتنامه اداره راه آهن بود. همان طور که به رفتار عجیب او به عنوان وزیر دارائی در 1322

ص: 745

اشاره شد، زمانی که وی از دستور نخست وزیر برای شرکت در جلسات کابینه پس از ساعت اداری سرپیچی نمود، او نشان داد که نسبت به هموطنان خودش نیز تندخو است.

در 1325 پسر و دختر صالح درگذشتند (واقعه ای که وی هرگز از آن تسکین نیافت). اگر چه خصوصیات ویژه وی و بی ثباتی های سیاسی او را تا حدودی می توان با در نظر گرفتن این مشکل شخصی و صداقت در مقاصدش از آن صرف نظر نمود، لیکن وی دیگر از نظر ناظران آمریکائی قابل اطمینان دانسته نمی شود. حتی برادران وی علی پاشا صالح و دکتر جهانشاه صالح، هر دو از وی اظهار نارضایتی می کنند.

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 2 - کتاب 2 - صفحه 743