سند شماره 13

پروژه های اقتصادی شوروی در ایران

موضوع سند

مشخصات ارسال سند

از:

محرمانه

به:

1348-11-23- 1970-02-12

متن سند

سند شماره (13)

تاریخ: 12 فوریه 1970 - 23 بهمن 1348

خیلی محرمانه

شرکت کنندگان: سرگئی اسمولیناکف، کنسول سفارت شوروی، نیکولاس جی. تاچر، معاون ریاست نمایندگی ویلیام دبلیو. لهفلد، مشاور سفارت در امور اقتصادی

موضوع: پیشرفت پروژه های اقتصادی شوروی در ایران

آقای اسمولیناکف که برای یک دیدار غیر رسمی نزد من آمده بود گفت که حدود یک ماه قبل به طور کلی به منظور در دست گرفتن امور اقتصادی سفارت شوروی وارد تهران شده است. وی اضافه کرد که

ص: 514

مسئولیتهای وی در برگیرنده جنبه های سیاسی امور اقتصادی است. چون روسها در تهران دارای یک نمایندگی اقتصادی هستند، که اصولاً خارج از سفارت واقع شده و با نظارت عمومی بر اموری چون ساختمان کارخانه ذوب آهن، پروژه بند ارس و دیگر پروژه های اقتصادی شوروی در ایران سروکار دارد.

آقای اسمولیناکف اظهار داشت که در اوایل دهه 50 نیز در ایران خدمت می کرده است و نیز قبل از ورود به تهران در سفارت شوروی در بانکوک مشغول به کار بوده است. در اواخر دهه 50 نیز در افغانستان عهده دار کارهایی بوده است. آقای تاچر در باره پیشرفت کلی پروژه های مهم شوروی در ایران سؤال نمود. آقای اسمولیناکف با وجود اینکه اعتراف می کرد که هنوز نتوانسته است از آنها بازدید مکانی به عمل آورد ولی در این باره راضی است. لیکن دو مشکل مهم بر سر راه این کارها وجود دارد: مشکل اول کندی ایرانیها در تهیه ریالهای لازم جهت پرداخت هزینه مستقیم تحت مسئولیتشان است و مشکل دیگر پیداکردن ایرانیهای مجرب و ایجاد برنامه های آموزشی برای تربیت متخصصین فنی است که در به کار انداختن پروژه وجودشان ضروری می نماید. وقتی که از او پرسیده شد که آیا روسها در نظر دارند با فرستادن تعداد بیشتری از ایرانیان جهت دریافت آموزش به روسیه این مسئله راحل نمایند یا نه؟ وی در جواب گفت که در حال حاضر هم تعداد ایرانیانی که برای آموزش به شوروی رفته اند خیلی کم است و ایران در نظر ندارد تعداد بیشتری از آنها را به آنجا بفرستد.با لحنی که حاکی از اطمینان کامل نبود اسمولیناکف گفت که به نظر وی کارخانه ذوب آهن به موقع به پایان خواهد رسید. وقتی که درباره خط لوله گاز صحبت به میان آورده شد وی قاطعانه تأیید کرد که کارها به خوبی به پیش می رود. البته در آن قسمت از پروژه که مربوط به شوروی می شود و قطعا طبق برنامه به پایان خواهد رسید. مشکلاتی که در ساختمان آن بخش از این پروژه که مربوط به ایرانیان می شود وجود دارد بی شمار مربوط به هزینه سرسام آور موادی است که از منابع غربی دریافت می دارند. اسمولیناکف درباره فعالیتهای اقتصادی آمریکا در ایران پرسید و به وی گفته شد که ما در سفارت دارای یک بخش اقتصادی هستیم، که با امور تجاری سروکار دارد و دیگر اینکه دارای یک سازمان منفک اقتصادی نیستیم؛ چون دو سال قبل پس از تعطیل نمایندگی کمکهای این سازمان نیز حذف گردید. کمکهای اقتصادی دولت آمریکا به ایران بیشتر به صورت وامهایی است که به وسیله بانک صادرات و واردات واشنگتن داده می شود.

اظهارنظر: شایان توجه است که این دومین مقام مهم سفارت شوروی است که در سه ماه گذشته به ملاقات غیر رسمی با مشاور سفارت پرداخته است. ملاقات وزیر مختار شوروی در اواسط نوامبر 1969 صورت پذیرفت ولی در چهار سال قبل چنین ملاقاتهایی اصولاً صورت نمی گرفت. اسمولیناکف نسبتا به زبان انگلیسی مسلط است. او برعکس بسیاری از مقامات روسی به سهولت و به طور عادی با خارجی ها ایجاد رابطه می کند. مشکل است که پس از یک مصاحبه اینقدر کوتاه بتوان میزان هوش و ذکاوت وی را در مورد قضاوت قرار داد. چون گفته های وی نشانگر هیچ موضوع غیرعادی نبود، او قد کوتاه بوده دارای موهای بلند که به سفیدی گراییده است می باشد. چند دندان طلا ، صورتی رنگ پریده و لهجه ای خوشایند دارد. تقریبا در پایان مصاحبه یک سؤال بسیار استعاره ای را مطرح نمود: چرا گاهی شوروی و آمریکا در سیاست های مبنی بر همکاری و به موازات هم به خوبی باهم کنار می آیند و بعد یکباره با عدم توافقها و اختلافهای جدید از هم جدا می شوند؟ آقای تاچر سعی کرد به آن جواب دهد ولی اشاره به موضوعات دیگر بحث را منحرف نمود ولی اسمولیناکف به هنگام عزیمت با خنده قول داد که در آینده ای نزدیک این

ص: 515

سؤال را باز هم با ما درمیان بگذارد.

منبع: اسناد لانه جاسوسی - جلد 47 - کتاب 47 - صفحه 513