سند شماره

تلگرام سفارت در سوئیس برای وزارت امور خارجه آمریکا

موضوع سند

متن سند

تلگرام سفارت در سوئیس برای وزارت امور خارجه[1]

برن، 14 مارس 1980، ۰۱۲۵Z

1463. برای رئیس‌جمهور و وزیر.

موضوع:

جلسۀ دوم با «ب» و «و» سناریوی بازبینی‌شده.

1. سرّی ـ تمام متن.

2. لطفاً به کاخ سفید تحویل داده شود. تنها برای مشاهدۀ رئیس‌جمهور و دکتر برژینسکی.

3. برای متمرکزساختن بحث بر اینکه چگونه اوضاع تهران می‌تواند نسبت‌به گروگان‌ها و نیز فعالیت کمیسیون سازمان ملل بهبود بیابد، ما گام‌های میانی و پایانی سناریو را به‌عنوان چهارچوبی برای رایزنی‌ها در واشنگتن، تهران و نیویورک آماده کرده‌ایم. شما این فرصت را دارید تا سناریوی بازبینی‌شده را در طول روزهای جمعه و شنبه (14 و 15 مارس) مطالعه کنید. «و» تصمیم دارد تا یکشنبه به تهران برگردد. یکی از اقداماتی که می‌توان روز جمعه انجام داد، در ادامه مطرح شده است.

4. آغاز متن سناریوی بازبینی‌شده.

سناریو ـ بازبینی سناریو

یک. اصول و فرایندها

ایالات متحده و ایران تعهد خود را برای حل‌وفصل بحران موجود ازطریق تکمیل سناریویی که پیش‌تر نسبت‌به آن توافق شده است، تجدید و تکرار می‌کنند.[2] در ادامه، نکات و پیشنهادهایی دربارۀ تحولات پیش رو مطرح شده است:

دو. انتقال گروگان‌ها (هدف: 15ـ25 مارس)

‌أ. 15 یا 16 مارس: نتایج انتخابات اعلام می‌شود.

‌ب. 16 مارس: «و» با پیامی شخصی از جردن برای بنی‌صدر[3] به تهران بازمی‌گردد. این پیام حاوی نکات زیر است:

- رئیس‌جمهور کارتر، از پیام رئیس‌جمهور بنی‌صدر، مبنی‌بر اینکه انتقال گروگان‌ها به حوزۀ مسئولیت شورای انقلاب حداکثر تا 25 مارس انجام می‌شود، قدردانی می‌کند.[4]

- رئیس‌جمهور کارتر، از این ارتباط مستقیم خشنود بود و از جردن خواست تا با «ب» و «و» دربارۀ گام‌های موردتوافق طرفین که می‌تواند منجر به حل زودهنگام بحران بین دو کشور گردد، گفت‌وگو نماید و همچنین از آن‌ها درخواست کند تا رئیس‌جمهور بنی‌صدر را در جریان گام‌هایی که آمریکا برداشته است، قرار بدهند.

- ایالات متحده آماده است تا چند روز دیگر نیز به روند خویشتن‌داری درمقابل مردم ادامه دهد، علی‌رغم فشارها ازسوی افکارعمومی که خواستار انجام اقدامات شدیدتر از این کشور هستند.

- آمریکا از کمیسیون سازمان ملل خواسته است تا وظیفۀ خود را تکمیل نماید و آمادۀ بازگشت به ایران باشد و به فعالیت‌های خود با همکاری مقامات ایران ادامه بدهد. تا وقتی زمان مناسب فرابرسد، ما همچنین از کمیسیون خواسته‌ایم تا در اظهارنظرهای مردمی خود، خویشتن‌داری و سعۀصدر داشته باشند.

- وقتی مسئولیت گروگان‌ها منتقل شود، ایالات متحده این اقدام را نشانه‌ای آشکار از تمایل رئیس‌جمهور بنی‌صدر، برای ادامۀ فرایندی در چهارچوب مجموعه‌ای از گام‌های متقابل توافق‌شده می‌داند که منجر به حل زودهنگام بحران کنونی، ازجمله آزادی همۀ 53 گروگان آمریکایی خواهد شد.

- آمریکا منتظر دوران پس‌از سختی‌ها و دشواری‌های کنونی است؛ وقتی که ما بتوانیم روابط با ایران و مردمش را مبتنی بر برابری و احترام متقابل ایجاد کنیم.

‌ج. 15ـ17 مارس: کمیسیون اظهارنظرهای عمومی خود را محدود به بیانیه‌ای می‌کند مبنی‌بر اینکه درحال بررسی اسناد و مدارک جمع‌آوری‌شده است، ولی در پیام‌های خصوصی برای بنی‌صدر و قطب‌زاده، کمیسیون به‌طور خاص خاطرنشان خواهد کرد که تا وقتی با همۀ گروگان‌ها ملاقات نکند، نمی‌تواند گزارش خود را تکمیل و ارائه نماید و اینکه آمادۀ بازگشت به تهران است، به‌محض اینکه مقامات ایران زمان و شرایط این دیدار را مشخص کنند. کمیسیون هنگام رایزنی با بنی‌صدر پیشنهاد می‌کند که این دیدار بین روزهای 21 تا 25 مارس صورت بگیرد و می‌تواند از وزیر امور خارجه بخواهد تا همۀ اسناد موردنظر را در اختیار کمیسیون بگذارد.

‌د. انتقال مسئولیت گروگان‌ها به وزارت امور خارجه و شورای انقلاب.

سه. بازگشت کمیسیون به تهران (هدف: مارس 21ـ25)

(نسبت‌به موارد زیر، بنی‌صدر، قطب‌زاده و کمیسیون از قبل توافق خواهند کرد.)

‌أ. هنگام ورود، کمیسیون اعلام می‌کند که برای تکمیل مأموریت خود بازگشته است. از وزارت امور خارجه درخواست کرده است تا تمامی شواهد و اسناد را در اختیارش بگذارد.

‌ب. وزیر امور خارجه همان‌گونه که امام نیز درخواست کرده است، همۀ اسناد باقی‌مانده را جمع‌آوری نموده است و به کمیسیون اجازه می‌دهد که آن‌ها را بررسی کند.

‌ج. کمیسیون با شورای انقلاب جلسه‌ای برگزار خواهد کرد تا دربارۀ واقعیاتی که ایران مطرح کرده است، گفت‌وگو شود و نیز تصریح کند که بی‌شک شواهدی دررابطه‌با این حقایق به دست آورده است و اینکه در مدت --- روز گزارشی را به دبیرکل ارائه می‌کند که حاوی یافته‌ها و پیشنهادهایی براساس شواهد موجود است.

‌د. شورای انقلاب در جلسه با کمیسیون، بیانیه‌ای صادر خواهد کرد.

‌ه. کمیسیون سپس با هریک از گروگان‌ها با شرایطی که خود مشخص می‌کند، دیدار خواهد کرد.

‌و. کمیسیون گزارش دیگری را به شورای انقلاب دربارۀ شرایط نگهداری گروگان‌ها ارائه خواهد کرد. همچنین به شورای انقلاب اعلام خواهد شد که اعتبار گزارش کمیسیون تا قبل‌از آزادی گروگان‌ها بسیار محدود و کم است. این کمیسیون از ایران می‌خواهد تا تاریخی را برای آزادی گروگان‌ها مشخص کند و کمیسیون هم متعهد است تا گزارش خود را در همان تاریخ منتشر نماید (هم‌زمانی که در جملۀ آخر اشاره شده است، مورد بازنگری قرار خواهد گرفت؛ چراکه مراحل پایانی دستخوش تغییر شده‌اند).

چهار. گام‌های پایانی (هدف: ده روز پس‌از انتقال گروگان‌ها)

سناریوی پیشین که طرفین بر آن توافق داشتند، مشتمل بر یک مرحلۀ پایانی از گام‌های متقابل بود که به آزادی گروگان‌های آمریکایی منتهی می‌گردید.

به‌هرحال، سپس ترتیب گام‌هایی که برنامه‌ریزی شده‌اند، دستخوش تغییر شد؛ چراکه در شرایط جدید، کمیسیون پس‌از اینکه شورای انقلاب مسئولیت کارمندان آمریکایی را به عهده می‌گیرد، به ایران بازخواهد گشت. به‌دلیل تحولات اخیر، گام‌های پایانی سناریوی توافق‌شده، دیگر به‌نظر کاملاً قابل‌اجرا نیستند. اگر این فرض صحیح نباشد، ایالات متحده آمادۀ عمل به سناریوی توافق‌شدۀ پیشین است.

اگر گام‌های پایانی سناریوی قبلی دیگر قابل‌اجرا نباشند، بر هر دو طرف لازم است که با گام‌های تعیین‌شده در مرحلۀ نهایی جدید، موافقت کنند. در این شرایط جدید، آمریکا معتقد است که عناصر تشکیل‌دهندۀ مرحلۀ پایانی شامل گزارش کمیسیون سازمان ملل، بیانیه‌های رؤسای‌جمهور کارتر و بنی‌صدر، تشکیل کمیسیون مشترک ایران ـ آمریکا برای حل مسائل فی‌مابین و آزادی همۀ 53 آمریکایی، باید هم‌زمان صورت بگیرند. همچنین موضع آمریکا این است که آزادی گروگان‌ها نباید بیشتر از ده روز پس‌از انتقال مسئولیت آن‌ها اتفاق بیفتد. پایان متن.

5. اقدامی که شاید وزیر تمایل داشته باشد تا روز جمعه و درحالی‌که اعضای کمیسیون هنوز در نیویورک هستند درمورد آن با دبیرکل والدهایم گفت‌وگو کند، پیام احتمالی کمیسیون است که در بخش دوم (ج) از سناریوی بالا تشریح شده است. آن‌ها دست‌کم می‌توانند در این رابطه صحبت کنند تا بدین‌ترتیب به رئیس اجازه داده شود که این پیام را یکشنبه یا دوشنبه ارسال کند و بدین‌ترتیب کمی پس‌از اعلام نتایج انتخابات و روز یکشنبه که پیام آمریکا به ایران می‌رسد، به دست تهران برسد.[5]

6. پیش‌نویس پیامی که در بخش دوم (ب) از سناریو به آن اشاره شد، صبح جمعه به واشنگتن ارسال می‌شود.

واین

[1]. Carter Library, Plains File, Box 7.

سرّی؛ فوری؛ غیرقابل انتشار.

[2]. نک: سند 180.

[3]. نک: سند 209.

[4]. نک: سند 207.

[5]. برژینسکی به کارتر اطلاع داد که «من معتقد هستم نمی‌توان» اظهارنظرهای عمومی خمینی ضد آزادی گروگان‌ها را «نادیده گرفت». به نظر او، سناریو «یک ویژگی غیرواقع‌بینانه دارد مبنی‌بر اینکه مقاومت دانشجویان، آیت‌الله، مجلس و... را در نظر نگرفته است». وی افزود: «ما درواقع خود را در ورطۀ سقوط و شکستی دیگر قرار می‌دهیم که سبب می‌شود گروگان‌ها در تهران بمانند و شما نیز ازنظر سیاسی، به‌شدت ضربه بخورید». او این‌گونه نتیجه گرفت که بنی‌صدر «ما را گمراه می‌کند»