سند شماره

آزادی گروگان ها

موضوع سند

متن سند

یادداشت گری سیک از کارکنان شورای امنیت ملی برای قائم‌مقام مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور (آرون)[1]

واشنگتن، 5 ژوئن 1980

موضوع:

جلسۀ «اتاق سیاه»

مهم‌ترین مسئله که باید امروز حل‌وفصل گردد، راهبردی موردتوافق درزمینۀ [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] هدف راهبرد اقدام سیاسی ما درقبال ایران.

شما به یاد دارید که سیا در گزارش مقدماتی خود، پیشنهاد مشورت‌دهی و حمایت آمریکا از بختیار و اویسی را مطرح کرده بود. از آن‌ها خواسته شده بود تا طرح خود را بازنویسی کنند [یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است]. ما طرح اصلاح‌شدۀ آن‌ها را هفتۀ گذشته بررسی کردیم و برژینسکی با ارسال یادداشتی به ترنر، از او خواست تا این پیشنهاد را در قالب یک یادداشت، تقدیم رئیس‌جمهور کند (برگۀ ج).

یادداشت حاوی پیشنهاد برای رئیس‌جمهور در برگۀ «ب» گنجانده شده است.[2] همۀ حاضرین در جلسه با معنای کلی این پیشنهاد آشنا خواهند شد، اگرچه که پیش‌نویس نهایی را مشاهده نکرده‌اند. فرانک کارلوتچی بسیار تمایل دارد تا توصیه‌ها و نکات لازم دربارۀ این طرح را قبل‌از سفر روز یکشنبه دریافت کند [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است].

- آیا می‌توانیم بر سر موضوع ارائۀ این طرح به رئیس‌جمهور، به اجماع برسیم؟

- آیا لازم است که جلسات دیگری با حضور مقامات ارشد برگزار شود؟

توصیه‌هایی برای استفاده در موارد تماس با رابطین

من در یادداشتی که هفتۀ گذشته برای شما و برژینسکی ارسال کردم، پیشنهاد یک راهبرد اقدام را مطرح نمودم که به سیا راهنمایی لازم را دربارۀ «پیامی» که آن‌ها می‌توانند با رابطین خود استفاده کنند، می‌دهد. من اجازه داشتم تا با حاضرین این جلسه ازقبل تماس داشته باشم و این ایده را پرورش بدهم. من با فرانک کارلوتچی، باب کومر و جان پاستی صحبت کردم. قرار است که امروز عصر نیوسام را نیز قبل‌از جلسه ملاقات کنم.

کومر و پاستی، با تمام وجود رویکرد کلی تمرکز تلاش‌ها بر مقابله با نفوذ شوروی و رشد نیروهای رادیکال چپ‌گرا در ایران را پذیرفتند. کارلوتچی معتقد بود که نسخۀ اصلی طرح من بیش از حد منفی است و بیشتر بر آنچه که ما نمی‌خواهیم تأکید دارد تا آنچه که امید به تحققش را داریم. سعی من این بود که نقطه‌نظرات آن‌ها را در پیش‌نویس راهنما در برگۀ «الف» اعمال کنم.[3] امیدوار هستم که قبل‌از شروع جلسه، اظهارنظر و واکنش اولیۀ نیوسام را داشته باشم.

راهنمای پیشنهادی در راستای سه هدف است:

- نگرشی کلی دربارۀ وضعیت موجود از منظر ایالات متحده را ترسیم می‌کند. در گذشته، «پیام» ما به گروه‌های مختلف در ایران به‌نوعی مبهم و گیج‌کننده بود؛ بنابراین سبب خدشه‌دارشدن اعتبار ما گردید. خوشبختانه این راهنمای اقدام کمک می‌کند که وحدت رویه پیدا کنیم.

- مخالفت ما با عملیات نظامی نسنجیده و همراه با سوءمدیریت را که از عراق صورت می‌گیرند، روشن می‌کند (سندروم «روسی سفید»[4]). اویسی و حامیانش درحال‌حاضر بسیار در کشور و مناطق دیگر فعال هستند (آن‌ها ماه گذشته با سادات دیدار کردند)[5] و به‌دنبال جلب حمایت‌ها برای انجام یک کودتای نظامی هستند.

- تشویق برای تشکیل ائتلافی از نیروها، به‌منظور مقاومت فعال در برابر نفوذ شوروی و رشد نیروهای رادیکال چپ‌گرا، هدف فعالیت‌های ما را بر اوضاع داخلی ایران متمرکز می‌کند. این مسئله برای اویسی و آن‌هایی که خودشان را مجاب کرده‌اند که توانایی هجمه به خمینی را دارند، چندان مأنوس نیست؛ بااین‌حال هدفی عملی و واقع‌گرا را تقریباً برای همۀ گروه‌های ناراضی ـ و بخش عمده‌ای از مردم ایران ـ فراهم می‌کند.

راهبرد درقبال آذربایجان

بزرگ‌ترین و نزدیک‌ترین خطر، نفوذ شوروی در آذربایجان است. ما به‌تازگی گزارش‌هایی داشته‌ایم مبنی‌بر اینکه شوروی وام‌ها و امتیازات تجاری جذابی را به اصناف قدرتمند در بازار تبریز داده است. ما اطلاع داریم که یک زیرساخت اطلاعاتی متعلق به شوروی، هنوز از دورانی که یک رژیم دست‌نشاندۀ این کشور در این منطقه حکومت می‌کرد، باقی مانده است. حدس ما این است که تلاش‌های حزب جمهوری خلق مسلمان[6] (ارائه‌شده ازسوی شریعتمداری به‌عنوان جایگزینی میانه‌رو برای حکومت ملّاها) برای جذب پشتیبانی نظامی در آذربایجان به‌خاطر نفوذ شوروی، خنثی شد.

[یک پاراگراف (نه سطر) از طبقه‌‌بندی خارج نشده است.]

[یک‌ونیم سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] آذربایجان نه‌تنها درمقابلِ شوروی آسیب‌پذیر است، بلکه از دیرباز مرکزی برای جنبش‌های خواهان تغییر بوده است. آذری‌ها بزرگ‌ترین گروه اقلیت در ایران به شمار می‌روند. آن‌ها نه‌تنها یک قدرت منطقه‌ای هستند، چراکه بازار تهران و پست‌های مهم دولتی، نظامی و تجاری را در سراسر ایران از آن خود کرده‌اند، بلکه یک رهبر جایگزین برای خمینی را نیز در میان خود مشاهده می‌کنند ـ شریعتمداری ـ کسی که درصورت فروپاشی رژیم خمینی، اهمیت خاصی در حفظ نظم و تشکیلات جامعه خواهد داشت.

[یک پاراگراف (چهار سطر) از طبقه‌بندی خارج نشده است.]

تبلیغات و دروغ‌پراکنی

باب کومر به‌شدت اعتقاد دارد که ما باید درزمینۀ کاهش جایگاه نقش شوروی در ایران و حمایت بدخواهانۀ آن از نیروهای خمینی، فعال‌تر و مبتکرانه‌تر عمل کنیم. شاید شما تمایل داشته باشید تا این مسئله را تشریح نمایید و پیشنهادهایی برای فعال‌ترشدن ما مطرح کنید.

ترکیه و پاکستان

در بلندمدت، بهترین فرصت ما برای ایجاد رابطه با یک رژیم ضد ایران، در دو همسایۀ این کشور نهفته است. در این جلسه، امکان بحث همه‌جانبه از این موضوع وجود ندارد. به‌هرحال، پیشنهاد می‌کنم که از وزارت امور خارجه، سیا و احتمالاً ستاد مشترک نیروهای مسلح درخواست شود تا دربارۀ شیوه‌های توسعۀ روابط نزدیک‌تر بین این سه کشور همسایه و چگونگی بهره‌برداری از این روابط برای ایجاد سطحی از ثبات سیاسی، مطالعاتی را انجام دهند و ایده‌پردازی کنند.

روشن است که در طراحی راهبردی جدی درقبال آذربایجان، ترکیه نقشی کلیدی ایفا می‌کند. ما شواهدی در دست داریم که نشان می‌دهد ترکیه [کمتر از یک سطر از طبقه‌بندی خارج نشده است] برای ورود به این عرصه تمایل دارد.

[1]. Carter Library, National Security Affairs, Staff Material, Office File, Box 87, For President or Brzezinski Only File, Iran Sensitive 5/80–10/80.

سرّی؛ حساس.

[2]. برگۀ «ب» که در پیوست موجود نیست، در قالب سند 293 منتشر شده است.

[3]. برگۀ «الف» پیوست شده، ولی چاپ نشده است. نسخۀ نهایی به سند 293 پیوست شده است.

[4]. White Russian

[5]. در جلسۀ 24 می، سادات اطمینان خود به توانایی اویسی را برای تغییر جریان تحولات در ایران ابراز کرد. او همچنین ضمن تصدیق اتکای مالی اویسی بر عراقی‌ها، به او هشدار داد که «مراقب نیات عراقی‌ها باشد». سادات به او توصیه کرد تا حمایت همۀ کشورهای حاشیۀ خلیج‌فارس را جلب کند، موافقت آمریکا را در این قضیه به دست آورد، قدرت خود را در ایران تثبیت کند (به‌ویژه ازطریق برنامه‌هایی که پخش می‌کند) و از ارتباط‌گرفتن بیش از حد با شاه اجتناب نماید. سادات به اویسی گفت که ایالات متحده برخلاف شوروی، کاملاً جدی‌بودن اوضاع ایران را درک نکرده است و باید «مانند یک کودک به او خوراک فکری داد.»

Memorandum of conversation, May 30; Central Intelligence Agency, Office of the Director of Central Intelligence, Job 82M00501R: 1980 Subject Files, Box 14, Folder 1.

[6]. Moslem Peoples Republican Party

منبع: - جلد - - صفحه